8 نکته در مورد جمع‌بندی مذاکرات

حنیف غفاری

سرانجام مذاکرات هسته ای نفسگیر،طولانی و حساس ایران و اعضای 1+5 در وین پس از 19 روز پایان یافت.زحمات طاقت فرسا و سخت تیم مذاکره کننده هسته ای انقلابی و زحمتکش کشورمان در این ماراتن تعیین کننده، شایسته بهترین تقدیرهاست. حمایتهای داهیانه و مدبرانه مقام معظم رهبری و دعای خیر ملت ایران پشت سر تیم مذاکره کننده هسته ای و مقاومت هسته ای 12 ساله ملت ایران در مقابل تحریمها و تهدیدهای غرب، جملگی منجر به حفظ دست برتر تیم مذاکره کننده در برابر دشمنان قسم خورده این مرز و بوم،یعنی واشنگتن و متحدان آن گردید.

فارغ از بررسی دقیق متن توافق (که مباحثه و تمرکز دقیقی را  می طلبد)،در دو حوزه حقوقی و راهبردی ملاحظاتی وجود دارد که نمی توان بدون در نظر گرفتن آنها شرایط خاص موجود را مورد رصد و بررسی واقع بینانه ای قرار داد:

1- برخی به اشتباه از محصول نهایی مذاکرات اخیر وین، به عنوان "توافق نهایی" یاد می کنند این در حالیست که بیانیه قرائت شده توسط وزیر امور خارجه کشورمان و فدریکار موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نماد و مصداق"جمع بندی نهایی مذاکرات" است.این جمع بندی جهت تبدیل شدن به توافق قطعی،  باید ضمن عبور از فیلترهای قانونگذاری در ایران و آمریکا، به تایید نهادهای قانونگذاری ذی ربط برسد.

2- میان اعلام توافق نهایی و اجرای آن شکاف و فاصله زمانی  دوماهه ای وجود دارد که زمینه ساز اجرای حقوق و تکالیف دو طرف در توافق نهایی احتمالی خواهد بود.بنابراین در تحلیل حقوقی انچه در وین گذشته است، نباید توافق نهایی را تمام شده تلقی کرد.

3-  در قبال هر قرار داد حقوقی،یک مکانیزم نظارتی قابل تصور خواهد بود. این مکانیزم نظارتی اگر محکم ،شفاف و بی طرفانه باشدمتضمن اجرای یک توافق خوب است اما یک توافق هر اندازه که خوب باشد، اگر با مکانیزمهای نظارتی شفاف همراه نباشد در عمل با مشکل مواجه می شود.درمتن جمع بندی مشترک ، سخن از کمیسیون مشترک نظارت بر توافق و آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان دو منبع نظارتی مهم به میان آمده است. هم اکنون زمان آن است که آژانس پس از سالها کارشکنی در برابر ایران، دعوت به اجرای صحیح و  غیر مغرضانه توافق احتمالی نهایی شود. از این رو باید آژانس را ملزم به شفاف سازی در مکانیزم نظارتی و پرهیز از تکرار روشهای دوگانه و پارادوکسیکال این نهاد نمود.

4- یکی از تلاشهای حقوقی-سیاسی خاص ایالات متحده آمریکا در صحنه مذاکرات هسته ای، تکثیر بازیگران صاحب اختیار در حوزه اجرایی کردن مذاکرات هسته ای و سلب اختیار مطلق حقوقی از دولت اوباماست.این در حالیست که طی سالهای اخیر،طرف حساب ما به لحاظ حقوقی و اجرایی دولت واشنگتن می باشد. بدیهی است اگر اوباما به هر دلیل عامدانه یا غیر عامدانه ای نخواهد با نتواند بازی کنگره را مهار کند ،باید مسئولیت شکست نهایی مذاکرات را بر عهده بگیرد. در این معادله ما "یک ارزیابی و واکنش حقوقی واحد " نسبت به خروجی رفتاری واشنگتن  صورت خواهیم داد  نه چندین واکنش در قبال نهادهای مختلف اجرایی و قانونگذاری در آمریکا!

5- به لحاظ راهبردی ،باید متوجه جدی تر شدن بازی و لزوم اتخاذ گارد بسته تر در مقابل ایالات متحده آمریکا و متحدان آن باشیم.واشنگتن بارها در جریان 20 روز اخیر ضمن دبه کردن بر سر نقاط حل شده قبلی، نشان داده است که ظرفیت بالقوه و بالفعل زیادی در گذار از توافقات هسته ای صورت گرفته دارد.بدیهی است که  اصلی ترین نقطه آسیب تحلیلی،راهبردی و حقوقی ما در برهه فعلی قطعی دانستن توافق است! قطعی دانستن توافق منجر به از دست رفتن تمرکز ما در هر سه حوزه مذکور خواهد شد.

6- گره زدن بحرانهای منطقه با مذاکرات هسته ای ایران و اعضای 1+5،موضوعی است که جان کری وزیر امور خارجه آمریکا و تروییکای اروپایی طی بیست روز اخیرتوجه زیادی نسبت به آن نشان داده اند. این در حالی‌است که ماهیت بحرانهای منطقه یا ماهیت برنامه هسته ای ایران متفاوت است. بحرانهای منطقه واقعی و برگرفته از سیاستهای تروریستی واشنگتن و لندن و دیگر بازیگران غربی در خاورمیانه محسوب می شود، اما پرونده هسته ای ایران،بحرانی ساختگی از سوی دستگاههای رسمی و تبلیغاتی غرب جهت اعمال فشار بر ایران می باشد. در چنین شرایطی باید مراقب آدرسهای نادرستی که واشنگتن در مقایسه این دو با یکدیگر می دهد باشیم!

7- جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در کنفرانس خبری خود ملت ایران را خطاب قرار داد و وضع تحریمهای ظالمانه علیه مردم مظلوم و مقاوم ایران را مرهون عدم همکاری ایران در حل پرونده هسته ای دانسته است! کری از یک سو سعی در تطهیر گذشته سیاه واشنگتن در طول سالها تحریم ایران دارد و از سوی دیگر، در صدد است با هدایت بازی از پیش تعیین شده خود و کاخ سفید،مسئولیت هر گونه عدم رسیدن به توافق قطعی و نهایی را بر عهده ایران بیندازد. بنابراین لازم است صورتبندی صحیح و واقع بینانه ای نسبت به مذاکرات هسته ای داشته باشیم.

8- مهم ترین شاه کلید تحلیل مذاکرات هسته ای سالهای اخیر، توجه به اصل "مقاومت" در سیاست خارجی کشورمان است. "مقاومت" هم در حوزه سیاست خارجی و هم در حوزه اقتصاد، حدود و ثغور مفهومی و مصداقی معینی دارد. سیاست خارجی مبتنی بر مقاومت هسته ای، به مانند اقتصاد مقاومتی مبتنی بر احیا و بهره گیری از ظرفیتهای داخلی ، هر دو منجر به تسلیم رقیب در میدان اقتصاد و سیاست خواهد شد. از این رو نرمش غرب در مقابل ایران، معلول "گذار از اصل مقاومت هسته ای" نبوده، بلکه معلول همین مقاومت 12 ساله می باشد. از این رو پیروزی جمهوری اسلامی ایران در کشاندن قدرتهای سلطه گر پای میز مذاکره هسته ای و وادار سازی آنها نسبت به امتیازدهی به کشورمان، تصویر نهایی پازلی است که دوازده سال است در سایه رشادتهای پاک ترین فرزندان این سرزمین و مخصوصا شهدای هسته ای ایران چیده شده است. تصویر مقدسی که مصادره به مطلوب کردن آن از سوی جریان یا جریانهای خاص، مصداق عینی خیانت به منافع ملی کشور محسوب می شود.

در نهایت اینکه پس از پایان مذاکرات هسته ای وین، اوضاع هم اکنون به مراتب نسبت به قبل جدی تر است. این جدیت باید خود را در "رصد و تحلیل"،"گفتار و رفتار" و " گارد بسته ما در برابر رقیب" نشان دهد.