بحران سوریه همچنان ادامه خواهد یافت، اما وقتی وزیر خارجه آمریکا از یک چارچوب صلح درباره سوریه می گوید، به این نکته می رسیم که آمریکا و کشورهای عربی و ترکیه، تمایل دارند در سایه نشست های سیاسی، جنگ و ناآرامی سوریه همچنان ادامه یابد و سرعت تبدیل شدن سوریه به یک سرزمین سوخته همچنان حفظ شود.
شبکه تلویزیونی پرس تی وی گزارش داد نشست «گروه بین المللی حمایت از سوریه» موسوم به گروه تماس بین المللی، در وین بدون نتیجه ملموس به کار خود پایان داد.
این نشست که با حضور نمایندگان و وزیرانی از حدود 20 کشور از جمله محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، با هدف حل و فصل سیاسی بحران سوریه برگزار شده بود، عصر روز سه شنبه با صدور بیانیه ای به کار خود پایان داد.
ترک مخاصمه، تضمین دسترسی ساکنان سراسر سوریه به کمک های انسان دوستانه و تسریع روند انتقال سیاسی در سوریه از جمله محورهای اصلی این بیانیه بود. روند انتقال سیاسی در سوریه یک طرح 18 ماهه است و مسکو تأیید کرده که بشار اسد به این موضوع وفادار است.
به گزارش العالم، پس از پایان نشست جان کری وزیر خارجه آمریکا در نشست مشترک خبری با لاوروف و دی میستورا، گفت که «ما یک چارچوب برای صلح داریم، اما بزرگترین چالش ما در زمان حاضر، عملی کردن این طرح (صلح) است. برخی طرف‌ها نباید حق وتو داشته باشند.»
با این حال وزیر امور خارجۀ ایران در پایان نشست «گروه بین المللی حمایت از سوریه» گفت بیانیه این نشست تکرار مواضع قبلی بود و بیشتر مواضع مطرح شده ارائه دیدگاه های کلی بود.
محمد جواد ظریف به پرس تی وی گفت: «این بیانیه شامل راهکار تازه و مهمی نیست. آنچه مهم است این است که بر سر لزوم گسترش توقف مخاصمات در سراسر سوریه اجماع همگانی وجود دارد. این نیاز وجود دارد و همه ضرورت پرداختن به تلفیقی از گروه‌های مختلف و همچنین جبهه النصره را درک می‌کنند. و در واقع از نظر ما این واقعیت که این گروه‌ها با هم همکاری می‌کنند و این مساله که آن‌ها کمک‌های زیادی از جمله تسلیحات از خارج دریافت می‌کنند ... به این مساله نیز در بیانیه اشاره شده است.»
ظریف در ادامه گفت: «توقف مخاصمات در برخی نقاط انجام شده است اما از همان ابتدا در این توافقنامه نقاط ضعفی وجود داشت. و مهم ترین نقاط ضعف این بودند که جبهه النصره که یک سازمان تروریستی مهم است و در بسیاری از مناطقی که اکنون دچار فاجعه جدی انسانی شده‌اند، فعالیت می کند، همچنان به همکاری با گروه‌های مختلفی که تحت حمایت دولت‌های مختلف در منطقه و خارج از آن هستند، ادامه می‌دهد و لازم است یک بار برای همیشه این مساله حل شود.»
سوریه از سال 2011 (1389) صحنه ناآرامی‌های مرگبار است؛ براساس گزارش مرکز پژوهش‌های سیاسی سوریه که در تاریخ 22 بهمن 1394 منتشر شد، حدود 470 هزار نفر از مردم این کشور به صورت مستقیم و غیرمستقیم در جریان این ناآرامی‌ها کشته و بیش از 1.9 میلیون نفر زخمی شده‌اند، با این حال نشست های سیاسی جهت حل بحران سوریه با حضور قدرت های جهانی، به شکل جدی از پائیز سال قبل آغاز شده است. به گزارش العالم، نشست وین یک هشتم آبان ماه 1394 با حضور 17 کشور در هتل امپریال شهر وین برگزار شد و طرفین در پایان آن با صدور بیانیه‌ای 9 بندی بر لزوم آغاز گفت‌وگوهای سیاسی در سوریه تأکید کردند. برقراری آتش‌بس، مبارزه با تروریسم، گفت‌وگوهای سوری - سوری و نهایتا برگزاری انتخابات از جمله مفاد آن بیانیه بود.
نشست وین 2 نیز 23 آبان ماه سال گذشته (1394) در هتل امپریال شهر وین با حضور نمایندگانی از 18 کشور و نمایندگان اتحادیه اروپا و سازمان ملل برگزار شد و در این نشست هیأت‌هایی از ایران، آمریکا، روسیه، فرانسه، چین، انگلیس، آلمان، ایتالیا، عربستان سعودی، عراق، ترکیه، مصر، امارات متحده عربی، قطر، اردن، لبنان و عمان ، استرالیا، نماینده اتحادیه اروپا و همچنین استفان دی میستورا فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه حضور داشتند و در این دور برای نخستین بار استرالیا نیز شرکت کرد.
این نشست های پی در پی که به تعبیر وزیر خارجه کشورمان درباره نشست دیروز، بی نتیجه پایان می یابد، آیا به همین شکل ادامه خواهد یافت یا به آرامی سبب تغییرات مثبتی در سوریه و پایان بحران می شود و یا این که اساسا در روندی آرام، بر دامنه بحران و پیچیده شدن آن می افزاید؟ در بررسی این سوالات، نکات ذیل گفته می شود:
1- چنان که آمد لحن وزیر خارجه کشورمان درباره نشست اخیر بحران سوریه، ناامید کننده است. دکتر ظریف در ادامه اظهارات فوق خاطر نشان کرد: «بنابراین همانطور که گفتم در مجموع در بیانیه پایانی راهکار تازه‌ای وجود ندارد: توافق بر ادامۀ کار، توافق بر حمایت از فرآیند سیاسی...بدیهی است کشورهایی که در این نشست بودند، دیدگاه‌های متفاوت و اختلاف نظرهایی در طیف وسیعی از مسائل داشتند و من معتقدم درک این مساله بسیار مهم است.»
در همین زمینه سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه پس از این نشست گفت برخی اعضای «گروه بین المللی حمایت از سوریه» از گروه تروریستی جبهه النصره مرتبط با القاعده به عنوان ابزاری علیه دولت سوریه استفاده می کنند. از سوی دیگر شبکه العالم به نقل از خبرگزاری اینترفکس گزارش داده وزیر خارجه روسیه گفته است: مسکو یک سند غیر رسمی در شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره حقایقی که تایید می کند تروریست ها در سوریه از سوی ترکیه تجهیز شده اند، منتشر کرده است.
این گفته ها بیانگر این است که بحران سوریه همچنان ادامه خواهد یافت، اما وقتی وزیر خارجه آمریکا از یک چارچوب صلح درباره سوریه می گوید، به این نکته می رسیم که آمریکا و کشورهای عربی و ترکیه، تمایل دارند در سایه نشست های سیاسی، جنگ و ناآرامی سوریه همچنان ادامه یابد و سرعت تبدیل شدن سوریه به یک سرزمین سوخته همچنان حفظ شود. آن ها شاید در دوره کنونی گزینه کنار رفتن اسد را مطرح نکنند، اما از تداوم جنگ و بحران در سوریه عقب نخواهند نشست و آن را از راه های مختلف دنبال خواهند کرد. البته سرکئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه معتقد است با توجه به توافقات آتش‌بس در سوریه از ماه فوریه، خشونت‌ها در این کشور بسیار کاهش یافته است، اما دو هفته قبل که خان طومان سوریه توسط تکفیری ها اشغال شد، کشورهای مخالف نظام سوریه، نشان دادند که زنده کردن بحران سوریه، بعد از چند هفته آتش بس نمیه جان، تبحّر دارند و به سرعت می توانند بحران را در مناطقی که لازم بدانند سنده کنند. علاوه بر این عدم بحث کشورهای مخالف درباره رفتن بشار اسد در نشست اخیر، یک موضع موقتی و در جهت نشان دادن خود به پایبندی به آتش بس است تا سبب واکنش روسیه نشود. بنابراین جبه غربی-عربی در کنار ترکیه و رژیم اسرائیل، بهترین وضعیت سوریه را تداوم بحران می دانند و البته آن را در سایه نشست های سیاسی و آتش بس شکننده و نفوذپذیر دنبال می کنند.
2- کشورهای مخالف در این وضعیت از دنبال کردن طرح های مختلف درباره سوریه نیز خودداری نخواهند کرد و شاید برخی از آن ها را روی کاغذ و یا در نشست های وین و یا در رسانه های خود، دنبال کنند و هرگز روی زمین به مرحله اجرا نرسد، اما مسئله این است که این طرح ها، دور کردن اذهان از این فاجعه است که سوریه در حال تبدیل شدن به یک سرزمین سوخته با تلفات انسانی بالا است. طرح هایی همچون فدرالی شدن سوریه تاکنون گاه گاهی مطرح شده است، اما در نشست اخیر وین جان کری بار دیگر اعلام کرد: کشورهای حامی بشار اسد و حامی مخالفان بر لزوم یکپارچگی سوریه تاکید دارند.
بنابراین این طرح -که البته هیچ شانس برای عملی شدن ندارد- در دستور هیچ کشوری نیست، اما این هم به معنای پایان بحران سوریه نیست، بلکه کری چنین مواضعی را سرپوشی بر مسئله اصلی که تلف شدن سوری ها و آوره شدن آن هاست، می گذارد. در واقع مسئله سوریه، همچنان که وزیر خارجه روسیه گفته است، دو موضوع مقابله با تروریسم و جلوگیری از کشتار بی رویه مردم است و مطرح شدن طرح های مختلف، سرپوشی جهت دور کردن افکار عمومی از این مسائل است.
3- بنابراین نشست های سوریه جهت حل بحران این کشور، اگر هم نتیجه ای را در نظر داشته باشد، سرعت دستیابی به این نتیجه بسیار کمتر از سرعت کشتار مردم سوریه توسط تروریست ها است و البته آمریکا، ترکیه و عربستان از این موضوع خرسندند، چرا که واضح است مرز ترکیه تروریست ها را به سوریه صادر می کند و عربستان نیز سلاح های خریداری شده را از طریق اردن به آن ها می رساند؛ آمریکائی ها نیز ایستاده اند و این روند را مشاهده می کنند. در جدیدترین اخبار آمده است: بر اساس تحقیقات موسسه خبری تحلیلی بالکان یک هواپیمای باری بوئینگ 747 عربستان به صورت ماهیانه از فرودگاه جده عازم صوفیه در بلغارستان می‌شود و به صورت ماهیانه هشتاد تا 90 تن تجهیزات نظامی را بارگیری می‌کند. این سلاح ها به اردن می رود و از آنجا تقدیم تروریست های تکفیری می شود. درباره ترکیه نیز علاوه بر اخباری که همواره منتشر می شود، در نشست اخیر روسیه رسما سندی را ارائه کرد که داعشی ها از طریق ترکیه به سوریه اعزام می شوند.
در نهایت این که برخی معتقدند بحران سوریه تا آنجا پیش رفته است که حتی زمینه اجرای طرح سایکس پیکوی 2، با هدف تجزیه دوباره کشورهای غرب آسیا در دستور کار قدرت های غربی قرار گرفته است. این موضوع یک طرح خیالی است و از زمینه اجرایی بسیار پائین و ناچیزی برخوردار است، اما مسئله مهم این است که مطرح شدن چنین طرح های مختلف، تنها با هدف دور کردن اذهان از تبدیل شدن سوریه به یک سرزمین سوخته و تداوم کشتار مردم است و این فاجعه را نباید فراموش کرد. یک سرزمین سوخته چه تجزیه شود و چه یکپارچه بماند، جایی برای زندگی کردن در آن وجود ندارد و بحران را به دیگر مناطق توسعه می دهد. باید جلو مشکلات اساسی گرفته شود نه این که طرح های خیالی را نقد و بررسی کنیم./
