شكنندگي‌هاي آتش‌بس سوريه

اجراي آتش‌بس در سوريه مي‌تواند ارتش اين كشور را در موقعيت بهتري قرار داده و روند پيشروي‌هاي اخير را تسريع كند. با توجه به اينكه حملات عليه گروه‌هاي تروريستي همچنان ادامه خواهد داشت، نيروهاي مقاومت مي‌توانند با آسودگي بيشتري از درگيري در جبهه‌هاي معارضان، همه توان خود را براي مقابله با تكفيري‌ها به كار گرفته و موازنه ميداني را به نفع خود تغيير دهند.

سرانجام پس از پنج سال جنگ و خونريزي در سوريه، امريكا و روسيه مي‌گويند به توافق آتش‌بس رسيده‌اند. جزئياتي كه از توافق آتش‌بس به بيرون درز كرده نشان مي‌دهد جنگنده‌هاي روسيه كه از نيروهاي مقاومت در زمين پشتيباني مي‌كنند به بمباران مواضع وابسته به جبهه‌النصره و داعش در شرق و غرب ادامه خواهند داد، علاوه بر آن، محاصره گروه‌هاي مسلح در مناطق مختلف نيز ادامه پيدا مي‌كند و اين شرايط را براي پيشروي‌هاي سريع ارتش سوريه فراهم مي‌كند.

هرچند جبهه عربي- غربي سعي دارد با اين توافق براي مدتي جلوي پيشروي‌هاي ارتش سوريه را گرفته تا شايد بتواند تروريست‌ها را بار ديگر تقويت و سازماندهي كند ولي در سايه آتش‌بس و آزاد شدن نيروهاي ارتش سوريه و هم‌پيمانان و از جمله نيروي هوايي روسيه و با خيال راحت از هر گونه حمله نيروهايي همچون جيش‌الاسلام، جيش‌الفتح و ارتش آزاد، نيروهاي مقاومت مي‌توانند به مواضع النصره و داعش حمله كنند و مناطق تحت تصرفشان را از چنگشان درآورند. اگر ارتش سوريه بتواند اين برنامه را عملياتي كند عملاً به نقاط قوت نظام و ارتش اضافه مي‌شود و موازنه ميداني به نفع دولت سوريه تغيير خواهد يافت.

آزادسازي سرنوشت‌ساز حلب

آزادسازي شهر حلب در شمال سوريه مي‌تواند در تحولات ميداني نقش مهمي ايفا كند. در شرايطي كه نيروهاي مقاومت بتوانند اين شهر را آزاد كنند يكي از مسيرهاي تداركاتي به تروريست‌ها از مرز تركيه قطع مي‌شود و تكفيري‌ها در وضعيت بدي قرار مي‌گيرند. پيش‌شرط مطرح شده توسط مخالفان دولت سوريه نشان مي‌دهد كه حملات روسيه به تروريست‌ها و پاكسازي شهر حلب سبب شده حاميان تروريست‌ها نگراني خود را به اين شيوه ابراز كنند. بيشتر كمك‌هاي تسليحاتي به تكفيري‌ها از مسير تركيه انجام مي‌شود و با بستن مرزها روند نابودي گروه‌هاي تروريستي تسريع مي‌شود همچنانكه بشار اسد، رئيس‌جمهور سوريه هفته گذشته در سخناني گفت كه با بسته شدن مرزها جنگ با تروريست‌ها آسان‌تر انجام مي‌شود.

در اهميت حلب همين بس كه جان كري، وزير خارجه امريكا روز چهارشنبه گذشته در سخناني گفت كه اگر نيروهاي مورد حمايت روسيه به شهر حلب تسلط يابند حفظ يكپارچگي سوريه سخت خواهد بود. كري تأكيد كرد در صورتي كه مذاكرات كنوني و توافق آتش‌بس و همچنين فرايند گذار سياسي در سوريه به توفيق منجر نشود، دولت واشنگتن به دنبال گزينه‌هاي جايگزين خواهد بود. اين اظهارات نشان مي‌دهد كه با آزادسازي اين مناطق غرب برنامه‌هايي براي تقسيم سوريه را در دستور كار دارد چراكه آزادي حلب مي‌تواند زمينه‌ساز آزادي ساير مناطق از جمله استان رقه، مركز خلافت خودخوانده داعش باشد.

علي مقصود، كارشناس سوري درباره اهميت آتش‌بس در حلب مي‌گويد:«بي‌ترديد نبرد حلب موازنه‌هاي نبرد را تغيير داده و معادله جديدي را ترسيم كرد، به همين دليل گردانندگان تروريسم اعم از عربستان و تركيه به دنبال راهي براي حفظ آبروي خود بودند و همين امر امريكا را بر آن داشت كه از طريق طرح آتش‌بس متحدانش را نجات بدهد.» به گفته وي، در صورتي كه آتش‌بس طبق شروط نظام سوريه در حلب برقرار شود ارتش سوريه طبق برنامه و خواست بدون هيچ درگيري‌اي وارد اين شهر خواهد شد.

سكوت معنادار تركيه و عربستان

عربستان و تركيه كه حاميان اصلي تكفيري‌ها هستند در هفته‌هاي اخير تصميم خود مبني بر مداخله زميني در سوريه را اعلام كردند ولي به دليل عدم‌همكاري امريكا و غرب با اين تصميم از موضع خود عقب‌نشيني كردند، اما چيزي كه در اين ميان مهم به نظر مي‌رسد سكوت اين دو كشور نسبت به اجراي آتش‌بس است. تركيه و عربستان ميلياردها دلار براي تروريست‌ها در سوريه هزينه كرده‌اند و نمي‌توانند منتظر بمانند و ببينند كه روسيه همه تلاش‌هاي چند ساله آنها را از بين مي‌برد. به همين خاطر احتمال اينكه در دوره آتش‌بس رياض و آنكارا طرح‌هاي ديگري از جمله كمك تسليحاتي به داعش و النصره را در دستور كار داشته باشند وجود دارد، چراكه با مسلط شدن نيروهاي مقاومت به مرزهاي تركيه، آرزوهاي سعودي و آنكارا بر باد خواهد رفت.

به نظر مي‌رسد كه تنها خواسته امريكايي‌ها توقف عمليات مشترك روسيه و سوريه و نجات مخالفان مسلحي است كه متحمل شكست‌هاي سنگيني در حومه‌هاي لاذقيه و حلب شده‌اند. برخي ناظران بر اين باورند كه ارتش سوريه در حال يكسره كردن كار تكفيري‌ها و پيروزي در مقابل آنهاست، لذا هدف غرب بر اين قرار گرفته كه اين شرايط را متوقف كند. اگر آتش‌بس برقرار شود در برخي از محورها گروه‌هاي مخالف باقي مي‌مانند و امكان گفت‌وگو بين تروريست‌ها و دولت فراهم مي‌شود و غرب حداقل سهمي در آينده سوريه به دست خواهد آورد. مي‌توان گفت كه با توجه به پيشروي‌هاي اخير، برد نظامي روسيه و سوريه در عرصه ميداني محتمل به نظر مي‌رسد، به همين خاطر دست غرب و متحدانش از سوريه كوتاه مي‌شود و اين چيزي نيست كه عربستان و غرب تاب تحمل آن را داشته باشند.

دورنماي مبهم آتش‌بس

اگرچه روسيه و امريكا بر سر آتش‌بس به توافق رسيده‌اند ولي اختلافاتي بين دو طرف بر سر تعيين گروه‌هاي تروريستي و معارض وجود دارد كه دورنماي آتش‌بس پايدار را با چالش مواجه كند. روسيه و محور مقاومت علاوه بر داعش و النصره، گروه‌هايي مثل جيش‌الاسلام و احرارالشام را نيز در ليست تروريست‌ها قرار داده‌اند حال آنكه جبهه عربي – غربي به خصوص عربستان اين گروه‌ها را به عنوان معارض معرفي مي‌كنند، از اين‌رو حملات روسيه به اين گروه‌ها در دوره آتش‌بس مي‌تواند واكنش سعودي را در پي داشته باشد. از طرفي، برخي مناطق هستند كه تركيبي از گروه‌هاي مسلح در آن حضور دارند و تعيين دقيق مقر آنها از مكان‌هاي تحت كنترل داعش و النصره سخت است. به همين دليل معارضان از اين واهمه دارند كه روسيه و ارتش سوريه با اين احتمال كه مواضع داعش و النصره را بمباران مي‌كنند، معارضان نيز مورد حمله قرار گيرند.

از آنجاكه معارضان شروطي را براي اجراي آتش‌بس از جمله «خاتمه دادن به حملات هوايي روسيه، پايان محاصره برخي مناطق و ارسال محموله‌هاي كمك‌رساني به سراسر كشور» مي‌تواند روند اجرايي آتش‌بس را با مشكل مواجه كند. باتوجه به اينكه حملات روسيه عليه تروريست‌ها ادامه خواهد داشت، حاميان معارضان با موج‌سواري روي اين تحولات كه روسيه به جاي داعش و النصره مواضع معارضان را بمباران مي‌كند آتش‌بس را نقض كرده و حملات خود را ادامه دهند. اين وضعيت بدين معناست كه عمليات روسيه تمام كساني را كه در سنگري واحد با النصره قرار دارند،‌هدف قرار خواهد داد كه تعداد آنها زياد است به ويژه در ادلب و حلب جايي كه ائتلاف‌ها با النصره تداخل پيدا مي‌كند؛ به عبارتي ديگر توقف واقعي براي عمليات روس‌ها و ارتش سوريه وجود ندارد.

از طرفي، باتوجه به اعتراف مقامات ارشد كاخ سفيد به اينكه اجراي توافق آتش‌بس دشوار خواهد بود، افق روشني براي آن متصور نمي‌شود. هادي محمدي، كارشناس خاورميانه مي‌گويد كه گروه‌هاي معارضان در اين توافق شرايط شفافي را به نفع خود نمي‌دانند و سعي مي‌كنند با راهبرد ابهام در آتش‌بس وارد شوند. به گفته محمدي، باتوجه به اينكه جزئيات كاملي از توافق آتش‌بس منتشر نشده و روسيه احتمالاً همه گروه‌هاي وابسته به القاعده را مورد هدف قرار خواهد داد شكنندگي آتش‌بس جدي است چراكه جبهه عربي – غربي با حمله به ساير گروه‌هاي وابسته به القاعده مخالف است و حتي عربستان جبهه النصره را در ليست معارضان قرار داده و با حمله به مواضع اين گروه نيز مخالف است و اين مسئله را پيچيده‌تر مي‌كند.

ابهام در بستن مرزها

يكي از ابهامات توافق آتش‌بس به بسته شدن مرزها و جلوگيري از ورود مجدد تروريست‌ها به داخل سوريه مربوط مي‌شود كه در توافق آتش‌بس نامي از بستن مرزها در شمال و جنوب سوريه به ميان نيامده است، زيرا اگر مرز تركيه و اردن به روي سوريه بسته نشود هيچ آتش بسي در اين كشور اجرايي نمي‌شود چرا كه همه تكفيري‌ها از مرزهاي اين دو كشور وارد سوريه شده‌اند و در شرايطي كه اعزام تروريست‌ها به سوريه و حمايت‌هاي مالي و تسليحاتي از آنها همچنان ادامه داشته باشد جنگ پايان‌ناپذير است و صلح زماني به دست مي‌آيد كه درگيري‌ها متوقف و مذاكرات سياسي از سرگرفته شود.

تثبيت موضع اسد

برخي ناظران معتقدند كه آتش بس در سوريه مي‌تواند موضع بشار اسد را در آستانه انتخابات پارلماني تقويت كند. شكيب جاويد، كارشناس مسائل بين‌الملل مي‌گويد كه اين آتش‌بس در طولاني مدت مي‌تواند به فرسايش مخالفان دولت منجر شود و حتي مخالفان ليبرالي كه در ابتدا عليه دولت بودند به دامن دمشق برمي‌گردند، زيرا آنها از جانب گروه‌هاي مسلح متضرر و توسط گروه‌هايي مثل جيش‌الاسلام زنداني شده‌اند.

با همه نقاط ضعفي كه بر مفاد و بند‌هاي آتش‌بس مي‌توان وارد كرد اما اين مرحله، فرصت خوبي است تا روند تحولات از مسير نظامي به سياسي منتقل شود تا از درد و رنج ملت سوريه كاسته شود. دولت سوريه و هم‌پيمانانش مي‌توانند از پيروزي نظامي در ميدان‌هاي جنگ بهره ‌برداري سياسي هم بكنند و اين همان فرصت مناسب است تا با دست پر در مذاكرات صلح حضور يابند. اما با توجه به كارشكني‌هاي احتمالي تركيه و عربستان براي كمك‌رساني به تكفيري‌ها و پيش‌شرط معارضان در ثابت ماندن بر مفاد آتش‌بس عواملي است كه اجراي آتش‌بس را زير سؤال مي‌برد.

http://javanonline.ir/fa/news/773622

ش.د9405819