بن بست در روند سیاسی، موجب افزایش اهتمام به عرصه میدانی شده است. متاسفانه حمایت غرب و متحدان منطقه ای آن از ترویست ها ادامه دارد و همین امر موجب فرسایشی شدن نبرد شده است. اما در مقابل، شاهد تشدید حملات ارتش سوریه با کمک متحدان (ایران و روسیه) هستیم.
اهمیت و حساسیت شهر حلب در شمال سوریه موجب شدآمریکا و روسیه به عنوان دو قدرت بزرگ جهانی، از مدت ها پیش مذاکره درباره ایجاد آتش بس در این شهر را آغاز کنند. آخرین توافق دو طرف مربوط به برقراری آتش بس یک هفته ای در عید قربان بود. اما این توافق با نقض آتش بس از سوی گروه ها تروریستی مواجه شد. به دنبال آن واشنگتن و مسکو تلاش کردند مذاکرات را ادامه دهند، اما با تشدید اختلافات فیمابین، اکنون به مرحله ای رسیده اند که عملا مذاکرات به حال تعلیق درآمده است. روسیه اعلام کرد تبادل اطلاعات نظامی با آمریکا درباره سوریه را متوقف کرده و آمریکا هم گفته است که همکاری دیپلماتیک با روسیه را معلق می کند.
اختلافات بر سر حلب در نشست فوق العاده شورای امنیت (5 مهرماه) به اوج خود رسید. در نشست شورای امنیت، دولت روسیه پیش نویس قطعنامه فرانسه درباره سوریه را وتو کرد و در مقابل، پیش نویس قطعنامه روسیه درباره سوریه، موافقت 9 عضو شورای امنیت را که حداقل رای لازم برای تصویب آن است، کسب نکرد و فرانسه و انگلیس و آمریکا، پیش نویس قطعنامه پیشنهادی روسیه درباره سوریه را وتو کردند. پیش نویس روسیه خواهان رساندن کمک ها به مناطق تحت محاصره در سوریه بود، و طرف های ذیربط را به توقف فوری اقدامات خصمانه تشویق و بر لزوم جداسازی به اصطلاح معارضان میانه رو از گروه تروریستی جبهه النصره به عنوان اولویت اصلی تاکید می‌کرد. سفرای انگلیس، فرانسه و ایالات متحده مسکو و دمشق را به اعمال جنایات جنگی در شهر حلب متهم کردند. نماینده آمریکا در این نشست ادعا کرد عملیات نظامی روسیه در سوریه، عملیاتی برای مقابله با تروریسم نیست، بلکه مصداقی از جنایات جنگی است. او از اعضای شورای امنیت خواست تا شهامت آن را داشته باشند كه مقصر اصلی وضعیت اسفبار کنونی در حلب را تشخیص داده و یک صدا خواستار توقف عملیات نظامی شوند.
البته این اظهارات تند بدون پاسخ نماند. نماینده روسیه با ردّ همه اتهامات مطرح شده از سوی همتایان غربی اش، شورشیان و آمریکا را مقصر اصلی اوج گرفتن درگیری ها در سوریه دانست و تاکید کرد در شرایطی که ایالات متحده همچنان مواضع خود را هر دو روز یک بار عوض می کند، مذاکره درباره صلح در سوریه، بسیار دشوار خواهد بود.
«استفان دی میستورا»، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه هم ضمن ابراز نگرانی از اوضاع حلب، خطاب به شورای امنیت هشدار داد که اگر هر یک از گروه ها بخواهد با توسل به زور بخش هایی از شهر حلب را به کنترل درآورد، تمامی این شهر باستانی نابود خواهد شد. دی میستورا در عین حال به همسویی با مواضع غرب پرداخته و تاکید کرده است تاریخ در باره دمشق و مسکو برای ادامه حملات به شرق حلب به بهانه حضور 900 شبه‌نظامی جبهه فتح الشام در میان 250 هزار غیر نظامی، قضاوت خواهد کرد.
ریشه اختلافات
ریشه اصلی اختلافات دو طرف اما چیست؟ در سطح کلان و راهبردی، نزاع اصلی آمریکا و روسیه بر سر سوریه، ناشی از جنگ قدرت در منطقه مهم غرب آسیاست. هدف غرب و به ویژه آمریکا آن بود که با آغاز بحران در سوریه، تحولات این کشور را به گونه ای مدیریت کند که نظام بشار اسد به عنوان یکی از حلقه های مهم محور مقاومت، سرنگون شده و حکومتی بر سرکار آید که با سیاست های غرب همسویی کامل داشته باشد. روسیه اما ساکت ننشسته و به دفاع ازمتحد دیرین خود برخاست تا عمق راهبردی خود را در منطقه و در سواحل مدیترانه از دست ندهد.
از جنبه تاکتیکی، آن گونه که معاون وزیر خارجه روسیه گفته است آمریکا و روسیه اختلافات مفهومی گسترده‌ای بر سر رویکرد لازم برای حل و فصل جنگ سوریه دارند. آمریکا و متحدان اروپایی اش همچنان قائل به ادامه حمایت از گروه های تروریستی هستند که با برچسب جعلی «میانه رو» در حلب و سایر مناطق سوریه در حال جنگ هستند. روسیه اما بر این باور است که باید از نظام مشروع بشار اسد در برابر تروریسم به ویژه تروریست هایی که از نگاه غرب در لیست سیاه درج شده اند، دفاع کرد. شایان ذکر است آمریکا به رغم تروریست دانستن جبهه فتح الشام (جبهه النصره سابق) همچنان به حمایت پنهانی از آن ادامه می دهد.
این دو نگاه متضاد باعث شده است بحران و جنگ در سوریه همچنان تداوم یافته و نقش سازمان ملل در میانجی گری و حل مسالمت آمیز بحران کاملا به حاشیه برود. اکنون با برملا شدن اختلاف میان دو قدرت جهانی، امید به برقراری آتش بس پایدار در سوریه، تبدیل به یک سراب شده است.
وضعیت میدانی
ناکامی در صحنه سیاسی، به طور طبیعی به اولویت بخشی و تمرکز بر عرصه میدان می انجامد. در همین راستا اکنون دولت سوریه با کمک متحدان خود عزم خود را جزم کرده است تا حلب را به عنوان «ام المعارک» تحت کنترل در آورد. طی روزهای گذشته مناطق زیادی از اطراف حلب مانند العویجه، البریج، العامریه و ارتفاعات شیخ سعیدتوسط ارتش سوریه آزاد شده و در مناطقی از شرق حلب که تحت محاصره است، پیشروی صورت گرفته است.
با خارج شدن حلب از دست تروریست ها، هیچ منطقه بزرگ و مهمی برای مخالفان باقی نخواهد ماند و تغییرات اساسی در روند جنگ و بحران رخ خواهد داد. مخالفان و حامیانشان که امید زیادی به تغییر معادلات میدانی ندارند، دست به عملیات روانی و رسانه ای زده و روسیه و سوریه را متهم به بمباران مردم بی گناه به ویژه در شرق حلب نموده اند. ادعای بمباران کاروان امدادرسانی سازمان ملل در شرق حلب توسط جنگنده های روسیه نیز در همین راستا صورت گرفته است.
نصب سامانه ضدهوایی در بندر طرطوس
روسیه در ادامه پشتیبانی از سوریه، اعلام کرد در پایگاه دریایی خود واقع در بندر طرطوس سوریه در ساحل دریای مدیترانه سیستم دفاع هوایی و اس - ۳۰۰ مستقر کرده است .پیش از این منابع غربی از ورود سامانه گلادیاتور SA-23به سوریه خبر داده بودند. وزارت دفاع روسیه هدف از استقرار این موشک ها را تضمین امنیت پایگاه طرطوس در مقابل هر گونه حمله هوایی عنوان کرده است.
به دنبال انتشار این خبر، برخی مقام های غربی به ابراز نگرانی در مورد استقرار موشک های روسی در ساحل مدیترانه پرداختند. روسیه در واکنش به این ابرازنگرانی ها تاکید کرده که این سامانه یک سیستم کاملا دفاعی است و هیچ گونه تهدیدی را متوجه کسی نمی کند.
استقرار موشک های اس۳۰۰ در پایگاه دریایی طرطوس اولین مورد نصب این سامانه در خارج از خاک روسیه است.این در حالی است روسیه قبلا یک سیستم پیشرفته ضدهوایی دیگر از نوع اس-۴۰۰ را در پایگاهی هوایی در نزدیکی لاذقیه مستقر کرده بود.اس-۳۰۰ سامانه ای با قابلیت جابجایی بالاست که به عنوان یکی از کارآمدترین سامانه های ضدهوایی شناخته شده و هر گونه هواپیماها، موشک های کروز و بالستیک را هدف قرار می دهد.
استقرار سامانه ضدهوایی حاکی از آن است که روسیه به طور قابل توجهی دفاع هوایی خود در سوریه را تقویت می کند. پیام صریح مسکو برای واشنگتن آن است که اگر آمریکا قصد دخالت نظامی علیه عملیات روسیه یا سوریه را داشته باشد، متحمل هزینه سنگینی خواهد شد. در همین زمینه آخرین خبرها حکایت از این دارد که مجلس دومای روسیه، توافقنامۀ مسکو و دمشق برای استقرار واحدهایی از نیروی هوافضای روسیه در خاک سوریه، برای مدت نامشخص را تصویب کرده است.
جمع بندی
به نظر می رسد سوریه قربانی نوعی جنگ سرد میان دو قدرت جهانی (آمریکا و روسیه) شده است. به طور طبیعی متمرکز شدن پرونده سوریه در دست آمریکا و روسیه، نگرانی از حاشیه رفتن نقش جمهوری اسلامی ایران را در سوریه برانگیخته است، اما با توجه به فعال شدن مجدد عملیات های میدانی و وجود هماهنگی میان روسیه، ایران و سوریه، از این نگرانی کاسته شده است.
با توجه به نقاط مشترکی همچون مبارزه با تروریسم، در مقاطعی توافقاتی پیرامون آتش بس میان واشنگتن و مسکو شکل گرفت، اما با آشکار شدن اختلافات دو طرف، امید به هر گونه راهکار سیاسی و صلح از میان رفته است. تفکیک میان تروریست های افراطی و ترویست های میانه روی مورد ادعای امریکا کار آسانی نیست و در نتیجه، از سوی این گروه ها نقض آتش بس به سادگی رخ می دهد. سازمان ملل نیز همانند گذشته نقش انفعالی داشته و نماینده ویژه آن در امور سوریه، قادر به میانجی گری نیست.
بن بست در روند سیاسی، موجب افزایش اهتمام به عرصه میدانی شده است. متاسفانه حمایت غرب و متحدان منطقه ای آن از ترویست ها ادامه دارد و همین امر موجب فرسایشی شدن نبرد شده است. اما در مقابل، شاهد تشدید حملات ارتش سوریه با کمک متحدان (ایران و روسیه) هستیم. بمباران مواضع تروریست ها توسط روسیه افزایش یافته و ارتش سوریه موفق به پیشروی های قابل توجهی در حلب و اطراف آن شده است.
نگرانی از دخالت نظامی احتمالی غرب در سوریه، موجب تصمیم روسیه مبنی بر استقرار سامانه های پیشرفته ضدهوایی در بند طرطوس شده است. تداوم پیشروی های میدانی در کنار حملات هوایی و بازدارندگی موشکی توسط روسیه و نیز ادامه کمک های مستشاری جمهوری اسلامی به ویژه در بعد زمینی، معادلات میدانی و سیاسی را دستخوش تغییرات مهمی به نفع جبهه مقاومت و علیه تروریست ها و حامیانشان خواهد کرد./
