اتحادیه اروپا پس از برجام هسته ای، در صدد ایجاد یک برجام منطقه ای است. این نگاه از یک سو متضمن فرصت هایی برای تنش زدایی و حل مشکلات منطقه ای است؛ اما در عین حال هوشیاری مقامات سیاسی و دیپلماسی کشورمان را می طلبد، چرا که اروپا لزوما و همواره مواضع مستقلی ندارد، بلکه تجربه نشان داده است در مواردی در صدد ایفای نقش نیابتی از سوی ایالات متحده آمریکا می باشد.
هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سفر کوتاه خود به تهران با مقامات کشورمان دیدار و گفت وگو کرد. فدریکا موگرینی ابتدا در دیدار با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان درباره روابط دوجانبه ایران و اتحادیه اروپا و تحولات منطقه به ویژه بحران جاری در سوریه و راه های پایان بخشیدن به آن گفت وگو و رایزنی کرد. موگرینی سپس با رییس جمهور کشورمان دیدار کرد و پیرامون مسایل فیمابین و نیز تحولات سوریه، بحث و گفت وگو صورت گرفت. هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بعد از این دیدارهای کوتاه تهران را به مقصد ریاض ترک کرد.
سفر همزمان موگرینی به ایران و عربستان حاکی از آن است که اتحادیه اروپا قصد دارد به نوعی نقش میانجی گری در مسئله سوریه برای خود تعریف کند. از یک طرف ایران وعربستان در سوریه دارای نقش و تاثیر زیادی هستند و از طرف دیگر مناسبات تهران و ریاض مدتی است دچار تنش و تیرگی شده است. البته در این موضوع که موگرینی تا چه حد در این ماموریت موفق شود جای تردید وجود دارد؛ زیرا اختلافات ایران و عربستان سعودی بر سر پروند های مختلف از سوریه و یمن گرفته تا سایر موضوعات، عمیق و پیچیده است.
سفر موگرینی در حالی انجام می شود که نشست مشترک وزرای خارجه ایران، روسیه و سوریه روز جمعه 7 آبان در مسکو برگزار شد و وزیر خارجه کشورمان علاوه بر شرکت در این اجلاس با همتای سوری و روسی خود نیز به صورت جداگانه دیدار کرد.
در نشست مذکور نسبت به مدیریت بحران در سوریه و از جمله راهکارهای مقابله با تروریسم توافقاتی صورت گرفت.
موگرینی پیش از سفر به ایران، اعلام کرده بود که گفت وگوهای اتحادیه اروپا با ایران و عربستان، دو کشور موثر در منطقه در ارتباط با سوریه به زودی آغاز می شود. به نظر می رسد در شرایط حساس کنونی اتحادیه اروپا قصد دارد از طریق رایزنی با اطراف موثر در قضیه سوریه، به ایفای نقش دیپلماسی در حل بحران این کشور بپردازد.
سفر موگرینی به تهران در حالی صورت گرفت که هفته گذشته اتحادیه اروپا سند راهبردی رابطه بین ایران و اتحادیه اروپا را به تصویب رساند. همچنین قرار است، دور دوم گفت وگوهای ایران و اتحادیه اروپا، ماه آینده میلادی در بروکسل برگزار شود.
در بخشی از این سند همکاری، در مورد نقش ایران در منطقه غرب آسیا تاکید شده است که جمهوری اسلامی یک بازیگر مهم در حوزه خلیج فارس در این منطقه به شمار می آید. این سند می‌افزاید: توافق هسته‌ای ایران راه را برای همکاری ها به منظور حل بحران های امنیتی در منطقه غرب آسیا باز کرده و ایران قادر است در ایجاد ثبات در منطقه غرب آسیا نقش مهمی را بازی کند و در همین حال به نفع تمامی منطقه است که اقدام به عادی سازی روابطشان با تهران کنند.
در این سند همچنین تصریح شده است که اختلافات در منطقه غرب آسیا، شمال آفریقا و خلیج فارس بدون حضور تمامی بازیگران در دور میز مذاکرات امکان پذیر نیست.
همچنین در این سند از نقش مثبت ایران در پیشبرد مذاکرات صلح در سوریه و مشارکت آن در گروه بین المللی حمایت از سوریه و نیز حمایت از تلاش‌های جاری در ایجاد ثبات در عراق استقبال شده است. همچنین از اتحادیه اروپا خواسته شده است که دیپلماسی فعال‌تری را در کاهش تنش ها میان تهران و ریاض و ایجاد اعتماد و عادی سازی مناسبات میان دو کشور در پیش بگیرد.
آن گونه که از سند راهبردی روابط ایران و اتحادیه برمی آید اروپا به نقش موثر جمهوری اسلامی در منطقه واقف است، در نتیجه بر این باور است که بدون همکاری و رابطه دیپلماتیک با ایران گرهی از مشکلات و بحران های منطقه ای، به ویژه بحران سوریه گشوده نخواهد شد. سفر کوتاه موگرینی به تهران در همین جهت قابل تحلیل است.
به نظر می آید اتحادیه اروپا پس از برجام هسته ای، در صدد ایجاد یک برجام منطقه ای است. این نگاه از یک سو متضمن فرصت هایی برای تنش زدایی و حل مشکلات منطقه ای است؛ اما در عین حال هوشیاری مقامات سیاسی و دیپلماسی کشورمان را می طلبد، چرا که اروپا لزوما و همواره مواضع مستقلی ندارد، بلکه تجربه نشان داده است در مواردی در صدد ایفای نقش نیابتی از سوی ایالات متحده آمریکا می باشد.
موضع صریح رهبر انقلاب مبنی بر عدم مذاکره با آمریکا در باره پرونده های منطقه ای، نوعی هشدار نسبت به مناسبات با اروپا نیز هست، به این معنا که اگر قرار باشد اتحادیه اروپا پیرو سیاست های آمریکا در منطقه باشد، مذاکره با اروپایی ها در باره سوریه و یا سایر پرونده های منطقه ای، بیهوده خواهد بود؛ اما اگر سیاستی مستقل و مثبت در غرب آسیا را دنبال کنند که فارغ از مداخله جویی، به حل مشکلات بینجامد و در عین حال منافع ایران و کشورهای مستقل منطقه را خدشه دار نکند، مورد استقبال جمهوری اسلامی ایران قرار خواهد گرفت.
در همین جهت حسن روحانی رییس جمهور کشورمان در دیدار با موگرینی از اتحادیه اروپا درخواست کرد که چنانچه تمایلی به حضور نظامی برای حل بحران سوریه ندارد، دست کم با استفاده از قدرت سیاسی جهت اعمال فشار به حامیان منطقه‌ای تروریست‌ها و قطع کمک‌ها به آنان، به مبارزه با تروریسم در سوریه کمک کند.
مواضع ایران نسبت به سوریه کاملا روشن بوده و در دیدارهای رسمی مورد تاکید قرار می گیرد. دفاع از نظام مشروع سوریه، مبارزه قاطع با تروریسم، عدم دخالت بیگانگان در امور داخلی سوریه و توقف جنگ و خونریزی از جمله محورهایی است که مورد تاکید تهران بوده و متحدانی همچون روسیه نیز بر آن پافشاری می کنند. دکتر حسن روحانی نیز در نشست خود با هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرده است برقراری امنیت، مبارزه با تروریست ها، یکپارچگی، تمامیت ارضی و تامین آینده سوریه تنها با رای و نظر مردم برای ما حائز اهمیت است/.
