چهارراه استانبول تهران از دیروز که ساختمان پلاسکو دچار آتش سوزی شد و فروریخت تا اکنون که عملیات آواربرداری و یافتن محبوسان زیر آوار ادامه دارد مرکز نگاه ها است. این رخداد دردناک واکنش های فراوانی را به دنبال داشته که بخش مهمی از آن معطوف به دلایل گسترش ابعاد فاجعه بار ریزش پلاسکو و نوع مدیریت حوادثی از این دست است.
به نقل از ایرنا، ساختمان پلاسکو از نخستین ساختمان های بلندمرتبه و مراکز تولید و فروش پوشاک تهران، دیروز پس از چند ساعت دست و پنجه نرم کردن با آتش سوزی ویران شد و خروارها آوار را بر سر آتشنشانان و افرادی که در ساختمان حضور داشتند فروریخت.
به این ترتیب، ریزش ساختمان پلاسکو در کوتاه ترین زمان ممکن به نخستین خبر کشور تبدیل شد و بازتابی بین المللی نیز پیدا کرد. اهمیت حادثه پلاسکو و ابعاد آن از جنبه های گوناگون مورد توجه افکارعمومی، مسوولان و رسانه ها قرار گرفت.
در ساعت های ابتدایی بروز حادثه، تجمع شهروندان پیرامون ساختمان آتش گرفته و سپس فروریخته پلاسکو مساله ای بود که کار امدادرسانی را به دشواری های جدی روبرو ساخت و حتی سبب اعزام یگان های نظامی و انتظامی به محل حادثه شد. این وضعیت در بسیاری از شبکه های اجتماعی و گفت وگوهای عمومی با نقدهای جدی روبرو شد و ضرورت اصلاح الگوی رفتاری شهروندی و رفع آسیب های آن مورد توجه قرار گرفت. همزمان، برخی با انگشت نهادن بر موضوعاتی چون اقدام بسیاری برای اهدای خون سعی کردند جنبه های مثبت رفتار شهروندی را هم انعکاس دهند.
در این وضعیت، فرایند خبررسانی از حادثه پلاسکو نیز خود خبرساز شد و بایسته های پوشش خبری، پرهیز از شایعه پراکنی و ضرورت بهره گیری از توان رسانه های پرمخاطب برای جلوگیری از هجوم مردم به سوی محل حادثه را برجسته ساخت و سبب هشدار مقام های مسوول در زمینه هرگونه انتشار اخبار نادرست و گزاره هایی چون امنیتی بودن رویداد آتش سوزی و ریزش پلاسکو شد.
مساله مهم تر و اساسی تر اما به علل بروز فاجعه پلاسکو و نحوه مدیریت بحران به وجود آمده در قلب پایتخت برمی گردد. واقعیت این است که در فضای ملتهب کنونی سرنوشت محبوسان زیر خروارها آوار، چشمان نگران میلیون ها هموطن را به خود دوخته و جانفشانی آتشنشانان فداکار و شهادت آنان برای نجات جان و مال شهروندان بر موضوع های دیگر سایه ای عاطفی و احساسی افکنده است.
با این حال و در شرایطی که هنوز دود آتش سوزی و غبار ریزش پلاسکو فروننشسته است، برخی تریبون ها، رسانه ها و شبکه های مجازی با اقدامی پیشدستانه و برای گریختن از زیربار فشار مسوولیت ایمنی در پایتخت و مدیریت بحران، فرافکنی را آغاز کرده اند. طی ساعت های پس از حادثه پلاسکو مسوولان دولت و نهادهای اجرایی بیشترین حضور، فعالیت و پیگیری را برای ساماندهی به اوضاع و رسیدگی به آسیب دیدگان صورت دادند و در برابر با بیشتر حجم هجمه و ادعای بهره جویی سیاسی از این رخداد روبرو شدند.
ضعف مسوولیت پذیری در خصوص کنترل و نظارت بر سازه های شهری و ایمنی آن، بی توجهی به پیشگیری از حوادث جبران ناپذیر اینچنینی، مدیریت ناکارآمد میدانی در حادثه پلاسکو که سبب شهادت و مدفون شدن آتشنشانان جان برکف شد و ... همه و همه پرسش هایی را نزد افکار عمومی برانگیخته و این در حالی است که مسوولان پاسخگویی به این سوال ها به دنبال فرافکنی و نیز پوشاندن ناکارآمدی و کاستی خود زیر سایه فضای عاطفی جانفشانی آتشنشانانی اند که خود قربانی این سوء مدیریت شده اند.
آنچه مشخص است اینکه حادثه پلاسکو با خسارات جبران ناپذیر جانی و در وهله بعدی مادی به شهروندان، مسوولانی را می طلبد تا به پرسش های یادشده پاسخ گویند و در معرض قضاوت قرار گیرند. حادثه پلاسکو نخستین حادثه شهری تهران نیست و آخرین نیز نخواهد بود از این رو ضروری است از هم اکنون کارنامه مسوولیت بروز فاجعه دیروز و مدیریت بحران به وجود آمده از آن به صورت شفاف ارایه شود تا در حوادثی مشابه شهروندان دیگر شاهد خسارات و ضایعه هایی اسفبار نظیر آنچه بر خانواده آتشنشانان و زیاندیدگان پلاسکو گذشته نباشند.
ایرنا
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
