برکناری فرماندهان نظامی عربستان، پیامد شکست در یمن

(روزنامه اطلاعات ـ 1396/12/16 ـ شماره 26958 ـ صفحه 12)

ولیعهد عربستان به دنبال شوک درمانی

از حدود یک سال قبل پادشاهی عربستان مجموعه اقداماتی را برای اصلاحات در کشور و جلب افکار عمومی در پیش گرفت. تا به حال تمرکز این خط مشی بر امور اقتصادی و اجتماعی و اعطای برخی آزادی‌ها به زنان معطوف بود. اکنون عرصه‌های امنیتی و نظامی نیز به حوزه مورد نظر ولیعهد این کشور افزوده شده است. کارشناسان اعتقاد دارند حاکمان کنونی عربستان بر این باورند که می توانند اوضاع این کشور را با «شوک درمانی» بهبود ببخشند. روزنامه «واشنگتن پست» نوشت از جمله افرادی که چنین راه حلی را دنبال می کند «محمد بن سلمان» است. یکی از شوک‌های جدیدی که ولیعهد جوان می گوید برای توسعه عربستان سعودی لازم است تغییر در عرصه نیروی نظامی می باشد. وی مطمئن است با این کار ریاض در مسیر مدرن شدن فرهنگ و سیاست گام بر می دارد. ولیعهد، ملک سلمان در اقدامی ناگهانی تغییرات گسترده ای را دولتمردان این کشور ایجاد و وزیران و فرماندهان و حاکمان جدیدی را در کل کشور منصوب کرد. یکی از قابل توجه ترین تغییرات در حوزه نظامی رخ داد و فرمانده نیروی مسلح و بسیاری از مقام‌های ارشد ارتش را برکنار کرد.تارنمای نشریه تحلیلی «بیزینس استاندارد» در گزارشی نوشت: در میانه جنگی منفور با یمن، دولت عربستان سعودی زلزله‌ای را در ارتش این کشور ایجاد کرد و با مجموعه ای از فرمان‌ها، برخی نهادهای سیاسی و نظامی ریاض را به نحو گسترده ای تغییر داد. از نظر رسانه‌های غربی تحولات از آن جهت شگفت آور است که برکناری‌ها درست پیش از سفر چند هفته ای محمد بن سلمان و دیدار از کشورهای ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه رخ داده است. ضمن اینکه اعتراض‌های جهانی در مخالفت با جنگ عربستان در یمن هم در حال گسترش است . ولیعهد عربستان قرار است به زودی به چند کشورمتحد ریاض سفر کند. وی در آمریکا با ترامپ و برخی مقام‌های این کشور دیدار می کند و قرار است در طی چند هفته به چند شهر آمریکا سفر کند. گفته می شود خرید تسلیحات از مهمترین اهداف این سفر است. محمد بن سلمان در انگلستان هم با نخست وزیر این کشور گفت وگو می کند. لندن در آموزش، فروش و تسلیح ارتش عربستان در حمله به یمن نقش مهمی را داشته است. به نوشته بیزینس استاندارد، از هم اکنون برنامه ریزی‌های گسترده ای برای انجام تظاهرات در اعتراض به سفر ولیعهد عربستان به انگلیس و حمایت لندن از حمله ریاض به یمن در حال تدارک است. بدون تردید می توان مدعی شد تغییرات اخیر در ارتش و دولت عربستان، ادامه اقدامات ولیعهد ۳۲ ساله عربستان است. به نظر می‌رسد این تحولات در ادامه دستگیری و بازداشت چند ماه قبل شماری از ثروتمندان و افراد بانفوذ عربستانی رخ داد.

تحلیلگران این اتفاقات را در کنار دادن برخی آزادی‌های اجتماعی، با هدف تحکیم قدرت بن سلمان در عرصه سیاسی و جلب افکار عمومی می دانند. ریاض با این اقدامات به دنبال آماده سازی شرایط برای جانشینی ولیعهد جوان به جای ملک سلمان سالخورده و بیمار است. حمله به یمن هم ابتکار محمد بن سلمان به عنوان وزیر دفاع عربستان بود. وی جنگی را به راه انداخت که نتیجه ای جز فاجعه انسانی برای یمن نداشت و در دوره ریاضت اقتصادی منابع مالی عربستان سعودی را هم نابود کرد.

شکست در یمن و چالش‌های امنیتی ریاض

ولیعهد جوان و بلندپرواز سعودی‌ها به جای بازبینی در ماهیت وجودی این جنگ تصور می کند با برکناری چند فرمانده نظامی می تواند وجهه از دست رفته خود در منطقه را بازگرداند. این در حالی است که ریاض اکنون راهی جز این ندارد که بار بدنامی بمباران غیرنظامیان یمنی و ناکارآمدی سلاح‌های پیشرفته آمریکایی و انگلیسی را به دوش بکشد. اخیرا «عبدالرحمن البنیان» فرمانده نیروی مسلح و «محمد القطیبی» فرمانده نیروی هوایی ارتش برکنار و چندین مقام ارشد نظامی دیگر هم با تنزل رتبه از پست‌های خود کنار گذاشته شدند. البنیان پیش از این فرمانده ستاد مشترک نیروی مسلح هم بود و اکنون به او منصب مشاوره دربار سعودی داده شد. البته رسانه‌های عربی به ویژه رسانه‌های وابسته به ریاض همچون «گالف نیوز» به جای برکناری از واژه بازنشستگی استفاده کردند. این رسانه عربی آورد «مقام‌های حکومتی هیچ دلیل رسمی را برای این تغییرات گسترده ارائه نکرده اند اما تحولات زمانی رخ داد که سومین سال درگیری خونین ریاض با حوثی‌های یمن که به ایران نزدیک هستند، رو به پایان است.نکته آشکار آن است که عربستان میلیاردها دلار را صرف این جنگ کرد و تسلیحات فراوانی را از آمریکا، انگلستان و فرانسه خرید و استفاده کرد اما هنوز شکاف عمیقی میان تدارکات و توانایی‌های این کشور وجود دارد. شبکه رسانه ای «ان.پی.آر» هم در بررسی علت تغییرات ناگهانی در ارتش سعودی معتقد است: بازسازی نهادهای دولتی ریاض که زیر نظر دربار هستند در کنار استفاده از زنان در عرصه‌های گوناگون و حتی حوزه نظامی، دلیل این اقدام دولت بیان شد. با اینکه توضیح دقیقی برای تغییر فرماندهان نظامی داده نشد اما شکست در کسب موفقیت‌های مورد انتظار در جنگ با یمن مهمترین دلیل این اقدام بوده است. برخی نیز آن را در چارچوب اصلاح سریع اجتماعی و اقتصادی سعودی می دانند.

به باور برخی تحلیلگران «ناتوانی نظامی ریاض در جنگ با یمن آشکار شد. در واقع این جنگ مشکلات ریاض را به آن‌ها نشان داد.ائتلاف جنگی به فرماندهی عربستان در مدت سه سال، حملات گسترده ای را علیه یمن به ویژه حوثی‌ها ترتیب داد. این اقدام‌ها باعث شد تا ریاض هدف انتقادهای بین‌المللی ناشی از یک جنگ بی نتیجه‌ای قرار بگیرد و به گفته سازمان ملل متحد علاوه بر هزاران کشته، ۲۲ میلیون انسان را به کمک‌های انساندوستانه محتاج ساخت. تارنمای «بریت بارت» که رویکردهای تندی همچون دولت کنونی آمریکا دارد نیز تاکید دارد: طولانی شدن جنگ در یمن دلیل تغییر فرماندهان نظامی سعودی بوده است. اگرچه مقام‌های سعودی می گویند جنگ در یمن با موفقیت دنبال می شود اما افراد انگشت شماری هستند که آن را باور می کنند. حوثی‌ها که در ابتدا ۱۴ درصد یمن را در اختیار داشتند به سرعت سیطره خود را گسترش دادند. واقعیت این است که عربستان حملات هوایی را با هدف کشاندن حوثی‌ها به میز مذاکره و تن دادن به خواسته خود انجام داد. اما این کار تاکنون نتیجه ای در بر نداشت و حتی بر قدرت یمنی‌ها افزود. به باور این تارنمای جمهوریخواه آمریکایی، انجام حملات هوایی، شیوع بیماری وبا و تکه پاره کردن یمن ثمری برای عربستان نداشت و تنها باعث سرزنش و انتقاد از سیاست‌های محمد بن سلمان شد. گرچه مقام‌های سعودی سیاست جنگ فرسایشی را در مقابل حوثی‌ها در پیش گرفته اند اما بسیاری از تحلیلگران و رسانه‌های جهان اعتقادی به اینگونه خوش بینی‌های ریاض ندارند.

عربستان و سه سال ناکامی در یمن

حمله ائتلاف عربستان به یمن در حالی وارد چهارمین سال خود می شود که پیروزی‌های ارتش و کمیته‌های مردمی در برابر عربستان سبب شد که ریاض و همراهان آن در این جنگ هیچ دستاوردی را نداشته باشند. اختلاف، سردرگمی و زیان و سرخوردگی تنها دستاورد عربستان پس از سه سال جنگ در یمن است.جنگ ائتلاف حمله به یمن به سردمداری عربستان در حالی وارد چهارمین سال خود می‌شود که ریاض و همپیمانان خود به هیچ یک از اهداف خود در این جنگ دست نیافته اند و هنوز هم هیچ چشم‌انداز روشنی برای پایان دادن به این جنگ فرسایشی وجود ندارد.

سعودی‌ها بار دیگر به پاکستان متوسل شده‌اند تا شاید پس از سپری شدن سه سال بتوانند مقاومت مردم یمن را بشکنند. مشکلات و گرفتاری‌های عربستان در یمن روز به روز افزایش یافت. اختلاف با امارات و دیگر کشورهای ائتلاف از جمله مشکلات عربستان است. ائتلاف کشورهای عربی به سرکردگی عربستان در سال ۲۰۱۵ (فروردین ۹۴) به بهانه حمایت از «عبدربه منصور‌هادی» رئیس جمهوری فراری یمن، حمله نظامی به این کشور را آغاز کرد. این گزارش در بردارنده مهمترین تحلیل‌هایی است که در رسانه‌های عربی درباره آشفتگی اوضاع عربستان و ائتلاف آن در جنگ یمن منتشر شده است. نشریه «المنار» فلسطین، روزنامه «الشرق» قطر، تارنمای «البدیل» مصر گرفتاری عربستان در جنگ یمن و اختلاف میان اعضای ائتلاف حمله به یمن را کانون توجه خود قرار دادند.

نشریه المنار در گزارشی به قلم «هشام الهبیشان» نوشت: جنگ عربستانی – آمریکایی علیه یمن در حالی وارد چهارمین سال خود می‌شود که هیچ نتیجه ای به دنبال نداشته است. تنها بخش گسترده ای از یمن به کنترل گروه‌های مسلح و شبه نظامیانی در آمده است که برای گسترش نفود حامیان خود در مناطق جنوبی یمن تلاش می کنند. تحولات عدن و درگیری و اختلاف میان نیروهای شورای انتقالی جنوبی و نیروهای گارد ریاست جمهوری هوادار عبدربه منصور‌هادی بیانگر شکست عربستان در جنگ یمن و فروپاشی ائتلاف عربستانی – اماراتی است. شبه نظامیان وابسته به امارات به طور گسترده ای در حال نفوذ در جنوب یمن هستد. این در شرایطی است که نقش و نفوذ عربستان در جنوب یمن کاهش یافته است. جنگ عربستان علیه یمن که با اهداف شوم، مراحل مختلفی را طی کرده است دیر یا زود یکپارچگی ائتلاف نیروهای متجاوزان را از هم خواهد پاشید. تنش عربستان و امارات برای گسترش دامنه نفوذ در جنوب یمن اکنون برای همگان آشکار شده است.

این در شرایطی است که عربستان و امارات در دستیابی به پیروزی در میدان‌های نبرد جبهه‌های شمالی و غربی ناکام مانده اند. به نوشته روزنامه الشرق، جنگ یمن در حالی همچنان ادامه دارد که امارات و عربستان دست به جنایت جنگی می زنند. اختلاف میان این دو همپیمان به دلیل طمع آنها به تجزیه یمن و چپاول ثروت‌های آن و به کنترل در آوردن جزایر و بندرهای این کشور آشکار شده است. امارات با استفاده از پایگاه‌های خود در عدن، حضرموت و …تلاش کرد کنترل باب المندب را در اختیار داشته باشد. نقش امارات در جنگ یمن به زیان عربستان به عنوان سردمدارن ائتلاف حمله به یمن در حال افزایش است. امارات با حمایت از شورای انتقالی در جنوب یمن و تشکیل شبه نظامیان وابسته به خود سبب شد عبدربه منصورهادی و هواداران آن ضعیف تر شوند. این موضوع را در گزارش نشریه «فارین پالیسی» هم می تواند دید. در این گزارش آمده است که منصور‌هادی دیگر زمام امور را در دست ندارد و قدرت او از سوی شبه نظامیانی که توسط امارات و عربستان مدیریت می‌شوند از بین رفته است. شماری از وزیران وابسته به منصور‌هادی جایگاه خود را ترک کرده اند و در تشکیل شورای انتقالی که دارای گرایش جدایی طلبانه در جنوب یمن است نقش داشته‌اند. این شورا از حمایت کافی ارتش یمن برخوردار بوده و تهدید بزرگی برای قدرت منصور‌هادی در جنوب به شمار می رود. تارنمای البدیل در گزارشی به قلم «خالد عبدالمنعم» نوشت: جنگ عربستان علیه یمن در حالی وارد چهارمین سال خود می شود که ریاض در سرزمین‌های یمن هیچ پیروزی ملموسی نداشته است. بلکه تاوان خون‌ها در حال افزایش است. کسانی که توسط سلاح‌های آمریکایی و انگلیسی کشته نشده اند اکنون در نتیجه محاصره ظالمانه و گسترش وبا در سراسر این کشور فقیر از بین می‌روند. همچنین هزینه این جنگ برای اقتصاد عربستان بسیار بالا است و این موضوع بر روی همپیمانان ریاض در داخل یمن هم تاثیر داشته باشد. در حمله کشورهای عربی به یمن با عنوان عملیات «توفان قاطعیت» کشورهای غربی و عربی حضور داشتند که پس از به وجود آمدن اختلاف میان عربستان و متحدان آن با قطر، این کشور از ائتلاف کنار گذاشته شد. در این جنگ کشورهای غربی هم از ائتلاف عربستان حمایت کردند. آمریکا از عربستان حمایت لجستیکی به عمل آورد و به کشورهای عضو ائتلاف سلاح فروخت. واشینگتن و لندن شماری از نظامیان خود را در مراکز فرماندهی ائتلاف حمله به یمن مستقر کردند تا بر حمله‌های هوایی عربستان به یمن نظارت داشته باشند. اما کشورهای ائتلاف حمله کننده به یمن با وجود همه این امکانات موفق نشدند اراده و مقاومت مردم یمن را در هم کوبند. ارتش یمن و کمیته‌های مردمی این کشور هنوز هم پس از فرار منصور‌هادی بخش‌های گسترده ای از یمن از جمله صنعاء را زیر کنترل خود دارد. با وجود اینکه کشورهای عضو ائتلاف حمله به یمن ادعا می‌کنند که ۸۰ درصد از سرزمین‌های یمن را در اختیار دارد، اما هیچ نشانه ای درباره درستی این ادعاها وجود ندارد.

البدیل به نقل از کارشناسان مسائل یمن آورده است : تغییراتی به تازگی در عرصه نظامی عربستان رخ داد و برکناری رئیس ستاد ارتش این کشور نشان دهنده شکست کامل عربستان در جنگ یمن است. ورود نیروهای یمن به برخی نقاط عربستان و نفوذ آنان به ده‌ها کیلومتر از خاک عربستان موضوعی است که سبب شده است «محمدبن سلمان» ولیعهد عربستان در تنگنا قرار گیرد. او اکنون یا باید به شکست خود اعتراف کند و به میز مذاکره روی آورد و یا اینکه به جنگ بیهوده خود ادامه دهد.به نظر می رسد محمد بن سلمان هنوز هم تصمیم دارد به جنگ بیهوده ادامه دهد. این موضوعی است که سبب شده است او به تازگی از پاکستان درخواست کمک کند . به طوری که ارتش پاکستان در بیانیه رسمی خود در ۱۷ فوریه سال جاری میلادی (۲۸ بهمن) ۹۶ فاش کرد شماری از نیروهای پاکستان در چارچوب توافق میان دو طرف درباره دفاع مشترک در داخل مرزهای عربستان حضور یافته اند.

به نوشته البدیل، برخی از محافل پاکستانی تعداد این نیروها را بیش از ۸۰۰ نفر ذکر کرده اند. برخی کارشناسان نظامی هم آنچه در پایگاه «داون» پاکستان درباره اینکه حضور نیروهای پاکستان در عربستان جنبه استشاری دارد منتشر شد، تکذیب کرده اند و گفته اند در عربستان به اندازه کافی مربیان و مستشاران نظامی و امنیتی آمریکایی و انگلیسی وجود دارد و نیازی به نیروهای پاکستانی نیست. به نوشته البدیل، ائتلاف حمله به یمن در آغاز به بهانه حمایت از مشروعیت و قرار گرفتن مجدد منصور‌هادی در قدرت به یمن حمله کرد. اما تحولات یمن در شرایط کنونی نشان می دهد عربستان و امارات از اشغال یمن اهداف خاصی را دنبال می‌کنند. آنان برای تجزیه یمن و به کنترل در آوردن ثروت‌ها و مناطق راهبردی این کشور تلاش می کنند. آنچه در عدن و سایر نقاط روی داد نشان داد که عربستان و امارات در حال رقابت در یمن هستند.

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=351867

ش.د9605254