بسیج، سیاست و انتخابات

یوسف زمانى
این روزها مباحث مختلفى درباره نقش سیاسى بسیج و بسیجیان مى شود. این موضوع کم و بیش در هنگامه برگزارى همه انتخابات ها در کشور بویژه در دهه اخیر مطرح بوده است. از آنجا که نیروهاى مسلح از دخالت در انتخابات و نیز عضویت در احزاب سیاسى منع شده اند، برخى بر این عقیده اند که اولاً تمامى بسیجیان عضو نیروهاى مسلح محسوب مى شوند ثانیاً هیچ یک از آنها حق دخالت در مسائل سیاسى از جمله در انتخابات را ندارند. در این باره باید گفت اولاً همه بسیجیان جزو نیروهاى مسلح نیستند ثانیاً میان برخوردارى از آگاهى و بینش سیاسى و داشتن تحلیل سیاسى و سیاسى بودن با ممنوعیت فعالیت سیاسى تفاوت وجود دارد. چرا؟
۱- بسیجى کیست؟
امام راحل رحمه الله علیه به عنوان بنیانگذار بسیج زمانى که جمعیت کشور به ۴۰ میلیون نفر هم نمى رسید از بسیج ۲۰ میلیونى سخن مى گفت. امروز هم خلف صالح آن حضرت از بسیج ده ها میلیونى سخن مى گویند اما آیا همه این بسیجیان لزوماً باید عضو سازمانى بسیج باشند؟ این هدفى آرمانى است که مى تواند در دور دست ها محقق شود اما امروز چنین نیست. امروز ما سازمان (به معناى اعم آن) بسیج را هم داریم که حدود ۱۴ میلیون نفر از همان جمعیت بسیجى عضو آن هستند. به عبارتى اینگونه نیست که فقط افرادى که عضو سازمان بسیج هستند را بسیجى بدانیم اما وقتى سخن از بسیج و بسیجیان مى شود به یقین آنها نیز مورد خطاب هستند. وقتى شاخصه هاى تفکر بسیجى را تبیین مى کنیم یا مقام معظم رهبرى، بسیجیان کشور را مورد خطاب قرار مى دهند، وقتى از تکلیف و وظیفه دینى و سیاسى بسیجیان سخن مى گوییم یا وقتى بسیجیان را به عرصه اجتماعى - سیاسى فرا مى خوانیم همه بسیجیان مورد خطاب هستند نه صرفا اعضاى سازمانى بسیج. اینجا بسیج به عنوان یک مفهوم و تفکر مورد نظر است نه اعضاى یک سازمان. نمونه آن حضور در دفاع مقدس بود و مثال دیگر حماسه ۲۳ تیر ۷۸ است. از طرفى اعضاى سازمانى بسیج هم در یک قالب نمى گنجند و نمى توان بر همه آنان حکم واحد راند.این بسیج ۱۴ میلیونى به سه دسته تقسیم مى شوند: عادى، فعال و ویژه؛ که هر یک تعریف خاص قانونى خود را دارند و درباره حکم نظامى بودن و شمول مقررات و قوانین نظامى بر آنها طبق قانون فقط بسیجیان ویژه هستند که این چنین اند و همانگونه که در بیانیه اخیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامى آمد این نکته توسط معاون حقوقى رئیس دولت اصلاحات نیز به رسمیت شناخته شد. بنابراین اینکه گفته شود همه بسیجیان عضو نیروهاى مسلح هستند به دور از واقعیت است.
۲- نقش بسیجیان در انتخابات کدام است؟
نقش هایى که افراد و سازمان ها مى توانند در یک انتخابات ایفا کنند، عبارتند از:
الف: شرکت در انتخابات
ب: تشویق دیگران به شرکت در انتخابات
ج: تبیین معیارها و شاخص هاى انتخاب صالح ترین فرد
د: تبلیغات براى کاندیداى معین و تشویق دیگران به راى دادن به او
بعید است کسى درباره نقش هاى سه گانه اول بسیج و بسیجیان و حتى نیروهاى مسلح در انتخابات تردید داشته باشد. این نقش ها حق هر ایرانى و حق هر حزب و گروه و سازمان است. آحاد ملت از رهبرى نظام تا فرد فرد ملت ایران حق دارند در انتخابات شرکت کنند(با لحاظ کردن شرایط قانونى که ارتباطى به گروه و سازمان ندارد)، حق دارند دیگران را تشویق به شرکت در انتخابات کنند، حق دارند معیارها وملاک هاى انتخاب صالح ترین فرد را براساس رهنمودهاى دینى و سیاسى رهبرى نظام استخراج کرده تا با آگاهى و هوشیارى در انتخابات شرکت کنند. در نظام جمهورى اسلامى اینها نه تنها حق بلکه تکلیف است.
بنابراین اگر بسیج و بسیجیان در انتخابات شرکت کردند، دیگران را به شرکت در انتخابات تشویق کردند و معیارها و شاخص هاى انتخاب اصلح را براساس رهنمودهاى دینى و سیاسى رهبرى نظام براى خود و دیگران تبیین کردند نه تنها نباید سرزنش شوند که به وظیفه دینى و سیاسى خود عمل کردند. و اما در خصوص نقش چهارم که تبلیغ براى کاندیداى معین و تشویق دیگران به راى دادن به فرد خاص است باید گفت: قانون به صراحت نیروهای مسلح را از ورود به این عرصه بازداشته است و نیروهای مسلح و نظامیان نیز در هر انتخاباتی از ورود به این عرصه خودداری کردند. بدیهی است اگر در گوشه‌ای فردی تخلف کرده باشد و برخورد قانونی نیز با او شده باشد نمی‌توان چنین مسأله‌ای را به عموم افراد و سازمان او منسوب کرد. 
در کدام انتخابات بسیج اطلاعیه داد و از یک نامزد حمایت کرد؟ نیروهای نظامی و انتظامی اعم از ارتش و سپاه و نیروی انتظامی کی اعلام کردند ما در انتخابات از فلان شخص حمایت می‌کنیم؟ اگر چه آنان در انتخابات‌ها شرکت کردند و به شخص معینی هم رأی دادند اما کجا جامعه را به رى دادن به نامزد مورد نظر خود تشویق کردند؟
آن دسته از بسیجیان که عضو سازمان بسیج نیستند یا آنان که بسیجیان ویژه(براساس تعریف قانون از بسیجیان ویژه)نیستند، اینها اصلاً نظامى محسوب نمى شوند تا قانون نظامیان در مورد آنان جارى شود. معلم، کارمند، بازارى، دانشجو، پزشک، کارگر، ورزشکار، خانه دار و... که تفکر بسیجى و شاخص هاى بسیجى بودن را دارد یا فقط مى خواهد نامش را در مدرسه عشق ثبت کرده باشد و اساساً ارتباط سازمانى مستمر هم با بسیج ندارد کجا یک فرد نظامى محسوب مى شود؟ هویت او هویت نظامى نیست، جامعه هم او را به عنوان یک فرد نظامى نمى شناسد، قانون هم او را نظامى نمى داند. همچنانکه مشمول هیچ یک از قوانین نظامى هم نمى شود. او همچون سایر افراد ملت مى تواند هر چهار نقش یاد شده را در هر انتخاباتى ایفا کند. راستى چرا عده اى از حضور بدنه فعال و ارزش مدار ملت(تعریف عام بسیجیان) در انتخابات نگرانند؟