اکبر کریمی/ ممقان یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان غربی است که در فاصله 45 کیلومتری مرکز این استان واقع شده است. همه، این شهرستان را به «پایتخت نخود جهان» می‌شناسند، در حالی که در این شهرستان اصلاً نخود کشت نمی‌شود! اصلی‌ترین شغل در ممقان فرآوری نخود است و ویژگیهای منحصربه‌فرد این محصول تولیدی سبب شده این فعالیت در ممقان به صورت انحصاری باقی بماند و در سایر کشورهای جهان با این سطح از تولید و با این ویژگی‌ها رونق نیابد.
ممقان 15 هزار نفر جمعیت دارد. در این شهر 1300 واحد کارگاهی در فرآوری نخودچی فعالیت می‌کنند. این فعالیت به تنهایی 6000 نفر از جمعیت 15 هزار نفره شهر را به طور مستقیم صاحب شغل کرده است. افزون بر این، از قِبل این فعالیت حدود 15000 نفر از مردم ممقان و شهرها و استان‌های اطراف به صورت غیر مستقیم و در حوزه‌های مختلف از کاشت محصول اولیه گرفته تا تولید دستگاه‌های فرآوری نخود، بسته‌بندی، بازاریابی و فروش محصول کسب درآمد می‌کنند.
واحدهای کارگاهی فعال شهرستان، در سال 100 هزار تن نخودچی فرآوری می‌کنند که 60 درصد محصول تولیدی به 10 کشور جهان صادر می‌شود. ماده اولیه محصول تولیدی که نخود خام است، اکثراً از استان‌های همجوار مثل آذربایجان غربی، کرمانشاه، کردستان، لرستان و خود آذربایجان شرقی تأمین می‌شود، ولی به دلیل کافی نبودن تولید داخلی، به ناچار مقداری نیز از کشورهایی چون؛ کانادا، اتیوپی، تانزانیا، آرژانتین، استرالیا، آمریکا، روسیه و هند وارد می‌شود، ولی به دلیل ارزش افزوده مناسبی که دارد حتی واردات نخود خام و صادرات فرآوری شده آن باز هم مقرون به صرفه بوده و توجیه اقتصادی دارد.
حسن آخوندی، کارمند 55 ساله جهاد کشاورزی پس از بازنشستگی و با وجود سابقه 35 ساله در حوزه مدیریت و فعالیت‌های کشاورزی تصمیم به شناساندن بیش از پیش محصول شهر گرفته است و در این مسیر در حوزه‌های مشاوره، آموزش، حمایت و بسته‌بندی محصول درسطح استان فعالیت می‌کند.
آخوندی می‌گوید: «دستگاه‌های مورد نیاز این فعالیت کاملاً با دانش بومی طراحی و در ممقان تولید می‌شود و با توجه به تجربه چند ده ساله در این فعالیت اقتصادی، توانسته‌ایم معایب و اشکالات روش‌های فرآوری را برطرف کنیم و دستگاه‌هایی با استانداردهای جامعه هدف که عمدتاً کشورهای خارجی هستند را به دست آوریم.» او می‌افزاید: «در حال حاضر توانایی تولید و صادرات انواع دستگاه‌های الک، بوجار و سورت‌بندی، دستگاه حرارت‌دهنده و پوست‌کنی تمام اتوماتیک در اشکال و انواع مختلف را در سطح شهرستان داریم.»
تولیدکنندگان ممقانی بیشتر محصولات‌شان را صادر می‌کنند؛ لذا در فروش محصول نگاه برونگرا دارند و به دلیل درخواست بالای بازار مصرف در این حوزه دغدغه و نگرانی از فروش نرفتن محصول کیفی خود ندارند.
آخوندی به همت بالای اهالی ممقان در این زمینه اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «در سال‌های اخیر که تحریم‌ها علیه کشورمان شدت بیشتری گرفت، صادرکنندگان ما بازارهای فروش‌شان را از دست ندادند. با وجود اینکه میزان سود ما در واحد وزن به شدت کاهش پیدا کرد، ولی تولیدکنندگان ممقانی با همت بالای خود و تحمل درآمدهای پایین‌تر اجازه ندادند این حرفه آسیب ببیند.»
وی می‌گوید: «برای افزایش بهره‌وری، کاهش انرژی، بالا بردن کمیت تولید نخودچی و کیفیت محصول فرآوری شده با هدف عرضه گسترده‌تر محصول در کشورهای اروپایی، تفاهم‌نامه‌ای با دانشگاه تبریز منعقد شده که خروجی آن تولید چهار پایان‌نامه دانشجویی در سطح دکترای رشته‌های بیوسیستم است. بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی نخود، جداسازی نخودچی از ضایعات، انتقال حرارت به نخود و نحوه بهبود تولید، پوست‌کنی نخود به روش علمی موضوعات این پایان‌نامه‌ها را تشکیل می‌دهد.»
یکی از ویژگیهای دیگر محصولات ممقان، توجه به ذائقه مشتری و تنوع‌بخشی به تولیدات است. در حال حاضر 18 نوع محصول در سطح کارگاه‌های این شهرستان تولید و روانه بازار می‌شود.
تعاونی تولیدکنندگان نخودچی ممقان که آخوندی رئیس هیئت‌مدیره آن است سعی دارد در آینده نزدیک مجتمع بزرگ فرآوری در این شهر راه‌اندازی کند که طرح‌ریزی آن در 18 هکتار انجام گرفته است. با راه‌اندازی این مجتمع، 250 واحد کارگاهی با 1000 نیروی کار به مجموعه بزرگ تولیدکنندگان این عرصه اضافه خواهند شد.
آخوندی یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در رونق این شغل و گسترش آن در ممقان را همکاری و مشارکت گروه‌های ذی‌نفع و شبکهسازی در این عرصه می‌داند، به طوری که تعاونی تولیدکنندگان امروزه ارتباط و همکاری خوبی با تعاونی‌های کشاورزی تولید نخود در کشور، واردکنندگان نخود، دانشگاه‌ها و مراکز دانش‌بنیان و صادرکنندگان سطح استان دارد.
یکی از عمده ضعف‌های شاخه‌های مختلف تولیدی متصل نبودن زنجیره‌های مختلف مرتبط به هم است که شبکهسازی و متصل کردن آنها سبب افزایش بازدهی اقتصادی و توسعه پایدار در کشور می‌شود.
از او درباره انتظار تولیدکنندگان ممقانی از نهادهای دولتی می‌پرسم که می‌گوید: «تأمین بذر گندم و ترویج آن و تأمین دستگاه‌های برداشت مکانیزه نخود از سوی وزارت جهاد کشاورزی؛ مساعدت بانک‌ها در تأمین سرمایه در گردش با عرضه تسهیلات با بهره پایین؛ مساعدت مراکز تحقیقاتی در شناسایی و معرفی گونه‌های با کیفیت و پرمحصول نخود برای تولید در کشور و افزایش کیفیت محصول فرآوری شده؛ حمایت فعالان این عرصه و قرار دادن آنان زیر چتر بیمه تأمین اجتماعی برای افزایش امنیت شغلی‌شان؛ پایین آوردن تعرفه وارداتی و صادراتی و... انتظارات تولیدکنندگان از نهادهای دولتی است.»
کارگاه‌های تولیدی ممقان در حال حاضر سالیانه 100 هزار تن نخود فرآوری می‌کنند که با حمایت‌های دولت در حوزه‌هایی که آخوندی آنها را بیان کرد، به راحتی می‌توان تولید سالانه در این شهرستان را به دو برابر رساند.
برای تهیه گزارش از فعالیت‌های
اقتصاد مقاومتی در استان خود
با شماره تلفن ۰۹۱۹۳۴۷۲۹۸۱
برادر اکبر کریمی تماس بگیرید.
