مصطفی افضل‌زاده / مراسم پیاده‌روی اربعین امسال نیز همچون سال‌های گذشته باشکوه و عظمت بسیاری برگزار شد و در عین حال مانند گذشته با سکوت محافل رسانه‌ای غربی همراه بود. این در حالی است که هر ساله به شکوه این مراسم افزوده می‌شود، ولی برخی رسانه‌های غربی نیز تلاش می‌کنند این عظمت را خنثی کنند. در همین زمینه گفت‌وگویی را با کاترین شاکدام، کارشناس مسائل جهان اسلام انجام شد. شاکدام مدیرعامل مؤسسه شفقنا در زمینه مطالعات خاورمیانه و تحلیلگر ارشد مسائل ژئوپلیتیکی و همچنین یک مؤلف است. تاکنون چندین هزار نسخه از تازه‌ترین کتاب وی با عنوان «داستانی درباره مقاومت بزرگ: یمن، وهابیون و کاخ سعودی» که کتابی درباره یمن است و در اوایل اکتبر منتشر شد، به فروش رسیده است. وی همچنین در رسانه‌های شناخته شده جهان مقالاتی را منتشر کرده است و به تازگی با انتشار مقاله‌ای درباره اربعین در راشاتودی، سبب جلب توجه بسیاری به این مسئله شده و در عین حال نظریه بسیار باارزشی درباره شیعه و مقاومت آن در برابر سرکوبگری و تعصبات دینی ارائه کرده است. گفتوگوی ما را با وی بخوانید.
* شما پیاده‌روی اربعین، موضوعی که در سال‌های اخیر بسیار فراگیر شده است را چگونه توصیف می‌کنید؟ و درباره آن چگونه اطلاعات کسب کرده‌اید؟
اربعین به بزرگ‌ترین مراسم زیارتی در تمام دوران‌ها تبدیل شده است. هر سال ده‌ها میلیون زائر پا به این سفر می‌گذارند تا تعهد خود به امام‌شان حسین‌بن‌علی را ابراز کنند. من فکر نمی‌کنم که مراسمی بزرگ‌تر از این مراسم برای نشان دادن عشق و وفاداری وجود داشته باشد. این اقدام در نوع خود نشان‌دهنده مسائل بسیاری است و نوع شخصیت امام حسین را نشان می‌دهد. شهادت وی در تمام طول تاریخ طنین‌انداز شده و فضا را برای تأثیرگذاری بر تمامی ملت‌ها و تمامی مذاهب و عقاید هموار کرده است. پیام وی و ایستادگی وی علیه ظلم یزید در تمامی دوران‌ها سبب تغییر مسیر تفکر انسانی شده است.
اگر اسلام را به‌مثابه یک موهبت و وسیله‌ای برای آزادی انسان از طریق کلام خدا در نظر بگیریم، این امام حسین بود که به جهانیان آزادی و کرامت را آموزش داد. این وی بود که از دین پدربزرگ خود محمد(ص) پیامبر خدا محافظت کرد و امید تمامی کسانی را که همچنان به خاندان پیامبر وفادار مانده‌اند، حفظ کرد.
هر سال در مراسم اربعین، کربلا به مکانی برای جهان‌شمول نشان دادن اسلام تبدیل می‌شود؛ زیرا کانون توجهات معطوف این مکان می‌شود. این یک مرز بی‌انتها و خدشه‌ناپذیر است که مردم را به امام‌شان پیوند می‌دهد و این پیوند است که سبب می‌شود زائران هر ساله به این مکان بیایند. هیچ فردی مانند امام حسین تاکنون الهام‌بخش دوست داشتن و احترامی به این حد نبوده است. توجه به این نکته مهم است که این تعلق خاطری که مردم نسبت به امام حسین دارند، هرگز از علاقه آنان به محمد رسول‌الله(ص) کم نمی‌کند، به طوری که پیامبر خود در این‌باره گفته است؛ «حسین از من است و من از حسینم.»
عشق ما به حسین توصیف عشق ما به پیامبر خدا و انس ما با اسلام است، امامان ما حافظان سنت هستند، عشقی که ما بدون آن در برابر دستور خدا کور و کر بودیم. توجه به این نکته به این دلیل ضروری است که وهابیون بر روی این مسئله اصرار دارند که مذهب شیعه یک مذهب مرتد است.
من احساس می‌کنم اربعین تکرار واقعه غدیر است، یک وعده بزرگ مبنی بر وفاداری، قولی که به محض اینکه ما بر آن تأکید کردیم، هرگز نباید امام خود را تنها بگذاریم و باید به آن پایبند بمانیم. درس‌های کربلا بی‌شمار و در عین حال عمیق است، در چند جمله و به طور خلاصه گفتن از امام حسین و اینکه او چه کسی بود و چه کاری کرد، غیرممکن است.
* نظر شما درباره نحوه پوشش رسانه‌های غربی درباره چنین واقعه مهمی چیست؟ اگر فکر می‌کنید که این نوع پوشش خبری درباره اربعین عادلانه نبوده است، به نظر شما دلیل این امر چیست؟
هراس من از این است که رسانه‌های جریان اصلی مستقیم در راستای اظهارات مقامات عربستان فعالیت می‌کنند تا از این طریق به نحو بهتری اقدامات متعصبانه و مهندسی‌شده عربستان برای نابودی اسلام را توجیه کنند. جهان غرب، اسلام را شاخه‌ای از وهابیت برای خود ترسیم کرده و مدعی است که قبایل اسلامی دیگر برای جهان مسیحیت و یهودیت غریبه هستند و البته چنین روایتی جعلی است. اسلام غریبه نیست. اسلام نه مخالف با یهودیت و مسیحیت است و نه در جهت نفی آن. در اسلام هیچ تکبر یا فریبکاری وجود ندارد؛ بلکه در آن دعوت به حقیقت وجود دارد.
مردم همواره درباره پیروی از اسلام حق انتخاب داشتند. اسلام هرگز مردم را به خونریزی و سرکوب مجبور نکرده است. این دین برای آزادی و گسترش حقیقت آمده و به جوامع بشری عدالت و کرامت و همچنین مهربانی و بردباری را گوشزد کرده است.
این اصول در اربعین به طور کامل تجسم یافته و به همین دلیل است که جهان غرب مجبور به سکوت در برابر فریادهای زائران است؛ زیرا آنان هراس دارند که این فریادها به آشکار شدن دروغ‌های ظالمان منجر شود. ما باید کربلا را نماد مقاومت در نظر بگیریم. ترس ظالمان از کربلا بیش از همه به دلیل نوری است که چشم جهانیان را به این مکان خیره کرده است.
فراخوان امام حسین برای مقاومت، الهام‌بخش میلیون‌ها نفر در سراسر جهان شده است، افرادی که زیر این پرچم جمع شده‌اند و قدرت‌های غربی از چنین جنبش آرام و در عین حال مصممی هراس دارند. ما باید بدانیم که این باور و عقیده می‌تواند قوی‌ترین پایه‌های استبداد را در هم بشکند، ایران در سال 1979 به ما یاد داد که قدرت در حرکت امام حسین نهادینه می‌شود.
اما تغییر در مسائل به تدریج اتفاق می‌افتد. برخی رسانه‌ها امسال سنت همیشگی را شکسته و از سکوت معمول خود فاصله گرفته‌اند و فضای اربعین را در خود نشان داده‌اند. راشاتودی و هافینگتون‌پست نمونه‌هایی از این رسانه‌ها هستند که بخش‌هایی از این مراسم را بدون سانسور منتشر کرده‌اند. این امر نشان می‌دهد که گام‌های بلندی برای احیای اسلام برداشته شده است.
در نهایت اینکه تغییر از خود ما مسلمانان آغاز می‌شود، گفت‌وگو، بحث‌های صادقانه و آموزش نیاز ما است، ما نمی‌توانیم به وهابیت اجازه دهیم که آسمان دین ما را تاریک کند، تاریخ ما را جعل کند و سنت ما را از بین ببرد. ما باید چه تعداد از مکان‌های مقدس خود را از دست بدهیم تا بفهمیم که هدف آل‌سعود این است که القا کند اسلام همان کتاب قرآن است و ارتباطی با اهل‌بیت ندارد، این در حالی است که قرآن و اهل‌بیت دو مستمسک باارزشی هستند که محمد رسول‌الله به ما توصیه کرد به آنها تمسک بجوییم.
* جامعه سنی انگلیس و جامعه غربی چگونه درباره اربعین می‌اندیشد؟
اگرچه گفتن این مسئله سبب ناراحتی عمیق من می‌شود؛ اما باید بگویم که به نظر من تعداد سنی‌های آگاه از مسئله اربعین چندان بالا نیست. من به تازگی از طریق تبادل‌نظر در رسانه‌های اجتماعی درباره نوشته‌های خودم متوجه شده‌ام که بسیاری از سنی‌ها به طور کلی از وقایع کربلا بی‌خبرند.
وهابیت نفوذ منفی بسیاری به اسلام سنی داشته و حذف بسیاری از وقایع مهم مربوط به اسلام را به خوبی مدیریت کرده و توانسته از این طریق مشروعیت جعلی خود را در نگاه عده زیادی از مردم در جهان اسلام حفظ کند. اگر شما این مسئله را بدانید که سنی‌ها درباره واقعه غدیر چیزی نمی‌دانند، می‌توانید ناآگاهی آنان درباره واقعه غم‌انگیز کربلا را نیز تصور کنید. من هرگز نمی‌توانم از این وضع انتقاد کنم؛ بلکه صرفاً می‌توانم آن را یک مسئله غم‌انگیز در نظر بگیرم.
واقعه کربلا از بزرگ‌ترین و بهترین نوع مقاومت در برابر دروغ می‌گوید و از آنجا که یزیدیان زمان ما با دروغ زندگی می‌کنند، بنابراین تلاش بسیاری می‌کنند که اربعین فراموش شود و از این طریق دست‌اندرکاران برگزاری آن را افرادی مرتد معرفی می‌کنند و از کشف و دانستن حقیقت از سوی مسلمانان جلوگیری می‌کنند.
من نمی‌توانم تصور کنم مسلمانی باشد که بتواند مشروعیت مقاومت امام حسین‌بن‌علی را تکذیب کند، این ناآگاهی افراد است که سبب ایجاد شکاف و اختلاف میان ما شده است، نه تفاوت عقاید.
* آیا شما تا کنون کاری درباره اربعین انجام داده‌اید، یا قصد دارید کاری در این زمینه انجام دهید؟
من قصد نوشتن کتابی درباره شهادت امام حسین با عنوان «از مکه تا سرزمین کربلا؛ عزیمت همراه با اهل‌بیت پیامبر» دارم. علاوه بر این سلسله مقالات، تحلیل‌ها و تفسیرهایی را با هدف آگاهی دادن به افراد منتشر کرده‌ام و امیدوارم از این طریق سوءتفاهم‌ها برطرف شود.
* آیا تاکنون در پیاده‌روی اربعین در کربلا شرکت داشته‌اید و آیا خاطره‌ای در این باره دارید و اگر نه آیا آرزو دارید در این مراسم شرکت کنید، دلیل شما چیست؟
نه، من باید بگویم که تاکنون افتخار شرکت در این مراسم را نداشته‌ام، اما امیدوارم که سال دیگر این وضعیت تغییر کند. انگیزه من از این کار ساختن فیلم مستندی جامع درباره اربعین به منظور درک ماهیت آن و درک صمیمیت و همدلی زائران شرکت‌کننده در آن است که از تجربیات خود در این‌باره سخن می‌گویند.
از آنجا که رفتن به حج برای بسیاری از ما ممکن نیست، من احساس می‌کنم که کربلا می‌تواند گامی در جهت درک بیشتر اسلام باشد.
* کدام شخصیت داستان کربلا برای شما دوست‌داشتنی‌تر است و چرا؟
من باید به بانو زینب اشاره کنم که یک فرد الهام‌بخش است. فضیلت، کرامت در اوج مصیبت و شجاعتی که وی در زمان روبه‌رو شدن با یزید از خود نشان داد، من را تحت تأثیر قرار داده است. من تحت تأثیر عظمت وی قرار گرفته‌ام. او زیبایی شخصیت و عزم و اراده و ایمان را به من نشان داده است. زینب دختر علی به زنان یاد می‌دهد که چگونه برای دفاع از اسلام به پا خیزند و به دنیا یاد داده است که چگونه زنان را در جامعه بپذیرند و از آنان استفاده کنند. او به عنوان الگویی برای شبیه‌سازی این مسئله عمل می‌کند.
* آیا احساس می‌کنید پیاده‌روی اربعین اهمیت دارد؟ دلیل شما چیست؟
البته، اربعین بسیار مهم است. اربعین نشان‌دهنده پایان دوران عزاداری برای امام حسین‌بن‌علی است. من به‌تازگی این سخن را شنیده‌ام که؛ ما تحقق نبوت هستیم، روزی خواهد آمد که با اراده خدا مردم جهان برای حسین پسر فاطمه عزاداری خواهند کرد. امت امام حسین در زمینه ابراز وفاداری و عدم هراس از سرکوبگری با هم متحدند. ظلم هرگز در برابر اراده خداوند موفق نخواهد بود.
