عبدالله عبادی/ پیشینه روابط:روابط آمریکا و اندونزی از سال 1949 آغاز شد، اما در دهه 1950 و زمانی که سوکارنو برنامه «محور ضد امپریالیستی» را اعلام کرد، روابط دو کشور تحت تأثیر قرار گرفت.
در این دوره، مقامات رسمی و نظامی آمریکا ارتباط با همتایان اندونزیایی که مخالف سوکارنو بودند را حفظ کردند و پس از دوران سوکارنو، روابط آمریکا و اندونزی در زمینههای آموزشی، نظامی و اقتصادی توسعه یافت.
اکنون با وجود مخالفت اندونزی با برخی از سیاستهای آمریکا، به ویژه در قبال فلسطین و منطقه خاورمیانه، روابط دو کشور همچنان برقرار است. در دوره ریاستجمهوری «باراک اوباما»، وی در سال1393 به جاکارتا سفر کرد و «جوکو ویدودو» رئیسجمهور اندونزی نیز سال بعد از آن در واشنگتن با همتای آمریکایی خود دیدار و رایزنی کرد.
براساس نظرسنجی صورت گرفته در سال 2002، 61 درصد از مردم این کشور با برقراری روابط با آمریکا موافق بودند، اما در نظرسنجی سال 2011 این آمار به 54 درصد کاهش یافت و در سال 2014 به 59 درصد و در سال 2015 به 62 درصد تغییر پیدا کرد.
اندونزی به دلایل اقتصادی، تجاری و امنیتی برای آمریکا دارای اهمیت است و قرار گرفتن این کشور در نزدیکی تنگه استراتژیک مالاکا سبب شده تا آمریکا به این کشور علاقهمند شود و به این طریق نفوذ خود را در آن گسترش دهد.
تنگه مالاکا یکی از مهمترین گذرگاههای دریایی جهان شناخته میشود و از مهمترین بندرهای آن میتوان به بندر بِلاوان دراندونزی و بندرهای ملاکا و پِنانگ در مالزی اشاره کرد. نزدیک به یکچهارم از محمولههای نفت خام جهان از این تنگه عبور میکنند که پس از تنگه هرمز مهمترین شاهراه حملونقل دریایی نفت در جهان بهشمار میرود.
این تنگه در طول تاریخ تحت تسلط اعراب، هلندیها، پرتغالیها و انگلیسیها بود و در سده ۱۹ میلادی، دزدان دریایی از آن به عنوان پناهگاهی برای تهدید کشتیهای تجاری هلندی و انگلیسی استفاده میکردند. مشکل دزدی دریایی حتی در آغاز دهه ۲۰۰۰ میلادی نیز ادامه داشت.
آمریکا در کسب استقلال اندونزی نقش مهمی ایفا کرد و پس از استقلال نیز با نفوذ در آن مانع از پیوستن این کشور به کشورهای بلوک شرق به رهبری شوروی شد. هدف مشترک هر دو کشور در حال حاضر برقراری صلح و امنیت و ثبات در منطقه جنوب شرق آسیا است؛ از این رو پس از وقوع حوادث بالی در سالهای 2002 و 2005 روابط امنیتی و نظامی دو کشور در قالب نبرد با تروریسم رشد چشمگیری داشت.
در حوادث تروریستی بالی که با دخالت مستقیم القاعده صورت گرفت و در اثر انفجار بمب در کلوپ گردشگران خارجی در سالهای فوقالذکر صدها جهانگرد خارجی کشته و زخمی شدند و اقتصاد این منطقه به به شدت به توریست متکی بود صدمات جدی دید، به طوری که تا ماهها بعد هیچ جهانگردی به این منطقه سفر نکرد، به همین دلیل اندونزی برای جلوگیری از اقدامات مشابه با آمریکا قرارداد امنیتی منعقد و به شدت از نفوذ القاعده در این کشور جلوگیری کرد.
از سوی دیگر، اندونزی طی یک دهه گذشته با عدم نقض حقوق بشر و برقراری دموکراسی مورد نظر آمریکا، توجه مسئولان کاخ سفید را به خود جلب کرده و این موضوع سبب شده تا محدودیتهایی که در دهه 1990 برای این کشور وضع شده بود، برطرف شود. در دهه 1990 مسئولان آمریکایی بارها دولت اندونزی را به نقض حقوق بشر و عدم وجود دموکراسی محکوم کردند. با وقوع حوادث تیمور شرقی در سال 1999 که طی آن دهها نفر کشته و زخمی شدند، دولت آمریکا محدودیتهایی در زمینه فروش سلاح و تجهیزات برای ارتش این کشور ایجاد کرد.
تحکیم روابط دو کشور سبب شده تا صدها شرکت و سازمان آمریکایی در اندونزی فعالیت داشته باشند و نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی این کشور ایفا کنند. یکی از مهمترین سازمانهای آمریکایی حاضر در اندونزی سازمان (یواساید) میباشد. حضور این سازمان به سال 1950 بازمیگردد. این سازمان طی 60 سال گذشته اقدامات فراوانی در زمینه توزیع مواد غذایی در مناطق فقیرنشین، تأمین زیرساختها، افزایش بهداشت عمومی و آموزش داشته است. در دهه 1970 که روابط اقتصادی دو کشور رشد بالایی داشت، اقدامات این سازمان سبب شد تا اندونزی در زمینه تولید برنج به خودکفایی کامل برسد. اکنون تمرکز این سازمان بر آموزش، ایجاد دموکراسی، حضور در مناطق بحرانزده (نظیر مناطق تحت تأثیر سونامی) گسترش بهداشت، تأمین آب و موادغذایی و بهداشت محیط زیست است.
در حوزه اقتصادی نیز روابط دو کشور بسیار مهم است؛ اندونزی با جمعیتی بیش از 260 میلیون نفر که چهارمین کشور پر جمعیت جهان و پرجمعیتترین کشور مسلمان دنیاست، علاوه بر زمینههای سیاسی و امنیتی از نظر اقتصادی نیز مورد توجه مسئولان کاخ سفید بوده است و طی دو دهه اخیر از رشد اقتصادی بسیار مطلوبی برخوردار بوده است.
حجم روابط اقتصادی دو کشور در سال 2015، حدود 90 میلیارد دلار بوده و پیشبینی میشود طی پنج سال آینده این رقم تا 50 درصد رشد داشته باشد.
در پایان متذکر میشویم پس از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا و اقدام به جلوگیری از ورود مسلمانان هفت کشور، از جمله شهروندان جمهوری اسلامی ایران، وزارت خارجه اندونزی با وجود روابط مستحکمی که با آمریکا داشت، از این تصمیم واشنگتن به شدت ابراز تأسف کرد. «رتنو مرسودی»، وزیر امور خارجۀ اندونزی، یکشنبه(10 بهمن 95) گفت، برنامههای دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، برای «نظارت شدید» بر افرادی که از برخی کشورهای اسلامی وارد آمریکا میشوند، اغلب مسلمانان را به شدت متأسف کرده است.