اکبر کریمی/ عناب میوه‌ای گرمسیری است که سرشار از ویتامین c، مفید برای دستگاه گوارش، دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی، مهار کننده قند خون، محافظ کبد و خواص فراوان دیگر است. در هند و پاکستان آن را ایناب و در شرق آسیا آن را خرمای قرمز، خرمای چینی یا خرمای هندی می‌نامند.
در انگلیس عناب را به صورت آب‌‌نبات‌های طعم‌‌دار همراه با چای مصرف می‌کنند. در کره، چین و تایوان، شربت میوه عناب استفاده می‌شود. در برخی مناطق نیز از عناب، سرکه یا کیک و شیرینی درست می‌کنند. عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می‌شود؛ اما با وجود برخورداری کشور ما از این نعمت خدادادی، تقریباً تاکنون اقدام خاصی برای فرآوری این میوه و تولید محصولات جانبی آن انجام نشده است.
عناب خشک بین ۶۵ تا 71 درصد قند دارد و استفاده از آن به جای قند سفید بسیار مناسب است. «محمد افسری» یکی از فعالان اقتصادی است که به دلیل همین ویژگی موجود در عناب و مضرات قند تصمیم به جایگزینی آن گرفته است.
او سال گذشته موفق به خلق ایده «حبه عناب» شد و با سرمایه‌گذاری 150 میلیون تومانی و بدون دریافت تسهیلات بانکی، توانست کارگاه تولید این محصول را در بیرجند، قطب تولید عناب کشور راه‌اندازی کند. در حال حاضر 15 نیروی کار دائمی در کارگاه او فعالیت می‌کنند.
محصول تولیدی آقای افسری در سال 95 ثبت اختراع شده و در حال حاضر در کارگاه او روزانه بین 60 تا 70 کیلوگرم از این محصول، با نام تجاری «شاینا» تولید می‌شود. او سه هدف را از تولید این محصول دنبال می‌کند: «1ـ کمک به اقتصاد مقاومتی و افزایش ارزش محصول باغی عناب؛ 2ـ کمک به تغییر الگوی مصرف و جایگزینی حبه عناب به جای مصرف قند سفید در بین خانواده‌های ایرانی؛ 3ـ کمک به اصلاح الگوی کشت استان.»
خراسان جنوبی آب و هوایی خشک و بیابانی دارد. درخت عناب به دلیل مصرف کم آب، برای این منطقه آب و هوایی مناسب است ایجاد کارگاه‌های فرآوری این محصول در استان موجب روی‌آوری بیش از پیش اهالی منطقه به تولید و احداث باغات عناب می‌شود.
مراحل تهیه حبه عناب
در کارگاه محمد افسری، عناب برای تبدیل شدن به حبه عناب، مراحل مختلفی را طی می‌کند. ابتدا عناب‌ها شسته شده و مواد بی‌کیفیت از آن تفکیک شده، سپس عناب‌ها خشک می‌شود. مرحله بعدی آسیاب کردن عناب است که این کار را با چندین دستگاه آسیاب انجام می‌دهند. مرحله چهارم، الک کردن و تهیه پودر عناب است. در محله بعدی عناب به تنهایی و با ترکیب مشخص از سایر مواد خوراکی مثل پودر سنجد، توت، زرشک، هلو، دارچین و... در درون قالب‌های حبه‌ای ریخته می‌شود و در درون محفظه حرارتی (کوره) قرار می‌گیرد. در درون کوره، به این مواد حرارت مشخصی داده می‌شود تا مواد شکل قالب به خود بگیرند. یکی از مهم‌ترین مراحل تولید محصول، همین مرحله است. اگر بیش از سقف مشخص به محصول حرارت داده شود، باعث از بین رفتن مواد مغذی عناب خواهد شد. بیرون آوردن قالب‌ها از محفظه حرارتی، بسته‌بندی و درج هولوگرام و تاریخ تولید و انقضا بر روی محصول و آماده‌سازی آن برای عرضه به بازار از مراحل پایانی در کارگاه است که اتفاقاً بیشترین نیروی کار نیز در همین مرحله بسته‌بندی فعال هستند.
ایجاد ارزش افزوده در محصول باغی
تولید سالیانه عناب در خراسان جنوبی نزدیک به 5 هزار تن است و حدود یک‌سوم این محصول درجه سه محسوب می‌شود که به دلیل کوچکی اندازه، علاقه به مصرف آن در بین مردم پایین بوده و باغدار مجبور است آن را با قیمت‌های پایینی به فروش برساند.
در کارگاه افسری همین عناب‌های درجه سه فرآوری می‌شود. او می‌گوید: «علاوه بر اصلاح مصرف خانواده‌های ایرانی و روی آوردن آنها به مصرف مواد مفید و سالم، هدف دیگر ما فرآوری درصد بالای عناب درجه سه استان است که تنها به دلیل اندازه کوچک، از باغداران با قیمت‌های نازلی خریداری می‌شود. در واقع با این شیوه، ما راهکاری کاملاً اقتصادی برای بیش از یک و نیم هزار تن عناب تولیدی خراسان جنوبی ارائه داده‌ایم که موجب افزایش چندین برابری ارزش اقتصادی آن می‌شود.»
از وی در خصوص طعم و مزه محصولات تولیدی شرکتش و اینکه آیا توانسته است نظر مصرف‌کننده را جلب کند، می‌پرسم و او در پاسخ می‌گوید: «حبه عناب به نسبت قند سفید، هم طعم بهتر و هم قند مناسب، مفید و غیر مضر دارد که همین ویژگی‌ها خود به خود سبب روی‌آوری مصرف‌کننده به این محصولات می‌شود. علاوه بر این ما در کنار حبه عناب، حبه ترکیبی با استفاده از سایر میوه‌ها نیز تولید می‌کنیم که تاکنون موفق به تولید هفت محصول از این نوع شده‌ایم.»
به دلیل همین ویژگی‌های یاد شده در محصولات، آقای افسری از زمان افتتاح کارگاهش تاکنون زحمت معرفی و بازاریابی برای فروش محصول را به خود نداده و فروشگاه‌ها، مغازه‌ها و مصرف‌کنندگان، خود برای خرید به او مراجعه می‌کنند. او می‌گوید: «روزی نیست که از استان‌های مختلف برای گرفتن نمایندگی فروش محصولات‌مان تماسی نداشته باشیم، ولی در حال حاضر به دلیل تولید محدود، امکان آن را نداریم و بزرگ‌ترین مانع برای گسترش تولیدمان، نداشتن سرمایه است.»
خلاقیت آقای افسری در ایجاد مشاغل دائمی با متوسط هزینه 10 میلیون تومانی برای هر نفر نیروی کار، الگوی مناسبی است برای اثبات اینکه می‌توان با مبالغ کم، شغل‌های پرسود ایجاد کرد. تحقق این نوع مشاغل نیازمند توجه به ظرفیت‌های موجود مناطق مختلف کشور و اهمیت دادن به زحمات و ایده‌های امثال آقای افسری است.
برای تهیه گزارش از فعالیت‌های اقتصاد مقاومتی در استان خود با شماره تلفن 09193472981 تماس بگیرید.
