امین پناهی/ رئیسجمهور کشورمان هفته گذشته سفری به دو کشور اروپایی اتریش و سوئیس داشت. این سفر که گفته میشد برای یک سری گفتوگوها درباره برجام و ادامه آن با کشورهای اروپایی انجام شده است، با مواضع قاطع و انقلابی آقای روحانی همراه شد.
مواضع قاطع و انقلابی
اولین و مهمترین موضعگیری که در هر دو دیدار اتفاق افتاد، موضعگیری رئیسجمهور درباره موضوع به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی بود. روحانی در واکنش به بخشی از سخنان رئیسجمهور سوئیس مبنی بر مذاکره با ایران برای به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی بیان داشت: «چون آقای رئیسجمهور به مسئله رژیم صهیونیستی اشاره کردند من تأکید میکنم که در صحبتهای دیروز با آقای رئیسجمهور سوئیس به صراحت گفتم ایران، رژیم صهیونیستی را نامشروع و فعالیتهای آن را در منطقه تجاوزکارانه میداند.»
در نشست با صدر اعظم اتریش نیز روحانی در پاسخ به وی با حمایت از یهودیان جهان، رژیم صهیونیستی را به باد انتقاد گرفت و گفت: «همان طور که آقای صدر اعظم اشاره کردند، برخی کشورهای اروپایی یک بدهکاری تاریخی به یهودیان دارند که این قضیه به ما مربوط نیست. اما یهود به ما بدهکار است، یعنی ما ایرانیان منجی یهود در بابل بودیم. ما آنها را نجات دادیم و آنها همیشه مدیون ایران و ایرانی هستند. ما با یهودیان دنیا روابط بسیار نزدیک و خوبی داریم، اما صهیونیستها به عنوان گروه اشغالگر و ظالم که به مردم ظلم میکنند، مردم غزه را در محاصره دارند، مردم بیگناه را بمباران میکنند، در سوریه دخالت میکنند، داعش را حمایت میکنند، مجروحین داعش را به اسرائیل میبرند و مداوا میکنند، نقش اسرائیل در منطقه بسیار مخرب است. هدف نهایی هر دوی ما (ایران و اتریش) یک هدف واحد است و آن امنیت و صلح در منطقه بسیار حساس خاورمیانه و همچنین کمکهایی که دو کشور میتوانند برای صلح و ثبات منطقه و کمکهای نوعدوستانه انجام بدهند.»
آنچه گفته شد، بخشی از موضعگیری انقلابی روحانی بود که بر اساس اصول اساسی انقلاب امام خمینی(ره) اخذ شد که واکنش برخی از خبرگزاریهای خارجی را هم در پی شد.
در بخش دیگری هم وی در جمع ایرانیان مقیم سوئیس گفت: «آمریکاییها مدعی شدهاند میخواهند به طور کامل جلوی صادرات نفت ایران را بگیرند. آنها معنی این حرف را نمیفهمند؛ چرا که این اصلاً معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود. اگر شما توانستید، این کار را بکنید تا نتیجهاش را ببینید.»
حمایت از رئیسجمهور
این دو موضعگیری را میتوان جزء مواضع بینظیر حسن روحانی در طول پنج سال ریاستجمهوریاش دانست. پیش از همه و مهمترین واکنش به این موضعگیریها را میتوان پیام سرلشکر سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه دانست. او در پیام خود برای رئیسجمهور نوشت: «آنچه از فرمایشات حضرتعالی در رسانهها منعکس شد، مبنی بر اینکه اگر نفت جمهوری اسلامی ایران صادر نشود، تضمینی برای صدور نفت کل منطقه نمیباشد و بیانات بسیار ارزشمندی که در موضع جمهوری اسلامی ایران نسبت به رژیم صهیونیستی فرمودید، مایه مباهات و افتخار است.»
پس از پیام سردار سلیمانی در داخل نیز بسیاری از شخصیتها واکنشهایی در تأیید این نوع صحبت رئیسجمهور نشان دادند؛ اما از سوی دیگر شاهد واکنشهای دیگری هم به مواضع رئیسجمهور کشورمان در رسانهها و میان شخصیتها و سیاسیون خارجی بودیم.
اما بخش دوم صحبتهای دکتر روحانی بیشتر مورد توجه رسانهها و شخصیتهای خارجی قرار گرفت؛ چرا که بخش دوم موضعگیری صریحتر و به عمل نزدیکتر بود. این موضعگیری که در رسانهها به «تهدید نفتی» معروف شد، سبب ایجاد ترس در بین کشورهای ذینفع شده و به همین دلیل واکنشهای بیشتری را در پی داشته است. در این نوشتار سعی میکنیم به برخی از این واکنشها اشاره کنیم.
واکنش رسانهها
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در بازتاب اظهارات رئیسجمهور کشورمان درباره تهدید آمریکا مبنی بر جلوگیری ایران از صادرات نفت کشورهای عربی نوشت: «رئیسجمهوری ایران از توضیح بیشتر در این زمینه خودداری کرد، اما جمهوری اسلامی در گذشته و در مقابله با فشارها تهدید کرده بود که تنگه راهبردی هرمز را که محل عبور یک سوم نفت جهان است، خواهد بست.»
خبرگزاری «رویترز» نیز به نقل از روحانی گزارش داد، فشار واشنگتن برای متوقف کردن جریان نفت ایران، ممکن است بر صادرات نفت منطقه خلیجفارس تأثیر منفی بگذارد.
روزنامه «دیلیاستار» هم در همین زمینه نوشت: «ایران به بر هم زدن محمولههای نفت همسایگان تهدید کرد.»
شورای سردبیری روزنامه آمریکایی «والاستریتژورنال»، سرمقاله این روزنامه را به هشدار روحانی اختصاص داد. این روزنامه پس از تشریح برخی ناآرامیهای ایران و فشار اقتصادی بر این کشور، درباره هشدار روحانی نوشت: «آقای روحانی با تهدید به مختل کردن محمولههای نفتی کشورهای همسایه در خاورمیانه واکنش نشان داد؛ اما این امر، مداخله آمریکا برای استمرار جریان نفت از تنگه هرمز را در پی خواهد داشت. با توجه به اینکه هر بشکه نفت از قبل تقریباً ۷۵ دلار قیمت دارد، آمریکا افزایش قیمت نفت را نمیخواهد.»
روزنامه «نشنال» امارات نیز در این باره نوشت: «ایران قول داد که اگر تحریمهای آمریکا فشار بیاورد، به تجارت نفت حمله کند.»
اما «سیانان» در گزارشی نوشت: «مقامات ایران قبلاً نیز تهدید کرده بودند که تنگه هرمز را که اصلیترین گذرگاه انتقال نفت خلیجفارس به دریای عربی است، میبندند. اظهارات روحانی بعد از اظهارات ترامپ درباره اینکه بسیاری از کشورها قول دادهاند که واردات نفتشان را از ایران به صفر خواهند رساند، مطرح شده است.»
«گلف نیوز» هم نوشت: «ایران تهدید کرد که تنگه هرمز را خواهد بست.»
«اویل پرایس» نیز با اشاره به مواضع روحانی و نامه تشکر سرلشکر سلیمانی، نوشت: «روحانی از سوی سیاستمداران اروپایی یک رئیسجمهور اصلاحطلب خوانده میشود. این در حالی است که چند ساعت پس از اظهارنظر او درباره تنگه هرمز، «قاسم سلیمانی» فرمانده سپاه قدس ایران از رئیسجمهور بابت مواضع سختگیرانهاش تشکر کرد.»
موضعگیری شخصیتها
پس از واکنش رسانهها به این خبر، نوبت به شخصیتهای گوناگون رسید. دستیار وزیر خارجه چین از ایران خواسته است جریان آزاد انرژی از خلیجفارس را تضمین کند. این در حالی است که چین خریدار اصلی نفت کشورهای عربی در خاورمیانه است و از بسته شدن شاهراه تنگه هرمز به شدت نگران است.
وزیر خارجه بحرین نیز به این صحبتها واکنش نشان داد و مدعی شد: «هر روز که میگذرد ایران بیشتر به سمت خودش شلیک میکند. ایران به وسیله حوثیها (انصارالله یمن) موشکهایش را به سوی مکه، ریاض و شهرهای دیگر شلیک میکند و امروز تهدید به بستن تنگه هرمز در برابر کشتیرانی بینالمللی میکند. این در حالی است که ملت ایران خشمگین و گرسنه است(!) و ارز آنها هر روز بیشتر رکود میکند.» البته وزیر خارجه بحرین درباره وضع داخلی کشورش و ایجاد مشکلات فراوان برای مردم شیعه این منطقه که اکثریت جمعیت این کشور را تشکیل میدهد، صحبتی نکرده است.
اما «بانین» کارشناس نفتی روس نیز در گفتوگو با بخش عربی خبرگزاری «اسپوتنیک» روسیه گفت: «این موضع ایرانیها قوی و کاملاً جدی است؛ زیرا در چنین حالتی صادرات نفت از عراق، عربستان سعودی و امارات قطع خواهد شد. این یعنی اگر آمریکا بخواهد چنین تحریمی را علیه ایران اعمال کند، ایران نیز راه صادرات یک سوم از کل نفت جهان را خواهد بست.»
«بیل اوربن» یکی از سخنگویان مرکز فرماندهی ارتش آمریکا به خبرگزاری «آسوشیتدپرس» گفت، ملوانان نیروی دریایی آمریکا و متحدان منطقه این کشور «برای تضمین باز ماندن راه عبور کشتیهای تجاری طبق قوانین بینالمللی آمادهاند.
این صحبت «بیل اوربن» البته سبب شد کاربران شبکههای اجتماعی با اشاره به دستگیری ملوانان آمریکایی به دست نیروی دریایی سپاه عکسهایی از زانو زدن و اشک ریختن ملوانان آمریکایی منتشر کنند.
تهدید در برابر تهدید
موضعگیریهای اخیر رئیسجمهور اسلامی ایران در حالی صورت گرفت که دونالد ترامپ حدود دو ماه پیش از معاهده برجام خارج شد و اعلام کرد تحریمهایی برای محدود کردن فروش نفت ایران اعمال خواهد کرد و کشورهای خریدار نفت ایران تا 180 روز فرصت دارند جایگزین مناسبی برای نفت ایران پیدا کنند. پس از آن نیز بسیاری از کشورها و شرکتهای خریدار نفت ایران از ترس تحریمهای آمریکا تصمیم گرفتند تا تجارت نفتیشان با ایران را به صفر برسانند. همچنین چندی پیش دونالد ترامپ گفته بود، اجازه نخواهد نداد نفت ایران صادر شود که با واکنش تند رئیسجمهور کشورمان روبهرو شد.