جشنواره کن چند سالی است که بهطور مبتذلی به سیاست آلوده شده و بیش از هنر و سینما، درگیر کشمکشها و تبلیغات ایدئولوژیک است. البته جای تردیدی نیست که سینما بهخاطر ماهیت رسانهای و خاصیت بازتاب واقعیتهای جامعه انسانی، ذاتاً ایدئولوژیک است یا حداقل اینکه میتوان از هر فیلم یا جریان سینمایی، تفسیر سیاسی هم داشت. اما اگر فرآیند عمل سیاسی جشنواره فیلم کن در دورههای دورتر پوشیدهتر اعمال میشد، چند سالی است که بهشدت سطحی و شعارزده شده است. غلبه نگاه ایدئولوژیک و سیاست زده در جشنواره فیلم کن تنها به حواشی این جشنواره محدود نیست، بلکه در متن و محتوای فیلمهایی که به این جشنواره راه مییابند و همچنین جوایزی که تقسیم میشود هم زدوبندهای سیاسی آشکار است. در این گزارش، ۱۲ مصداق از رویکرد سیاسی و تبلیغاتی جشنواره کن، بهطور خاص در مواجهه با ایران را مرور میکنیم.
نمایش و تقدیر از انیمیشن ضدایرانی «پرسپولیس»: شصتمین دوره جشنواره فیلم کن در سال ۲۰۰۷ میلادی با اهدای جایزه ویژه هیئت داوران به پویانمایی ضدایرانی پرسپولیس به پایان رسید. این اقدام در حالی صورت گرفت که مدیریت سینمایی ایران با ارسال نامهای به مسئولان فرهنگی فرانسه به نمایش این فیلم در کن اعتراض کرده بود.
حمایت از یک فیلم ضدایرانی در کن: فیلم «کسی از گربههای ایرانی خبر نداره» سال ۲۰۰۹ در حالی از سوی کن برای شرکت در یکی از بخشهای حاشیهای آن برگزیده شد که شواهد نشان میداد گزینش این فیلم از سوی جشنواره فرانسوی کن بیارتباط به سابقه و موضعگیری حمایتآمیز قبادی کارگردان فیلم از «رکسانا صابری» نبود، که چندی قبل از آن به اتهام جاسوسی برای آمریکا در ایران محکوم شده بود. برخی از دولتها و رسانههای صهیونیستی و غربی در آن مقطع در دفاع از فرد مذکور، جو سنگینی را علیه کشورمان به راه انداختند و قبادی هم در این میان، خود را دوست و نامزد او معرفی کرد و در مصاحبه با شبکههای خبری ضدانقلاب از وی حمایت کرد. نکته قابل توجه این است که نام این متهم به جاسوسی نیز در میان عوامل تولید فیلم انتخاب شده برای جشنواره کن، دیده میشود.
تعیین صندلی خالی برای مجرم ضدامنیتی: رسانهها در اردیبهشت سال ۲۰۱۰ از انتخاب یک صندلی خالی برای جعفر پناهی برای ادای احترام به وی در جشنواره کن خبر دادند و نوشتند: «حضور جعفرپناهی بهعنوان عضو هیئت داوران یک جشنواره و قراردادن عکس او روی صندلی خالیش در هیئت داوری، نشانه بارزی از این است که جهتگیریها، هدفگذاریها و شیوه عملیاتی شدن اغراض سیاسی یک جشنواره در ظاهر هنری تا چه اندازه دچار تغییر و تحول شده است و اصحاب این معرکه با چه تدبیری و براساس کدام رهیافتها و دریافت چه سیگنالهایی، این چنین شمشیرهایشان را از رو بستهاند.»
نمایش و تقدیر از فیلم ضدایرانی «یک خانواده محترم» در شصتو هفتمین جشنواره کن: این فیلم که محتوایی توهینآمیز علیه مردم ایران، باورهای مذهبی و انقلاب و دفاع مقدس دارد، به کارگردانی «مسعود بخشی» ساخته شد و در جشنواره کن سال ۲۰۱۴ به نمایش درآمد. شدت توهین این فیلم تا حدی بود که برخی از ایرانیان، حاضر به ادامه تماشای این فیلم در کن نشدند و تالار را ترک کردند. مسئولان سینمایی ایران بهخاطر معرفی این فیلم بهعنوان نماینده کشورمان در کن از ملت ایران عذرخواهی کردند.
در هفتادمین دوره جشنواره کن، چند فیلم ضدایرانی در این جشنواره به نمایش درآمد. ازجمله این آثار، فیلم «لِرد»، ساخته «محمد رسول اف» بود. این فیلم بنا به گفته تماشاگران ایرانی حاضر در جشنواره کن، بسیار ضعیف و فاقد ساختار هنری بود. تنها چیزی که موجب شد برگزارکنندگان جشنواره کن در آن دوره چنین اثری را بپذیرند، این است که بهطور اغراقآمیزی شرایط کشور ایران را منفی و بد نمایش داده بود. همچنین یکی از محورهای اصلی این فیلم، حمایت از فرقه ضاله بهائیت بود.
اهدای نخل طلا به فیلمی با موضوع عملیات تروریستی علیه ایران: در هفتادو پنجمین جشنواره کن، فیلم «تاپ گان: ماوریک» که فیلمی هالیوودی است در بخش مسابقه این جشنواره پذیرفته شد و جایزه نخل طلا را هم دریافت کرد. «تاپ گان: ماوریک» روایتگر یک عملیات تروریستی دولتی و تجاوز آشکار ارتش آمریکا در هزاران مایل دورتر از مرزهای خود به کشوری دیگر است که براساس نشانههای گوناگونی که در فیلم دیده میشود، حتی رسانههای زنجیرهای غربی هم آن را به ایران شبیه دانستهاند!
نمایش فیلم «عنکبوت مقدس»: این فیلم درحالی به بخش مسابقه هفتادو پنجمین جشنواره کن راه یافت که بیش از فیلم سینمایی، بهعنوان یک تبلیغ تصویری علیه مردم ایران و دین اسلام، قابل ارزیابی است. فیلمی که توسط گروهی از ایرانیان ترک وطن کرده در اردن ساخته شده است. این فیلم تصویری بهشدت مشمئزکننده از هموطنانمان نمایش میدهد؛ اما آنچه در فیلم «عنکبوت مقدس» برجستهتر است، محتوای ضداسلامی فیلم و تصویرسازی غیرانسانی این فیلم از مردم متدین ایران است. علاوه بر آن، تصویر آغازین این فیلم، به حضرت علیبن موسیالرضا (ع) توهین میکند و این اتفاق سبب اعتراض گسترده ایرانیان به این فیلمو جشنواره کن شد.
حضور فیلم ضدایرانی و ضداسلامی: در جشنواره کن ۲۰۲۴ چند فیلم از به اصطلاح سینمای زیرزمینی در ایران پذیرفته شد که در صدر آنها «دانه انجیر معابد» بود. این فیلم به کارگردانی محمد رسول اف، که فیلم ضعیف و روایتی چندپاره دارد، اما داستان آن در حال و هوای آشوبهای سال ۱۴۰۱ اتفاق میافتد و غیر از اینکه فیلمی ضدایرانی و علیه نظام جمهوری اسلامی است، فیلمی ضداسلامی هم شناخته میشود که بهطور نمادین و استعاری، علیه دین اسلام و مذهب تشیع، تصویرسازی کرده است.
اهدای جایزه نخل طلایی به یک فیلم ضدایرانی: هفتاد و هشتمین جشنواره فیلم کن با حضور دو فیلم از فیلمسازان ایرانی برگزار شد. فیلم «تصادف ساده» به کارگردانی جعفر پناهی به بخش مسابقه آن جشنواره راه یافت و بهرغم انتقادات منتقدان به ساختار ضعیفش، جایزه نخل طلایی را گرفت. «ژولیت بینوش» رئیس هیئت داوران کن ۲۰۲۵ به صراحت اذعان کرد که این جازه بهخاطر اهداف سیاسی و وضعیت کارگردان این فیلم (جعفر پناهی) تعیین شد!