روزنامه‌نگاران برای شفاف‌سازی هزینه گزافی می‌پردازند

کار روزنامه‌نگار شفاف‌سازی امور است
دکتر مهدی فرقانی رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی: روزنامه نگاران به عنوان سلسله اعصاب و چشم و گوش هر جامعه ای به شمار می روند و با توجه به پیوستگی جهانی امروز، یک مسوولیت جهانی هم برای آنها وجود دارد.
از جمله حقوق روزنامه نگاران دسترسی به اطلاعات و جمع آوری، کسب و حق انتشار اطلاعات است که باید این حقوق بر اساس قوانین هر کشوری تضمین و به رسمیت شناخته شود. کار روزنامه نگار شفاف سازی و قابل شناخت کردن امور است و در این زمینه قابل رویت کردن اموری که به منافع عمومی و جامعه مربوط می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به این طریق است که پنهان کاری به حداقل می رسد و هر کسی می تواند اطلاعات مورد نیاز را به دست آورده و برمبنای آن قضاوت کند. این حقوق حق دیگری را هم برای مردم ایجاد می کند که حق دسترسی عمومی به اطلاعات است که اگر فعالیت آزاد روزنامه نگاران وجود نداشته باشد، بشر نمی تواند به این حق طبیعی خودش برسد. البته در کنار این حقوق مسوولیت هایی نیز برعهده خبرنگار است از جمله اینکه به راستی و حقیقت متعهد و ملتزم باشد و از دروغ، تهمت، توهین، افترا و هتک حرمت پرهیز کند و در کسب اطمینان نسبت به آنچه منتشر می کند تا حد امکان تلاش کند.
روزنامه نگار باید پایبندو ملتزم به منافع ملی، حقوق بشر و منافع انسانی باشد و به هر چیزی که این حقوق را نقض می کند تن ندهد. در نهایت به همین دلیل روزنامه نگاران را صاحب حق نظارت بر عملکرد مسوولان می دانند یعنی یک نمایندگی ناگفته و نانوشته از طرف افکار عمومی بر جریان عملکرد ها دارد که می شود آن را نوعی حساب کشی مستمر در سطح هر جامعه ای دانست. هر جامعه ای به نسبت دوری و نزدیکی با این حقوق و مسوولیت ها دچار هنجار و بی هنجاری می شود.
انسجام شغلی نداریم
دکتر علی گرانمایه‌پور مدرس روزنامه‌نگاری و استاد دانشگاه: برای وضعیت روزنامه نگاری در جامعه امروز ما چند وضعیت را می توان متصور شد. یکی از اینها ورود افراد غیرحرفه ای به روزنامه نگاری و نکته دوم سیاسی شدن روزنامه هاست چون احزاب در کشور ما به صورت کامل شکل نگرفته اند و جناح های سیاسی برای امتیاز گرفتن و تخریب مخالفان به جای تشکیل احزاب قوی از مطبوعات استفاده می کنند.
بحث دیگر اینکه مطبوعات ما وابسته به بودجه دولت هستند و این باعث می شود که نتوانند استقلال حرفه ای و شغلی داشته باشند و مساله دیگر اینکه ما انسجام شغلی نداریم. در تمام دنیا اینگونه است که تفاوت ایدئولوژیک باعث تخریب یک صنف یا شغل نمی شود. متاسفانه روزنامه نگاران ما به دلیل داشتن نگاه متفاوت ایدئولوژیک دچار تخریب شغلی شده اند و این به خاطر کمرنگ شدن انجمن صنفی و نداشتن قدرت اجرایی انجمن های روزنامه نگاری است. در همه جای دنیا اگر این انجمن ها به سمت سیاسی شدن حرکت کنند، عملاً متوقف می شوند.
مساله دیگر اینکه ما دچار تعدد انجمن های صنفی هستیم و باید بدانیم که هدف هر کدام از اینها چیست؟ ما مرجع مشخصی مثل صنوف دیگر نداریم و کارت های مختلفی که امروز خبرنگاران ما دارا هستند از یک پایگاه اجتماعی، حقوقی و صنفی برخوردار نیست و تا یک صنف از لحاظ قانونی و مدیریتی دارای یک تشکیلات قوی نباشد، افکار عمومی نگاه جدی به آن نخواهند داشت.
در اکثر کشورها روزنامه نگاران صنف روشنفکر جامعه اند و در کنار اساتید دانشگاه و شخصیت های سیاسی دارای امتیاز و مقبولیت هستند. اما زمانی که وحدت صنفی وجود نداشته باشد و روزنامه نگاری را به عنوان یک افتخار تلقی نکنند، طرز تلقی جامعه هم در این خصوص کاهش پیدا می کند.
نکته مهم دیگری که در قوانین مطبوعاتی ما کمرنگ است این است که وقتی کسی امتیاز روزنامه می گیرد، در کنار تعهداتی که درخصوص رعایت قوانین مطبوعاتی برعهده دارد، ملزم به رعایت هیچ تعهدی مبنی بر بیمه و سایر حقوق روزنامه نگارانی که استخدام می کند، نیست. یعنی اگر روزنامه نگاری به دلایل مختلف اخراج شود هیچ تضمینی برای تامین خانواده او وجود ندارد. در کنار این مسائل می توان به چندشغله بودن روزنامه نگاران به دلیل عدم امنیت مالی نیز اشاره کرد که آنها را تبدیل به کارمندان روزنامه کرده است. اینها همه سطح کار مطبوعاتی را دچار افت کرده است. به طور کلی ما باید مطبوعات مان را از نظر صنفی نجات دهیم.
شرایط اطلاع‌رسانی تابع مقتضیات زمان است
دکتر امید علی مسعودی رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه سوره: ما در کشوری به سر می بریم که دارای یک دوران تاریخی در مطبوعات بوده است. اما متاسفانه هر بار که فضای بازتری برای مطبوعات ایجاد شده، ما دچار احساسات شده و نتوانسته ایم ساختار مطبوعات را به صورت نهاد مدنی جلو ببریم. به همین خاطر می بینید که امروز ما کمتر شاهد یک نهاد مطبوعاتی دیرینه و قدیمی هستیم. البته بخشی از این وظیفه بر عهده روزنامه نگار است و بخشی از آن هم به دولت برمی گردد. تجربیات کشورهای دیگر اعم از پیشرفته و غیرپیشرفته بدینگونه است که مطبوعات عملاً یاد می گیرند در این نهاد مدنی چگونه عمل کنند تا با کمترین هزینه به کار اطلاع رسانی جامه عمل بپوشانند.
اما در کشور ما به خاطر نبود چنین نهادی، خبرنگاران ما وقتی در خصوص دسترسی به اخبار و انتشار آن دچار مشکلی شوند، باید هزینه های گزافی را پرداخت کنند. روزنامه نگاران ما باید قوانین را بدانند و در چارچوب قانون عمل کنند و البته هر جا انتقادی به قانون هست می توانند قوه مجریه و مقننه را در این زمینه یاری کنند. اینها مواردی است که ما به آن توجه نکرده ایم. البته گاهی نیز شرایط به گونه ای پیش می رود که محدودیت هایی برای خبرنگاران ایجاد شده است. این در تمام کشورها هست و ما باید شرایط جامعه را در نظر داشته باشیم. در چنین مواردی برای اطلاع رسانی باید زبان خبر را عوض کنیم چون کار اطلاع رسانی فرمول واحدی ندارد و شناخت مقتضیات زمان در این زمینه خیلی مهم است.
با شیوه های مختلف در خبرنویسی می شود اخبار را مطابق با شرایط جامعه منتشر کرد. اما در همه حال باید منافع ملی و منافع جامعه را در نظر گرفت.