رشد روزافزون مصرف گاز ایران و خطر وقوع بحران گازی در دنیا

به گزارش گروه اقتصاد بین الملل خبرگزاری فارس، نیکلاس سارکیس مدیر ارشد مرکز مطالعات نفت عرب (APRC) در پاریس تاکید کرد: در حالی که انقلاب اقتصادی به شدت تحت تأثیر تقاضای گاز قرار نگرفته است ، تاکنون اکثر تولیدکنندگان را مجبور ساخته است پروژه های عمدة گازی را به بعد موکول کنند.
در مقاله ای که در نسخه ماه اگوست مجله عرب اویل اند گاز وابسته به APRC منتشر شد، سارکیس به مهلت قانونی اخیر دربارة توسعه گاز در قطر که سومین قدرت بزرگ گازی دنیا است و صادرات روز افزون آن به همسایگانش یعنی عمان و امارات عربی متحده اشاره نمود که به گفتة وی می تواند بر صادرات این کشور به بازارهای جهانی مؤثر باشد.
وی می افزاید: "رکود اقتصادی ، مجددا در حال شکل دادن دورنمای صنعت گاز جهانی است و این موضوع تاکنون عواقب قابل توجهی در پی داشته است که بعضی از آنها بسیار مشهود است. " افت شدید قیمت و تقاضا، از اهمیت ویژه ای برخوردار است . حدود تغییراتی که از زمان تغییر بازارهای جهانی یعنی از جولای 2008 تاکنون صورت گرفته، به خوبی توسط تغییرات عمیق قیمت، مشخص شده است. "
طبق گفته سارکیس ، پس از رسیدن قیمت گاز طبیعی به رقم بالای بیش از 13 دلار در هر میلیون واحد حرارتی بریتانیا (Btu) در آمریکا در اواسط 2008 که بیش از سه برابر متوسط سال 2003 بود، قیمت گاز طبیعی مایع (LNG) به 55/3 دلار در هر میلیون واحد حرارتی بریتانیا در ماه می امسال رسید که آن را به سطح 10 سال پیش خود بازگرداند.
به گزارش نشریه بیزینس 24 ، تحرکات قابل مقایسه ای در کشورهای عضو اتحادیة اروپا (EU) یعنی جایی که قیمت گاز طبیعی در اواسط 2009، 95/3 دلار در هر میلیون Btu بود، اتفاق افتاد،یعنی به تنها یک سوم حداکثر در یک سال قبل رسید.
وی افزود ، "تا جایی که نیازهای تولید و مصرف در نظر باشد، تحلیل داده های موجود فقط در صورتی معنی دار می باشد که بیش از متوسط های سالانه باشند. "
در نگاه اول، آخرین ارقام منتشر شده توسط سدی گاز و دیگر گروه ها ممکن است نشان دهد که علی رغم بحران مالی و اقتصادی ، صنعت گاز به گونه ای بسیار مثبت در سال 2008 توسعه یافت یعنی تولید و مصرف گاز در دنیا چهار درصد رشد یافت و به 2/3055 میلیارد متر مکعب رسید.
سارکیس گفت: این افت که از سال 1981 بی سابقه بود، بویژه از آن جهت منحصر به فرد بود که صادرات LNG دنیا با نرخ فوق العادة هفت درصد سالانه در طی 10 سال گذشته رشد داشت. آنالیز عمیق تر داده ها در واقع نشان می دهد که توسعة صنعت گاز بسیار متفاوت شده است. زیرا تولید در بعضی کشورها در نیمه اول سال 2008، بیش از 15 درصد رشد داشت و سپس از اواسط 2008 تاکنون، به طرز بدی سقوط نمود. در آیندة نزدیک ، توسعة تقاضای گاز در دنیا به چندین مورد نامشخص مانند زمان و سرعت بهبود اقتصادی جهان، قیمت نفت و تغییرات مصرف در انرژی بستگی خواهد داشت. " با اشاره به پیش بینی ها توسط آژانس بین المللی انرژی (IEA)، صندوق بین المللی پول (IMF) و دیگر منابع، تقاضای جهانی برای گاز می تواند تا 8 درصد در سال 2009 کاهش یابد.
سارکیس گفت: هر انچه واقعیت های آینده برای ما به همراه آورد، مشخص و واضح است که برای زمانی خواهد بود که کاهش تقاضا در اثر رکود، بعنوان ترس از توسعة منابع و مسئله اوج گیری گاز، مطرح شود.
وی می افزاید: "به همین دلیل، همه ممکن است در ذهن خود بگویند که این بهترین مورد است که افت قیمت و تقاضا، نهایتاً تأثیر کاهش قیمت ها در بازار گاز و رفع نگرانی دربارة امنیت عرضه را در خود دارد. هر چند، کارها به همین سادگی نیستند. سارکیس گفت، در حالی که کاهش قیمت ها و مصرف برای کشورهای وارد کننده، یک هدیه الهی است، ولی در واقع تأثیر گمراه کننده ای در میان مدت و دراز مدت خواهد داشت، به این دلیل که کاهشی در سرمایه گذاری کلان و تأخیر یا لغو بسیاری از پروژه های توسعه به همراه خواهد داشت. "
وی گفت: "این مساله بر همة کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا سایه افکنده است که انتظار می رود نقش مهمی در برآوردن تقاضای گاز دنیا در آینده بازی کند. "
سارکیس به تصمیم اخیر قطر برای افزایش مدت مهلت قانونی که در سال 2005 برای پروژه های جدید صادرات گاز از میدان گازی شمالی به مدت سه سال تنظیم شده بود و نهایتاً تا سال 2010 تمدید گردید، اشاره نمود. وی با اشاره به صحبت های اخیر وزیر انرژی و صنعت قطر، عبدالله بن حمد العطیه، افزود: "هم اکنون به نظر می رسد احتمال اینکه مهلت قانونی، حداقل تا سال 2013 تمدید شود، وجود دارد. " عطیه گفت ، فطر توقف موقت در پروژه های اصلی توسعه میدان گازی شمالی خود خواهد داشت که تکمیل ارزیابی منابع این میدان را به تعویق خواهد انداخت.
عطیه افزود: "برای اطمینان از توسعة پایدار و دراز مدت منابع طبیعی کشور، ما با مهلت قانونی برای پروژه های بعدی کار را ادامه می دهیم در حالی که ذخایر و ساختار میدان گازی شمالی را ارزیابی می نماییم. در حالی که در مهلت قانونی به سر می بریم، هیچ توافق توسعه تا تکمیل بررسی کامل آن میدان به امضاء نخواهد رسید که تخمین زده می شود حدود 900 تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی در خود داشته باشد. "
عظیه هیچ براوردی از ارزش پروژه در این زمان اعلام نکرد ولی طبق گزارش های رسمی ، ارزش این پروژه بالغ بر حدود 37 درصد کل سرمایه گذاری این کشور در بخش انرژی طی 2013-2009 خواهد بود.
شرکت سرمایه گذاری نفتی عرب (Apicorp)، نیاز سرمایه گذاری قطر در بخش نفت و گاز و دیگر بخش های انرژی قطر را حدود 76 میلیارد دلار (279 میلیارد درهم) طی آن دوره تخمین زد که در بین بالاترین مقادیر در خاورمیانه قرار دارد. این شرکت افزود ، مهلت قانونی برای توسعة بیشتر میدن شمالی و توقف سیاست صادرات گاز در نتیجة آن، پروژه ای حدود 37 درصد نیاز سرمایه گذاری کلان بالقوه به میزان 76 میلیارد دلار را به تعویق انداخته است. این مقدار به معنی پروژه 5/24 میلیارد دلاری است.
طبق گفتة سارکیس، دیگر صادرکنندگان گاز عرب و غیر عرب در خاورمیانه و شمال آفریقا برای توقف موقت بعضی پروژه ها، به قطر پیوسته اند.
در الجزایر که کنترل ششمین منبع عظیم نفتی دنیا را در دست دارد، هدف افزایش حجم سالانة صادرات گاز طبیعی از 63 میلیارد متر مکعب به 85 میلیارد متر مکعب که برای سال 2010 برنامه ریزی شده بود، رسماً تا سال 13-2012 به تعویق افتاد و حتی احتمال آن وجود دارد که با تأخیر بیشتری به بعد از 2013 موکول شود.
رشد روزافزون تقاضای داخلی ایران
مثال دیگر دربارة ایران است که علی رغم دارا بودن دومین منابع بزرگ گاز دنیا، همچنان وارد کنندة خالص گاز طبیعی است. رشد صادرات گاز با افزایش شدید نیازهای داخلی که با نرخ سالانة 8.2 درصد در سال های اخیر افزایش یافته است و هم اکنون بالغ بر 112 میلیارد مترمکعب در سال می باشد، افت نموده است.
انتظار می رود نرخ رشد مصرف داخلی ایران در سال های آینده تسریع گردد که شامل نیاز روز افزون صنعت پتروشیمی می باشد.
سارکیس گفت: همچنین نیاز رو به رشد گاز برای تزریق مجدد به میادین نفتی در ایران ، به میزان دو برابر یعنی 110-100 میلیارد مترمکعب در سال، از هم اکنون تا سال 2015 وجود دارد. رشد سریع نیاز داخلی ایران، یکی از فاکتورهایی است که مشکلات موجود بر سر قرار داد صادرات گاز ایران با ترکیه را توجیه می کند. این قرارداد برای صادرات 10 میلیارد مترمکعب گاز ایران به ترکیه تنظیم شده بود ولی حجم واقعی صادراتی گاز از سال 2003 از نیمی از این مقدار تجاوز نکرد.
سارکیس گفت: افزایش سریع تقاضای داخلی نیز پیش بینی قبلی صادرات را برای تولیدکنندگان دیگر گاز در خاور میانه و شمال آفریقا کاهش داد. در لیبی، رشد تقاضای داخلی و چند میدان گازی جدید که کشف شده اند، امید به افزایش سریع صادرات گاز را علی رغم تلاش های صورت گرفته برای افزایش حجم صادرات به ایتالیا از طریق خط لولة جریان سبز و توسعة مرکز مایع سازی گاز مارسا البرگا را به ناامیدی تبدیل نمود.
مصر در این قانون یک استثناء به شمار می رود زیرا افزایش تقاضای داخلی که به میزان 72 درصد در مدت هفت سال از سال 2000 تا 2007 افزایش یافت، یکی از عوامل اصلی اعمال مهلت قانونی برای به نتیجه رساندن قراردادهای جدید صادرات تا سال 2010 می باشد.
ارقام ارائه شده توسط سارکیس نشان داد که مصرف گاز طبیعی کشورهای خاور میانه و شمال آفریقا در حدود 53 درصد در طول سال های 2008-2000 افزایش داشته است و همه چیز حاکی از آن است که این روند در سال های آینده ادامه خواهد یافت.
وی می گوید: علی رغم میزان ذخایر گاز طبیعی این منطقه، کشورهای حوزة خلیج فارس با کمبود روزافزون گاز روبرو هستند که برای امارات متحده عربی، کویت، عربستان و عمان صادق است.
او گفت: برای برآوردن نیازهای داخلی، این کشورها حتی به همسایگان خود مثل ایران و قطر یا حتی کشورهای دورتر روی آورده اند. او هشدار داد که چنین تحولاتی ، ظرفیت صادرات کشورهایی مثل قطر و ایران را در مقایسه با دیگر مناطق کاهش خواهد داد.
سارکیس گفت: در این شرایط، رکود جهانی یک فاکتور دیگر است که کشورهای دارای منابع عمدة گاز مثل روسیه را به بازنگری در پروژه های صادرات خود وا می دارد.
در مطالعة دیگری که ماه گذشته منتشر شد، شرکت سرمایه گذاری عربی اعلام کرد : صنعت گاز کشورهای عربی یکی از قربانیان اصلی بحران جهانی بوده است. عربستان که بزرگترین قدرت نفتی دنیا به شمار می رود و همچنین قطر، امارات عربی متحده، الجزایر، مصر و لیبی، بخش بیشتری از پروژه های معوقه گاز را به خود اختصاص داده اند که بالغ بر حدود 200 میلیارد دلار طی سال های 13-2009 می باشد.
ارزش پروژه های معوقه در بخش پایین دست گاز، در حد 60 میلیارد دلار است در حالی که ارزش پروژه های معوقة پایین دست نفت بالغ بر 40 میلیارد دلار می باشد.
دیگر پروژه ها نیز در بخش نفت و گاز بالا دست و میانی و همچنین در بخش تولید انرژی (البته در مقیاس کمتر)، به آینده موکول شده اند.