کسایى‌زاده: صادرات گاز به گرجستان متوقف شد

قرارداد ۳۰ روزه در ۷ روز
نخستین کسى که دو هفته پیش به اشارت از صادرات گاز ایران به گرجستان خبر داده بود، کسایى زاده نام داشت. اگرچه او به عنوان مدیرعامل شرکت ملى گاز مسئولیتى در مذاکره یا عقد قرارداد ندارد. پروژه صادرات گاز ایران هم از آن پروژه هایى بود که در آخر هم نقطه شروعش روشن نشد. یکى دو روز پس از سکوت فراگیر مسئولان وزارت نفت در مورد این قرارداد نژاد حسینیان معاون بین الملل وزارت نفت، از صادرات ۳ میلیون متر مکعب در ۳۰ روز به گرجستان خبر داده بود. دیروز اما کسایى زاده در پاسخ به سئوالى، خبرى را منتشر کرد که بر ابهام هاى این قرارداد افزود: هنگامى که شرق از کسایى زاده سئوال مى کند: بالاخره ماجراى صادرات گاز ایران به گرجستان در چه وضعیتى قرار دارد در کمال ناباورى پاسخ مى شنود: «صادرات گاز ایران به گرجستان متوقف شده است. ما تنها یک هفته صادرات گاز داشتیم.» و بعد در توضیح سخنانش مى افزاید: «گرجستان کشور کوچکى است که مصرف گازش هم پائین است. به خاطر قطع شدن سیستم واردات گازشان از ما تقاضا کردند که به صورت مقطعى به آنها کمک کنیم. اما حالا مشکلشان حل شده و از سیستم خودشان گاز تامین مى کنند.»
* معاون بین الملل وزیر نفت گفته بود که این قرارداد ۳۰ روزه است. حالا چطور این قرارداد متوقف شده است؟
** «آن سقف قرارداد بود. حالا که نیازشان مرتفع شده دیگر صادرات انجام نمى شود.» به نظر مى رسد مسئله صادرات گاز به گرجستان از آن مقولاتى است که یک روز باید مسئولان پاسخگوى آن باشند. این چه قراردادى است که در اوج مصرف داخلى گاز، منعقد نشده متوقف مى شود؟ زمان قرارداد ۳۰ روزه اعلام مى شود اما یک هفته اى پایان مى یابد و کسى هم حاضر نیست درست و حسابى درباره آن سخن بگوید. کسایى زاده مى گوید: «شرکت ملى گاز هیچ مسئولیتى در رابطه با صادرات گاز ندارد. مسئولیت ما تنها اجراى عملیات انتقال گاز است.» او راست مى گوید. اما مدیرعامل شرکتى هم که مسئولیتش صادرات گاز است در روزى که رئیس جمهور گرجستان از شروع صادرات گاز ایران به کشورش خبر مى دهد موبایلش را واگذار مى کند!
 به قرارداد ترکیه نزدیک مى شویم
عملیات صادرات گاز ایران به ترکیه هم اکنون به عهده شرکت ملى گاز است. براساس قراردادى که به هنگام نخست وزیرى نجم الدین اربکان اسلام گرا در ترکیه منعقد شد ایران مى بایست روزانه ۲۷ میلیون متر مکعب گاز به این کشور صادر کند. با اوج گیرى فصل سرما، مقامات ترکیه مدعى شدند که ایران از صادرات گاز به این کشور کاسته است. شرق از کسایى زاده مى خواهد تا در این باره اظهار نظر کند: «ما براساس قرارداد عمل مى کردیم. اما در برهه اى به خاطر مشکل فنى و شدت گرفتن سرما در کردستان، ترجیح دادیم که اولویت را به مردم خودمان بدهیم. به همین دلیل صادرات گاز به ترکیه در مقطعى کاهش یافته ولى الان مجدداً در جهت افزایش صادرات پیش مى رویم.»
*  بالاخره نگفتید امروز چه میزان گاز به ترکیه صادر مى کنید؟
** «قرارداد ما روزانه ۲۷ میلیون متر مکعب است که الان در حدود ۲۳ میلیون متر مکعب صادر مى کنیم.»
براساس قرارداد منعقده طرفین مى توانند احتمالاً در سال جارى درباره مفاد قرارداد دوباره به مذاکره بنشینند. گرچه مقامات ترک پیش از این از بالا بودن قیمت گاز صادراتى ایران گله داشتند اما به نظر مى رسد با تحولات اخیر بازار گاز و افزایش قیمت صادراتى گاز روسیه، ایران باید نسبت به افزایش قیمت در صورت اقتضاى منافع ملى اقدام کند. اگر مذاکره اى برگزار شود.
۲ فاز پارس جنوبى براى هر سال رشد مصرف گاز
مدیرعامل شرکت ملى گاز ایران با اعلام اینکه اوج مصرف گاز در زمستان امسال به ۴۰۹ میلیون متر مکعب رسیده است مى گوید: «خوشبختانه توانستیم ایام زمستان امسال را پشت سر بگذاریم و بعید مى دانم که شرایط حادى را تا پایان سال به لحاظ تامین گاز هموطنان داشته باشیم.» سید رضا کسایى زاده اما معتقد است براى تامین رشد مصرف گاز در سال آینده باید تمهیدات جدى اتخاذ شود: «پیش بینى مى کنیم اوج مصرف گاز در سال آینده به ۴۹۷ میلیون متر مکعب برسد.» مدیرعامل جدید شرکت ملى گاز ایران تاکید مى کند که براى پاسخگویى به نیاز شهروندان در روزهاى اوج مصرف باید سالانه ۵۵ میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید گاز کشور افزوده شود: «این یعنى ۲ فاز پارس جنوبى. بنابراین اگر سالى ۲ فاز میدان گازى پارس جنوبى توسعه یابد مشکلى براى تامین گاز کشور نداریم.» اشاره کسایى زاده به موقع است. این روزها سکوت بر پارس جنوبى سایه افکنده است. پروژه ۶ و ۷ و ۸ به گونه اى با تاخیر مواجه شده و قراردادهاى فازهاى ۱۵ و ۱۶ به گونه اى دیگر منعقد نشده است. فازهاى ۱۷ و ۱۸ هم در اصل کار شرایط مشابهى دارند هر چند در مرحله صدور ضمانت نامه پیمانکاران باشد. پارس جنوبى اگر از سیبل توجه وزارت نفت خارج شود علاوه بر همه مسائلى که بارها به عنوان اهمیت این میدان ذکر شده، باعث خواهد شد که تامین گاز کشور در آینده با مشکل مواجه شود.
راهیابىBOT و BOO به گاز
از مباحث مهم مدیرعامل شرکت ملى گاز ایران تمهیدات جدید براى جذب سرمایه گذارى در بخش گاز کشور بود. کسایى زاده دیروز به رغم آنکه در قانون به روش فاینانس براى تامین سرمایه گذارى در بخش گاز اشاره شده است، از این روش انتقاد کرد: «اعتقاد ما این است که روش فاینانس براى جذب سرمایه گذارى در بخش گاز مطلوب نیست. ما باید از روش بیع متقابل اول و دوم بهره مند شویم چرا که هزینه هایش پایین و شرایطش مطلوب است.» در روش بیع متقابل اول و دوم که پیش از این در قانون هم اشاره شده بود شرکت نیکو هزینه طرح هاى گازى را تامین مى کند و با توجه به صرفه جویى که در مصرف فرآورده ها صورت مى گیرد از طریق فروش فرآورده، بازپرداخت طرح انجام مى شود. کسایى زاده دیروز از تمهید جدیدى هم براى جذب سرمایه هاى بخش خصوصى سخن گفت: «فکر مى کنیم جمع آورى سرمایه هاى سرگردان براى سرمایه گذارى در پروژه ها از طریق BOT و BOO امکان پذیر است.» در روش BOT، پیمانکار طرحى را انجام داده و راه اندازى مى کند و تا زمانى که سرمایه گذارى اش را مستهلک کند آن طرح را اداره کرده و پس از این مدت، به کارفرما واگذار مى کند. در روش BOO هم پیمانکار طرح را عملیاتى کرده و راه اندازى مى نماید و همیشه صاحب پروژه مى ماند و در عوض محصولات طرح را به کارفرما مى فروشد: «امیدواریم استفاده از روش BOT و BOO در لایحه سال ۸۵ لحاظ شود. چرا که مى توانیم از این طریق سرمایه هاى صندوق هاى بازنشستگى و تعاونى ها را براى سرمایه گذارى در پروژه ها جذب کرده و به تعهداتمان عمل نماییم.»
طرح سوم: حساب ذخیره ارزى
«در شرایطى به سر مى بریم که اگر بخواهیم منتظر فاینانس باشیم نمى توانیم پاسخگوى نیازهاى مردم شویم.» کسایى زاده با این مقدمه سومین پیشنهادش براى تامین منابع مالى را بیان مى کند: «ما فکر مى کنیم مى توان از حساب ذخیره ارزى براى سرمایه گذارى در پروژه هاى گازى استفاده کرد. البته با همان شرایط فاینانس.» بعد براى اینکه فتیله پیشنهادش را بالا بکشد مى گوید: «طبق قانون موظفیم تا شعاع ۱۰ کیلومترى به روستاها گازرسانى کنیم. اما الان روستاهاى تا شعاع ۳۰ کیلومترى هم از ما گاز مى خواهند.» خبرنگارى از مدیرعامل شرکت ملى گاز مى پرسد:
* آقاى رئیس جمهور معمولاً مهمترین بحثى را که در سفرهاى استانى شان مطرح مى کنند بحث گازرسانى است، اگر این طرح ها در برنامه وجود دارد چرا مطرح مى شود اما اگر نیست آیا ایجاد توقع نمى کند و توجیه دارد؟
** «گازرسانى بحث داغى است که معمولاً مسئولان و نمایندگان هر استان درخواست مى کنند. گازرسانى به ۹هزار روستا در تعهدات شرکت ملى گاز است. اگر هم خارج از برنامه باشد منابع پروژه از طریق سازمان مدیریت تامین خواهد شد. ما به مسئولین نظام عرض کرده ایم که اگر منابع طرح ها را تامین کنند مشکلى براى ایجاد شبکه توزیع نداریم.»
اظهارنظر کسایى زاده درباره کرسنت
نکته مهم دیگرى که دیروز مورد توجه خبرنگاران قرار داشت صادرات گاز ایران به امارات بود که به «قرارداد کرسنت» شهره شد. گرچه کسایى زاده یکى دوماهى است که به جمع گازى ها پیوسته اما لاجرم باید پاسخ گوید: «ما قراردادى براى صادرات گاز به امارات امضا نکرده ایم. خط لوله اى هم به طرف امارات احداث نکرده ایم. شرکت ملى گاز در جریان این قرارداد نیست و هیچ گونه سابقه اى هم در این شرکت وجود ندارد. حتى این اتفاق (مذاکرات) پیش از تشکیل شرکت ملى صادرات گاز بوده و در سطح وزارتخانه پیگیرى مى شده است.» حالا توپ در زمین وزارتخانه و در ساختمان طالقانى است. از مدیرعامل شرکت ملى گاز خواسته مى شود تا درباره آخرین وضعیت احداث خط لوله گاز به ایران هم توضیح بدهد: «تا ابتداى سال ۲۰۰۷ میلادى و به موقع این خط لوله انتقال گاز کامل خواهد شد.» هنگامى هم که خبرنگار دیگرى از پروژه تقویت خط انتقال گاز به ترکیه سئوال مى کند پاسخ مى شنود: «بخشى از این طرح انجام شده و بخش دیگرى هم در سال آینده انجام مى شود. ضمن اینکه ایستگاه هاى تقویت فشار این پروژه هم در سال ۸۶ به بهره بردارى خواهد رسید.»
احتمال ادغام شرکت گاز با شرکت ملى صادرات
سیدرضا کسایى زاده درباره اجراى پروژه در بخش گاز کشور هم نظرات جدیدى دارد: «بنده با وضعیتى که امروزه در اجراى پروژه ها وجود دارد مخالف هستم چون همه کارها برعهده شرکت ملى گاز است. من نظرم این است که پروژه ها باید به صورت EPC واگذار شود.» این روش به معنى واگذارى مهندسى، خرید کالا و نصب پروژه به پیمانکار است. هنگامى که قرارداد احداث پالایشگاه بیدبلند در آخرین روزهاى دولت پیشین امضا شد عده اى واکنش نشان دادند که در این قرارداد تخلفى صورت گرفته است. کسایى زاده در این مورد چنین موضع گرفت: «پروژه بیدبلند هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. فعلاً منتظر مجوز شوراى اقتصاد هستیم. بنده در این رابطه کارى انجام نداده ام که ببینم تخلفى انجام شده است یا نه.» یکى از مواضع مهم دیروز آقاى مدیرعامل اشارت هاى وى به تجمیع حوزه هاى مختلف گاز در یک بخش است: «بهتر است مجموعه تولید، انتقال صادرات و واردات، همه اش دست شرکت ملى گاز باشد. البته این مسئله جاى بررسى دارد اما بحث هاى مقدماتى اش مطرح شده است.» آیا شرکت ملى صادرات گاز در شرکت ملى گاز ادغام خواهد شد. این احکام جدید را وزیرى هامانه مشخص خواهد کرد.
16 میلیارد دلار براى سرمایه گذارى
«سیدرضا کسایى زاده» میزان سرمایه گذارى پیش بینى شده در بخش گاز را در چهارمین برنامه توسعه ۱۶ میلیارددلار اعلام کرد. معاون وزیر نفت در خصوص طرح هاى توسعه اى پیش بینى شده در برنامه چهارم گفت: در این برنامه احداث پنج هزار کیلومتر خطوط انتقال اصلى جدید، پنج هزار کیلومتر خطوط انتقال منطقه اى و استانى، احداث ۴۲ ایستگاه تقویت فشار، گاز رسانى به ۸۵ شهر جدید، گاز رسانى به ۹ هزار روستا، گاز رسانى به ۱۳۲ شهرک صنعتى، گاز رسانى به ۱۵۰۰ واحد صنعتى و هشت نیروگاه جدید، احداث مخازن زیرزمینى گاز طبیعى، بهره بردارى از پالایشگاه ایلام و مرحله دوم پالایشگاه پارسیان و آغاز احداث پالایشگاه بیدبلند را از اهم طرح هاى توسعه اى شرکت ملى گاز ایران در برنامه چهارم عنوان کرد. کسایى زاده درخصوص بهره بردارى از طرح دیسپچینگ در شرکت ملى گاز ایران ضمن تشکر از اقدام درست مسئولان قبلى این شرکت براى راه اندازى این سیستم افزود: این طرح بسیار مطلوب و در مرحله راه اندازى اولیه است و تا پایان سال جارى کامل خواهد شد. با تکمیل این طرح مى توان از محل شرکت ملى گاز ایران در تهران به تمامى اطلاعات شبکه سراسرى گاز کشور دسترسى یافت. وى با اشاره به اینکه ظرفیت پالایش گاز کشور در سال آینده ۴۶ میلیون متر مکعب در روز افزایش خواهد یافت، افزود: در سال آینده احداث ۴۱۱۵ کیلومتر خط انتقال، ۳۶۵ هزار انشعاب جدید و پذیرش ۵۴۱ هزار و ۵۰۰ مشترک جدید در برنامه است. به گفته معاون وزیر نفت، در ایام دهه فجر امسال ۷۶۲ طرح افتتاح مى شود که شامل ۲۶ شهر و ۴۸۱ روستا (تعداد زیادى از این طرح ها افتتاح شده است) با هزینه سرمایه گذارى ۱۷۷۰ میلیارد ریال است. کسایى زاده همچنین از کلنگ زنى ۳۷۸ طرح در ایام دهه فجر امسال خبر داد و افزود: این کلنگ زنى ها شامل شروع عملیات گاز رسانى به ۱۵ شهر و ۳۳۷ روستا با هزینه سرمایه گذارى حدود ۸۷۴ میلیارد ریال است. وى رسالت شرکت ملى گاز ایران را بهره بردارى بهینه از تاسیسات موجود شرکت ملى گاز ایران، ارائه خدمات مطلوب به مصرف کنندگان گاز و توسعه پایدار عنوان کرد و افزود: شرکت ملى گاز ایران ایام زمستان سال جارى را بدون دغدغه پشت سر گذاشت و براى سال آینده نیز تمهیداتى اتخاذ خواهد کرد که بتواند جوابگوى نیاز مصرف کنندگان باشد. کسایى زاده با تاکید براینکه توازنى بین تولید و مصرف گاز در کشور وجود ندارد، تصریح کرد: «تقاضا از عرضه پیشى دارد و رشد آن به گونه اى است که رشد تولید جوابگوى آن نیست.»
برنامه‌هاى جدید صرفه‌جویى گاز
کسایى زاده از برنامه ریزى صرفه جویى ۱۰ درصدى مصرف گاز، اطلاع رسانى و فرهنگ سازى براى صرفه جویى و مصرف بهینه گاز و رعایت مسائل ایمنى در سال آینده خبر داد و افزود: این صرفه جویى معادل گاز تولیدى دو مرحله از میدان گازى پارس جنوبى است. تعیین قیمت ثابت گاز براى دهک پائین جامعه (قشر کم درآمد) و اعمال قیمت تصاعدى گاز مى تواند از جمله راهکارهاى کنترل مصرف باشد. وى گفت: «اعتقاد دارم که قیمت عامل تعیین کننده کنترل مصرف نیست، اما با تبلیغات و فرهنگ سازى مى توان مصرف بهینه ایجاد کرد. سازمان هاى دولتى در هدر روى انرژى از دیگر مصرف کنندگان کم ندارند. باید دنبال راهکار مصرف بهینه و قانونمند کردن آن بود.» مدیرعامل شرکت ملى گاز ایران عملکرد این شرکت از ابتداى امسال تا پایان آذر ماه ۸۴ را احداث ۱۷۴۰ کیلومتر خط انتقال، ۱۰ هزار کیلومتر شبکه گاز شهرى، پذیرش ۶۲۵ هزار و ۵۱۴ مشترک جدید، تحت پوشش قرارگرفتن ۷۵۸ هزار خانوار در شبکه گاز، گاز رسانى به ۱۶۹۰ واحد صنعتى، بهره مندى ۳۸ شهر و ۶۴۴ روستا از نعمت گاز طبیعى اعلام کرد. به گفته وى، سهم گاز طبیعى در سبد انرژى کشور از ۵۷ درصد در پایان سال ۱۳۸۳ به ۶۰ درصد در پایان آذرماه ۸۴ افزایش یافت. کسایى زاده درخصوص واردات و صادرات گاز گفت: «درصدد اتخاذ تمهیداتى هستیم که متکى به واردات گاز نباشیم. با احداث خط لوله اى از تهران به استان خراسان و تقویت خط فعلى درصدد عدم وابستگى به واردات هستیم.»