آشنایی با پیدایش، رشد و رویکرد جنبش مقاومت حزب ا... لبنان ؛ وارث مقاومت

  با سپاس: مرکز اسناد و مطالعات راهبردی فلسطین و خاورمیانه

نخستین دوره آموزش فرهنگی، سیاسی و نظامی برای لبنانیهای علاقه مند به مبارزه با رژیم اشغالگر قدس در پایگاه «جنتا» برگزار شد که بیش از 15 نفر در آن شرکت کردند.

این دوره آموزشی حدود 4 روز به طول انجامید و از جمله کسانی که در آن شرکت داشتند می توان به سید عباس موسوی، شیخ حسن ملک، محمد رعد، شیخ هاشم بودیه، شیخ حسن یاسین، شیخ علی کریم و شیخ عباس کورانی اشاره کرد.

در طول برگزاری دوره، عناصر جنبش امل همواره این سؤال را مطرح می کردند که چرا با بودن جنبش امل باید تشکیلات جدیدی به وجود آید و سید عباس موسوی در پاسخ به این پرسش می گفت: شیعیان لبنان دارای تشکیلات متعددی هستند: جنبش امل، حزب الدعوه، اتحادیه دانشجویان مسلمان و... بنابراین کسی که عضو امل باشد با حزب الدعوه کاری ندارد و کسی که هم که عضو حزب الدعوه کاری ندارد و کسی هم که عضو حزب الدعوه باشد با امل ارتباطی برقرار نمی کند و همینطور است وضعیت سایر گروهها و تشکیلات، در حالی که امام خمینی(ره) از ما می خواهد که در پیکری واحد به فعالیت بپردازیم و یکپارچه شویم. در همان روزها برخی از علمای لبنانی شرکت کننده در اجلاس جنبشهای اسلامی که با عنوان «نخستین اجلاس مستضعفان» درتهران برگزار شد، پس از دیدار و مشورت با امام خمینی در مورد وظیفه خود، در رویارویی با اشغالگران اسرائیلی به لبنان بازگشتند.

از جمله کسانی که در این اجلاس شرکت داشتند می توان به علامه سید محمد حسین فضل الله، شیخ صبحی طفیلی، شیخ عفیف النابلسی، شیخ حسین کورانی، شیخ محمد یزبک و شیخ راغب حرب، اشاره کرد. ضمن اینکه شیخ راغب حرب در آن زمان در تهران به تحصیل در علوم دینی اشتغال داشت.

در ضمن سید ابراهیم امین السید، که ریاست دفتر جنبش امل در تهران را به عهده داشت نیز با این علما بازگشت. امام خمینی در آن دیدار آنها را به بازگشت به کشورشان و بسیج مردمی علیه اشغال و ترغیب آنان به مبارزه با اسرائیل فرا خواند و خاطرنشان کرد که هیچ کس جز فرزندان آن مرز و بوم نمی تواند کشور را از دست اشغالگران آزاد کند. وی همچنین از آنان خواست برای آغاز فعالیت خود مساجد را انتخاب کنند.

آن علما از طریق دمشق به لبنان بازگشتند و علامه سید محمد حسین فضل الله مستقیماً به سمت ضاحیه حرکت کرد.

در راه یکی از پستهای بازرسی، نیروهای لبنانی او را متوقف کردند و پس از چند ساعت بازداشت به او اجازه حرکت دادند.

شیخ راغب حرب نیز به سمت جنوب حرکت کرد تا در مسجد جبشیت بزرگترین بسیج عمومی را راه بیندازد و زمینه لازم را برای ورود به مقاومت فراهم آورد. این در حالی بود که سایرین در بقاع مستقر شدند و با گروهها و شخصیتهای اسلامی دیگر به منظور رایزنی در خصوص مبارزه با اشغال دیدار کردند.

سید حسین موسوی، نایب رئیس جنبش امل نیز پیش از این از بیروت به بقاع رفته بود تا کناره گیری خود از جنبش و همچنین ظهور جنبش اسلامی امل را اعلام نماید.

با پایان یافتن دوره نخست آموزش، نیروهای آموزش دیده با لباس نظامی، پیاده از منطقه جنتا به طرف شهر بعلبک که تا آنجا حدود 4 کیلومتر فاصله داشت حرکت کردند. این نیروها برای نخستین بار در لبنان، مراسم روز جهانی قدس را که امام خمینی به زنده نگه داشتن آن همگان را فرا خوانده بود، برگزار کردند.

در مراسم، سید عباس موسوی به سخنرانی پرداخت و بر آمادگی برای مبارزه با اسرائیل و شهادت در این راه تأکید نمود.

در دومین دوره آموزشی که از سوی سپاه پاسداران برگزار شد، تعداد شرکت کنندگان افزایش یافت و شیخ محمد یزبک و سید حسن نصرا... از شخصیتهایی بودند که در این دوره حضور یافتند.

این دوره های آموزشی پی در پی ادامه یافت و رفته رفته، پیکر و بدنه نیروهای آماده برای مقاومت، تقویت یافت به گونه ای که یافتن چارچوبی که بتواند میان اجزای این بدنه رابطه و هماهنگی برقرار نماید، ضروری می نمود. به همین خاطر کمیته ای 9 نفره تشکیل شد تا ساختار تشکیلاتی و چارچوب مورد نظر از سوی آنان ترسیم شود.

شیخ صبحی طفیلی، سید عباس موسوی، سید حسین موسوی، سید ابراهیم امین السید و حسین خلیل از اعضای این کمیته بودند.

در همین راستا هیئتی نیز از سوی این کمیته به ایران اعزام شد و این هیئت ضمن دیدار و مشورت با امام خمینی، موافقت ایشان را در مورد ساختار تشکیلاتی اولیه به دست آورد و این ساختار به گونه ای بود که همگان با نادیده گرفتن گرایشهای خود، پیکر واحدی را تشکیل دادند که سرانجام (در سال 1982) «حزب ا...» نام گرفت. از اواسط سال 1984 تمامی عملیاتهای مقاومت که از سوی حزب ا... به اجرا در می آمد، به طور رسمی و با نام حزب ا... مقاومت اسلامی، اعلام می شد و از این پس بود که برای حزب، سخنگوی رسمی تعیین شد و به امور مربوط به اعضا و داوطلبان مقاومت با اسرائیل رسیدگی شد.

در ابتدا مناطق فعالیت این حزب به سه منطقه بقاع، بیروت و ناحیه جنوبی تقسیم گردید و برای کادر فنی و رهبری نام «شورای لبنان» برگزیده شد.

در آن هنگامه، پادگانهای آموزشی به فعالیتهای خود ادامه می دادند و رزمندگان زیادی دوره های آموزشی خود را سپری کردند و داوطلبان بسیاری از آن دوره ها استقبال نمودند.

صحنه لبنان تا سال 1985 شاهد رویدادهای داخلی مهمی بود. این رویدادها معادلاتی را که در پی اشغال سال 1982 رقم خورده بود، بر هم زد.

با گسترش مقاومت، اسرائیل در 14 سپتامبر 1983 مجبور شد از منطقه الجبل، الشوف و عالیه عقب نشینی کند و مرزهای جدیدی را برای اشغال خود ترسیم نماید.

در اواخر آوریل 1985 نیز این عقب نشینی کامل شد و اسرائیلیها از مناطق صیدا، بقاع غربی و صور تا منطقه نوار مرزی اشغالی که تاکنون نیز تحت اشغال است عقب نشینی کردند.

گزینه مقاومت رفته رفته جا باز کرد و دامنه وسیعی را در بر گرفت.

در پی عقب نشینی اسرائیل حزب پیشرو بر منطقه الشوف مسلط شد.

پس از آن، انتفاضه 6 فوریه در بیروت و ناحیه جنوبی منجر به ایجاد شکاف در بین نیروهای ارتش لبنان شد و حزب ا... نیز پادگان شیخ عبدالله را در بعلبک به تصرف خود در آورد.

مجموع این اقدامات و رویدادا، رئیس جمهور جمیل را در 5 ماه مه 1984 مجبور کرد توافق نامه 17 مه را که نتیجه مذاکرات با اسرائیلیها بود، لغو کند و پایه های اولیه حزب ا... شکل گرفت.

هسته های مرکزی حزب ا...

جنبش حزب ا... در سال 1982 برای مقابله با اشغال و تهاجم اسرائیل به لبنان، در جنوب این کشور پا به عرصه وجود گذاشت و به عمده ترین جنبش اسلامی در منطقه تبدیل شد که مصمم به بیرون راندن نظامیان اسرائیلی از لبنان بود.

هسته اولیه حزب ا... و ساختار تشکیلاتی آن از اسلام گرایان، اعضاء و نیروهای «حزب الدعوه» به رهبری علامه سید محمد حسین فضل الله، اتحادیه دانشجویان مسلمان (شاخه دانشجوئی حزب الدعوه)، مسئولان و برخی نیروهای جنبش امل، اعضای جنبش فتح (جریانی اسلامی که ابوجهاد خلیل الوزیر آن را رهبری می کرد) و دیگر احزاب تشکیل شد. به عبارت دیگر حزب ا... از تمام جریانهایی که تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن، امام خمینی (ره) قرار گرفته بودند، شکل گرفت.

کسانی که از حزب الدعوه و جنبش امل وارد حزب ا... شدند، عبارت بودند از سید عباس موسوی که در حمله هلیکوپترهای اسرائیلی به خودرو حامل وی در سال 1992 به شهادت رسید ، شیخ صبحی طفیلی، سیدحسین موسوی، سید حسن نصرا...، سید ابراهیم امین السید، شیخ حسین الکورانی، شیخ نعیم قاسم، شیخ محمد یزبک، حسین خلیل، محمد رعد، محمد فنیش، محمود القاطی، محمد الخفا (ابوسعید)، محمد یاغی (ابوسلیم).

همه این افراد بعدها عهده دار مسئولیتهائی در حزب شدند و برخی از آنها همچنان در بخشهای گوناگون حزب، مسئولیتهای مهمی دارند.

شیخ راغب حرب نیز یکی از همین افراد بود که در سال 1984 به شهادت رسید. شیخ عباس حرب و همچنین شیخ عبدالکریم عبید نیز که در سال 1989 از سوی اسرائیل ربوده شد، از جمله همین افراد به شمار می روند.

شماری زیادی از نیروها نیز از جنبش فتح به حزب ا... پیوستند که برجسته ترین آنها عبارتند از: عماد مغنیه، یکی از چهره های برجسته امنیتی حزب، ابوحسن سلامه (خضر سلامه)، مسئول امنیتی و نظامی حزب که در سال 1991 از سوی اسرائیل به شهادت رسید. از حزب کمونیست نیز عبدالهادی حماده به حزب ا... پیوست. او یکی از چهره های فعال امنیتی در حزب ا... به شمار می رفت.

این گروه با نیروهای پراکنده در گوشه و کنار بیروت و ناحیه جنوبی ارتباط داشتند و تمامی آنها نیز خواستار مبارزه با اسرائیل بودند.

همزمان با استقبال روز افزون داوطلبان از پادگانهای آموزشی، بسیاری از آن نیروها با تشکلهای پراکنده ارتباط برقرار می کردند و در مناطق گوناگون تحت اشغال، به عملیات نظامی کاملاً محرمانه دست می زدند، به طوری که هیچ کس نمی دانست دیگران چه می کنند و هیچ دسته و گروهی، از اقدامات دسته و گروه دیگر آگاهی پیدا نمی کرد.

برخی از عملیاتها بدون آنکه کسی آن را هدایت و نظارت کند، اجرا می شد و برخی دیگر نیز با نامهای گوناگونی همچون «پرچم سیاه»، «سربازان الله»، «هواداران انقلاب اسلامی»، «جهاد اسلامی»، «انقلاب اسلامی فراگیر» و... به اجرا در می آمد و پاره ای دیگر نیز به گونه ای اجرا می شد که کسی از آن خبردار نمی شد.

حزب ا... در آستانه ورود به هزاره جدید کمیته ای را مامور کرد تا رویدادها و جزئیات عملیات نظامی آن زمان (1982  1983) را مورد تحقیق و بررسی قرار دهد و به گونه ای مستند در تاریخ شکل گیری جنبش مقاومت، ثبت و ضبط شود.

پس از شهادت «شیخ راغب حرب» در سال 1984، سیدعباس موسوی و شیخ صبحی طفیلی، کانالی ارتباطی برای انتقال دیدگاهها و رویکردهای جنبش به نسل بعدی به وجود آوردند و از آن پس به عنوان حلقه ارتباط گروهها و نیروهایی وارد عمل شدند که بی آنکه نام ثابت و مشخصی داشته باشند، در این جریان اسلامی شرکت کرده و به فعالیت می پرداختند.

* نامگذاری حزب ا...

در آغاز، نام جنبش اسلامی امل مطرح بود، اما شیخ صبحی طفیلی و برخی دیگر با آن مخالفت کردند. اسامی دیگری نیز در مورد این تشکل جدید بر سر زبانها افتاد، از جمله: «جنبش اسلامی»، «جهاد اسلامی»، «کمیته های انقلاب» و... اما هیچ یک از آنها پذیرفته نشد، زیرا اسمی مدنظر بود که اولاً با شخص و گروهی پیوند نخورده باشد و ثانیاً فراگیر و جامع همه افراد و گروهها باشد.

کشاکش بر سر نامگذاری این تشکل سرانجام با الهام از دیدگاههای امام خمینی، به پایان رسید و نام «حزب ا...» پذیرفته شد، هدف اصلی این تشکل، مبارزه با اسرائیل، از میان برداشتن توافق 17 مه و آزادسازی سرزمین اشغالی بود.

پس از آن، اقدامات تشکیلاتی اولیه با انتخاب یک هیأت 12 نفره به عنوان کادر رهبری تکمیل شد. آن 12 نفر عبارت بودند از

سید عباس موسوی، شیخ صبحی طفیلی، سید حسین موسوی، سید حسن نصرا...، حسین خلیل، سید ابراهیم امین السید، شیخ راغب حرب، شیخ محمد یزبک، شیخ نعیم قاسم، شیخ علی کورانی، محمد رعد و محمد فنیش.

البته ناگفته نماند که تنها این 12 نفر هیئت مؤسس حزب ا... به شمار نمی رفتند بلکه دهها تن از شخصیتهای سیاسی اسلامی دیگر از جنبش امل و حزب الدعوه و همچنین گروهها و شخصیتهای تأثیر گرفته از انقلاب اسلامی ایران و امام خمینی(ره) و نیز نیروهای امنیتی که معمولا از افشای نامشان خودداری می شود در این میان نقش داشته اند.

هر چند که از میان این عده 5 تن از شخصیتهای برجسته در سالهای 1982 تا 1984 نقش ویژه ای داشتند و توانستند از جنبه امنیتی، نظامی و مردمی، زمینه مناسبی فراهم آورند که پس از آن سنگ بنای حزب ا... بر پایه همین زیرساختها و اقدامات استوار گردید.

آن 5 نفر عبارت بودند از: شیخ راغب حرب، سید حسین موسوی، حسین خلیل، شیخ صبحی طفیلی و سید عباس موسوی.

آن  5 نفر هر یک به گونه ای در پی ریزی حزب ا... نقش ویژه ای ایفا کرده اند: شیخ راغب حرب از طریق ایجاد روابط مردمی در جنوب و سید حسین موسوی و حسین خلیل نیز از طریق ایجاد پل ارتباطی برای انتقال نیروهای امنیتی سایر گروهها به حزب ا... نقش خود را ایفا می کردند و ناگفته نماند که سید حسین موسوی و حسین خلیل، حلقه ارتباط با طرفهای دیگر به ویژه با رهبران سیاسی و امنیتی به شمار می رفتند.

شیخ صبحی طفیلی و سیدعباس موسوی نیز دو شخصیت برجسته ای بودند که بدنه حزب ا... را پایه ریزی کردند.

این دو در تصمیم گیریها و جهت گیریهای حزب، پیش از پیوستن سید حسن نصرا... به آن در اوایل سال 1985 بیش از سایرین تاثیرگذار بودند.

نصرا... پس از پیوستن به حزب، نفر سوم تشکیلات شد و این هنگامی بود که نصرا... از بقاع به بیروت رفت و مسؤولیت شورای جهاد را در حزب، به عنوان نخستین مسؤول شورا به عهده گرفت.

بی تردید، پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 تأثیر بزرگی در سامان دهی اندیشه های این حزب و جنبه های نظری آن بر جا گذاشت.

مجموعه های متفرق اسلام گرایی که در بعلبک گرد هم آمده بودند، با وجود اختلاف دیدگاهها، در دو موضع اشتراک نظر داشتند:

1 اعتقاد به ولایت فقیه و پیروی از امام خمینی (ره)

2 مقابله با اسرائیل

آنها عقیده داشتند، احزاب و سازمانهای موجود در لبنان نمی توانند تئوریهای سیاسی و اهداف مورد نظر را تحقق بخشند و آنان باید با بهره گیری از تجارب انقلاب اسلامی ایران در فکر ایجاد تشکیلاتی جدید برای تحقق بخشیدن به اهداف مورد نظر خود باشند.

بدین ترتیب، 5 نفر با مسؤولیت سید عباس موسوی، به ایران سفر و با امام خمینی دیدار کردند و توافق گروههای اسلام گرا را به ایشان اطلاع دادند.

پس از بازگشت، شورایی 5 نفره انتخاب شد که ریاست تشکیلات جدید را برعهده گرفت. خبر تشکیل شورای لبنان، اسامی این شورا و عنوان آن محرمانه باقی ماند و هیچ فرد مشخصی به عنوان رئیس و یا دبیر کل این شورا و تشکیلات جدید انتخاب نگردید.

شکل گیری مقاومت

رژیم صهیونیستی سعی کرد که با ساکنان مسلمان در جنوب لبنان روابط دوستانه برقرار کند اما اسرائیل اشتباه بزرگی کرد. مردم به همراه علمای اسلامی در پاسخ به تهاجمات، بازداشت ها و اعمال خشونت بار نیروهای اشغالگر در حق شهروندان بی دفاع، به شکل جنبشها، اعتصابات، راه پیمائیا علیه اشغالگر دست زدند. مهمترین و برجسته ترین جنبشها، جنبش جبل عامل و جنبش روستای جبشیت به رهبری شیخ راغب حرب بود که در تاریخ 16 فوریه 1984 به دست عوامل اسرائیل به شهادت رسید. به موازات مقاومت مردمی، فعالیت های نظامی و مقاومت مسلحانه کم کم گسترش پیدا کرد.

«سید عباس موسوی» دبیر کل سابق حزب ا... از آن مرحله چنین یاد می کند:

هنگامیکه خاک لبنان به اشغال دشمن در آمد دشمن مقاومت اسلامی را پیش بینی نمی کرد. مردم همه وحشت زده بودند، تا اینکه عملیات نظامی مقاومت، خیلی ساده و بی تکلف آغاز شد و کم کم مردم فهمیدند که دشمن چیزی نیست و جوانان ما او را به راحتی از پای در می آورند. پیروزیهای گروهی مسلمانان آغاز شد و فضای تازه ای را ایجاد کرد و روحیه مردم را بالا برد و مردم مسلمان به خیابانها ریختند و با دشمن غاصب به مبارزه برخاستند و دشمن با دستگیری ها و سرکوب پاسخ می داد. ولی کار دشمن نتیجه عکس داد و با تحصن ها، راه پیمائیها و اعتراضات مردم رو به رو شد. هنگامیکه عملیات نظامی ویژه شروع شد مردم وارد مرحله تازه شدند. یعنی مرحله انتفاضه و قیامهای خیابانی و دشمن را به استهزاء و ریشخند گرفتند، تا آنجا که کودک لبنانی با اعصاب دشمن بازی می کرد. سپس عملیات شهادت طلبانه افق جدیدی را در مبارزه گشود.

«سید حسن نصرا...»، دبیر کل حزب ا... نیز از روزهای آغازین چنین می گوید: «وقتی با سید شهید عباس موسوی پا در راه مقاومت گذاشتیم، تعداد اندکی بودیم، بعضی ها راه ما را به خودکشی توصیف می کردند، ولی ما در آن شهادت و پیروزی را می دیدیم».

به تدریج هسته های مقاومت حزب ا... تشکیل شد، و ابتدا به بیروت که در محاصره بود، اعزام شدند. مهمترین عملیات نظامی حزب ا... در این مقطع، نابود کردن مقر فرماندار نظامی ارتش اسرائیل در شهر صور توسط عملیات شهادت طلبانه احمد قصیر در تاریخ 11 نوامبر 1982 بود که آن روز، روز شهید در حزب ا... نامگذاری شد. طی آن عملیات 76 افسر و سرباز اسرائیلی را به هلاکت رسیدند. همچنین در 4 نوامبر 1983، حزب ا... یک عملیات شهادت طلبانه را در یکی از مقرهای اصلی نظامیان اسرائیلی انجام داد، در این عملیات 29 افسر و سرباز اسرائیلی کشته شدند.

در نتیجه افزایش فشارهای نظامی مقاومت اسلامی بر ارتش متجاوز در 14 ژوئن 1985، ارتش اسرائیل به منطقه «کمربند امنیتی» (این منطقه از سال 1978 م اشغال شده بود، مساحت آن 1000 کیلومتر مربع و شامل 171 شهرک و روستا می باشد که دارای رودخانه ها و منابع آبی و زمین های حاصل خیز فراوان است.) که زیر نظر آنتوان لحد مزدور قرار داشت، عقب نشینی کرد.

رابین رایت از مقامات صهیونیست در باره آن عقب نشینی می گوید: «در طول تاریخ کشور یهودی اسرائیل، این اولین بار بود که یک دولت یهودی تحت فشار یک کشور عربی و دشمن، تن به عقب نشینی داده بود... اسرائیل به عنوان چهارمین قدرت نظامی جهان اولین شکست خود را تجربه کرده و شمال اسرائیل به صورت یک ویتنام درآمده است...».

اما شارون طراح حمله نظامی اسرائیل به لبنان در سال 1982 گفت: «اسرائیل برای اولین بار اقدام به عقب کشیدن ارتش خود نمود، به گونه ای که دوست و دشمن آن را عقب نشینی بدون قید و شرط تفسیر می کنند.»

در واقع شکست در جنوب لبنان تنها نگرانی مقامات اسرائیل نبود، بلکه آنها پیش بینی می کردند که روش مبارزاتی حزب ا... بر مسلمانان نوار غزه و کرانه باختری رود اردن نیز تأثیر بگذارد. صحت این پیش بینی ها با شروع انتفاضه در سال 1988 اثبات شد.

* اعلام موجودیت حزب ا...

اشغال بخش وسیعی از خاک لبنان، حضور نیروهای چند ملیتی، و وجود دشمنانی همچون نیروهای شبه نظامی مسیحی شرایط سختی را برای اعلام موجودیت حزب ا... بوجود آورده بود.

درباره این مرحله، شیخ نعیم قاسم در خصوص فعالیت غیر علنی حزب ا... در مرحله اولیه اش می گوید: «حزب ا... تا سال 1985 تشکیلات واحد، منسجم، و یکپارچه ای نداشت که بتواند ابراز وجود نماید، لیکن ما بدون اینکه کسی از کار و فعالیت و یا ارتباط ما با دیگران اطلاعی داشته باشد به کار و فعالیت خود ادامه می دادیم... اما در این مرحله سعی داشتیم تا حرکت خود را تداوم بخشیم چنانکه اگر کسی از ما به قتل برسد، شخصیت دیگری وجود داشته باشد که بتواند راه وی را ادامه بدهد...».

به تدریج که تشکیلات و سازماندهی حزب ا... و مقاومت (شاخه نظامی آن) قوام لازم را پیدا کرد، حزب ا... باید هویت مقاومت اسلامی را اعلام می نمود زیرا این کتمان گرچه مقاومت و حزب ا... را حفظ می کرد اما از نظر دست آوردهای سیاسی، حزب ا... را در حاشیه قرار می داد.

لذا برای اولین بار به طور رسمی یک بیانیه در 6 ژانویه 1984 با امضای مقاومت اسلامی منتشرشد و این گام اول ورود حزب ا... به صحنه مقاومت سیاسی اجتماعی بود.

سرانجام، همزمان با شروع عقب نشینی اسرائیل از شهر صیدا، حزب ا... در یک گردهمایی رسمی در 16 فوریه 1985 که به مناسبت اولین سالگرد شهادت شیخ راغب حرب برگزار شد، با صدور یک نامه سرگشاده، هویت، استراتژی و برنامه ایدئولوژیک خود را برای اولین بار اعلام کرد. پس از اعلام موجودیت، رهبران حزب ا... از بقاع به بیروت آمدند و شورای حزب ا... در ضاحیه مستقر شد.

سازمان تشکیلات حزب ا...

الف) نهادهای سیاسی

حزب ا... در چارچوب سیاستهای محتاطانه ای فعالیت می کند، به ویژه در زمینه فعالیت های جهادی، نظامی، و تشکیلاتی، اما این بدان معنا نیست که این حزب به دلیل این چارچوب از واقعیت فاصله گرفته است، بلکه این حزب به حوزه های فعالیت آشکار خود از طریق کمیته های گوناگون به ویژه آن بخش از فعالیت های خدماتی و مساعدت مردم، اهتمام ویژه ای از خود نشان می دهد.

چارچوب سیاسی

1) مجلس شورای تصمیم گیر متشکل از 7 تن به ریاست دبیر کل حزب ا... (که در 16 فوریه 1992 درپی شهادت دبیر کل حزب ا... سید عباس موسوی، سید حسن نصرا... از طرف شورای مرکزی به عنوان دبیر کل انتخاب شد). این مجلس به مانند عالی ترین نهاد تصمیم گیری عمل می کند.

2) شورای اجرائی، که واحدهای گوناگون اداری حزب ا... را هدایت کرده و فعالیت های فرهنگی، تبلیغاتی، روابط عمومی، و آموزش اتحادیه ها را زیر نظر دارد.

3) شورای سیاسی

4) شورای برنامه ریزی

5) شورای جهادی

6) شورای قضائی

ب) نهادهای اجتماعی

نهادهای اجتماعی و تبلیغاتی حزب ا... در واقع بیانگر بالندگی این حزب و فعالیت فکری و ارتباط تنگاتنگ با بدنه اجتماعی و طرحهای سیاسی است.

مهمترین نهادهای اجتماعی حزب ا... مستقیم و غیرمستقیم از سوی حزب پشتیبانی می شوند، اما در عمل در خدمت هدفهای مقاومت قرار دارند که عبارتند از:

1) بنیاد اسلامی آموزش و پرورش (مدارس المهدی «عج»)

2) کمیته اسلامی بهداشت

3) بنیاد شهید و کمیته حمایت از مجروحین

4) کمیته امداد امام خمینی

5) پیشآهنگ امام مهدی (عج) (کشاف الامام المهدی «عج»)

6) جهاد سازندگی

7) تشکیلات مردمی (هیئت پشتیبانی از مقاومت، بسیج دانشجویی، انجمن اسلامی زنان مقاومت...)

ج) نهادهای تبلیغاتی و فرهنگی

1) تلویزیون المنار و رادیو النور

2) روزنامه الانتقاد، مجله بقیه ا...

3) مرکز فرهنگی امام خمینی(ره)

4) مرکز اینترنت حزب ا...

5) مرکز تحقیقات و پژوهش های استراتژیک

همه این نهادها در چارچوب فعالیت های مرکزی این حزب قرار دارند و بخش هائی از آنها در مناطق و روستاهای لبنان فعالیت می کنند.

«حزب ا...»، حرکت در حوزه مقاومت و سیاست

مقاومت حزب ا... لبنان برای مبارزه با رژیم صهیونیستی در صدد برآمد تا مقاومت را همزمان با مشارکت در صحنه سیاسی ادامه دهد.

«همان گونه که صهیونیستها برای برپائی اسرائیل از هیچ کوششی دریغ نکرده اند، ما نیز با جدیت تلاش خواهیم کرد تا اسرائیل نابود شود».

این سخن را «سید حسن نصرا...» دبیر کل حزب ا...، در اوائل سال 1999، در دیدار با هیأتی از شخصیتها و نمایندگان احزاب عربی- اسلامی مطرح کرد و آن زمانی بود که حدود دو ماه از حمله اسرائیل به نیروگاههای برق می گذشت و در کشورهای عربی نیز راهپیمائی هایی در حمایت از حزب ا... و مقاومت آن برپا شد و رهبران و مسئولان عرب به منظور تائید و حمایت از این حزب به لبنان سفر کردند.

سید حسن نصرا... در میان رزمندگان حزب ا... با مشخص کردن مدت زمان معینی برای از میان برداشتن اسرائیل می گفت: «مبارزه با اسرائیل هنوز به پایان نرسیده و پیروزیهای بزرگی در انتظار ماست. از شما می خواهیم فروتن و در عین حال محتاط باشید و روابط حسنه خود را با جنبش حفظ کنید و از اختلاف و دو دستگی بپرهیزید و نگذارید با ایجاد شکافی میان خود، اسرائیل از آن بهره بگیرد.»

نخستین عملیات مقاومت

در پایان سال 1983، درپی عملیات مقاومت، اشغالگران اسرائیلی از بیروت، الجبل و بخشی از جنوب عقب نشینی کردند.

در این عملیات، علاوه بر جنبش امل که پایه و اساس تشکیل حزب ا... بود، سایر احزاب لبنانی نیز شرکت داشتند، اما عملیات مهمتری که سر و صدای آن در لبنان و کشورهای جهان پیچید، سلسله عملیات شهادت طلبانه ای بود که اجرای آن به جریان مقاومت اسلامی جدید که انقلاب اسلامی ایران سرچشمه آن به شمار می رفت نسبت داده شد.

نخستین و سهمگین ترین عملیاتی که تا آن زمان علیه اشغالگران اسرائیل به اجرا درآمد، عملیات شهادت طلبانه «احمد قصیر» در نوامبر سال 1982 بود.

این عملیات، نخستین واکنش شدید در برابر اشغال و ادامه آن به حساب می آمد و در واقع، بیانگر کارزاری بود که ارتش رژیم اشغالگر قدس از آن پس در لبنان با آن مواجه شد و نشان می داد نوع دیگری از مقاومت پا به عرصه وجود گذاشته است.

در آن عملیات، «احمد قصیر» با خودرویی حامل مواد منفجره به طرف مقر فرماندار نظامی صور حمله کرد و بیش از 9 تن از نظامیان و افسران اسرائیلی را به هلاکت رساند در آن زمان هیچ کس مسئولیت عملیات را برعهده نگرفت و تا سال 1985 نام مجری عملیات مخفی ماند. در آن سال بود که «حزب ا...» هویت و گرایش وی را فاش کرد. او «احمد قصیر» از روستای دیر قانون النهر بود.

استراتژی مقاومت

«مبارزه با اسرائیل» عبارتی است که حزب ا... توانست با آن، وارث احزاب گوناگون اعتقادی، کمونیستی، لائیک و ملی گرایی شود که پیش از اشغال فلسطین شکل گرفته بودند. حزب ا... با پایداری در جنگ با اسرائیل دستاوردها و موقعیتهای درخشانی را به دست آورد که در نتیجه آن توازن قوا در جنگ عربی اسرائیلی برقرار شد و نخستین شکست سخت و عقب نشینی برای رژیم صهیونیستی رقم خورد.

حزب ا...، با موفقیت، گزینه دیگری غیر از گزینه سازش در برابر اسرائیل را مطرح می کرد و آن گزینه ایستادگی، مقاومت و اعتقاد به داشتن توانائی لازم برای شکست اسرائیل و بازپس گیری حق و زمین بود.

شیخ صبحی طفیلی، با اشاره به اقدامات اولیه برای شکل گیری حزب ا... می گوید: اوضاع نابسامان و به هم ریخته بود و تجارت و سیاست و دین به هم آمیخته شده بودند تا جایی که حتی برخی از بزرگان و مشایخ نیز به تجارت اشتغال داشتند. در آن هنگام بود که درباره پایه ریزی جنبشی که از اصول خدشه ناپذیر اسلامی سرچشمه گرفته باشد و بتواند وضعیت موجود را تحت تأثیر قرار دهد، مشورتها و گفتگوهائی صورت پذیرفت.

حمله هوائی اسرائیل در 4 ژوئن آغاز شد و دو روز ادامه یافت. در ششمین روز از آن حمله بود که حمله زمینی نیز آغاز شد و نیروهای اسرائیلی تا آستانه بیروت پیش رفتند و شهر را به محاصره خود در آوردند پس از آن، به سمت شرق حرکت کردند و بحمدون را به تصرف در آوردند که در پی آن نیروهای سوریه مجبور شدند تا بقاع عقب نشینی کنند و در آنجا مجدداً صف آرایی کنند.

فرماندهی این نیروها، آن منطقه را به عنوان مرکز فرماندهی یگانهائی که از بقاع وارد آن شده بودند، اعلام کرد و یگانها در سه موقعیت اصلی مستقر شدند: «روستای بریتال»، زادگاه شیخ صبحی طفیلی، نخستین دبیر کل حزب ا...، «روستای النبی شیت»، زادگاه شهید سید عباس موسوی، دومین دبیر کل حزب ا... که در سال 1992 به شهادت رسید و همچنین زادگاه سید حسین موسوی، رئیس جنبش اسلامی امل که از جنبش امل به ریاست نبیه بری انشعاب کرد، سپس در سازماندهی نیروهای اولیه «حزب ا...»، نقش داشت و اما سومین مرکز استقرار نیروها، شهر بعلبک، زادگاه سید ابراهیم امین السید، نخستین سخنگوی رسمی حزب ا... پس از شکل گیری آن در سال 1985 بود.

با متوقف شدن حمله اسرائیل در مناطقی که از جنوب تا بحمدون و از آنجا تا اطراف بیروت را در بر می گرفت، چنین به نظر رسید که رویارویی با اشغالگران، با توجه به ناهماهنگی و ناسازگاری نیروها برای ورود در جنگهای کلاسیک، باید شکل دیگری به خود بگیرد. از این رو ماموریت نیروها در بقاع، به ماموریت دفاعی تبدیل شد تا در صورت گسترش حملات اسرائیلی این نیروها بتوانند به حمایت و پشتیبانی از نیروهای سوری برخیزند. افزون بر این، وظیفه دیگری نیز به نیروها سپرده شد و آن آموزش و آماده سازی لبنانیها برای جنگهای چریکی و آزادسازی خاک خود بود. در همین راستا پادگانهای آموزشی زیادی در مناطق گوناگون به وجود آمد که مهمترین پادگانهای آموزشی منطقه الشعری و جنتا در کنار روستای البنی شیت بود. این منطقه در نزدیکی مرز شرقی سوریه قرار دارد و همان جایی است که پادگانهای آموزشی جنبش امل در آن واقع شده و از همان زمان بود که بر شمار هواداران «جنبش اسلامی جدید» که بعدها «حزب ا...» نام گرفت، افزوده شد.

حزب ا...؛ حال و چشم انداز

اکنون حزب ا...، جنبشی مشروع و مردمی تلقی می شود که در دو حوزه مقاومت دفاعی و سیاست فعالیت دارد.

این جنبش همچنین با استفاده از ایدئولوژی پویا و دینامیک خود بر آن است تا با زنده نگهداشتن روحیه مقاومت با استفاده از کرسی مشروعیت آرای مردمی بر حق لبنان برای مقابله با اشغال و آزادسازی سرزمین اشغالی و تأکید بر تمامیت ارضی این سرزمین تأکید کند.

از زمان عقب نشینی اسرائیل به این سو، گفته شده است که حزب ا... برای مقابله با احتمال تجدید خصومتها، به ایجاد زیربناهای منظم و هماهنگ نظامی در منطقه مرزی پرداخته است و این بیانگر آینده نگری اساسی و تدوین استراتژی درست در این جنبش مردمی و اسلامی است.