تاریخ انتشار : ۱۸ آذر ۱۳۸۹ - ۰۸:۵۶  ، 
کد خبر : ۱۸۴۰۰۴

کارنامه 8 ساله اصول‎گرایی و چشم‎انداز پیش‌روی آن

نویسنده: حبیب ترکاشوند اشاره: اصول‎گرایان با وحدت حداکثری و با احیای گفتمان اصیل انقلاب توانستند دهمین دولت جمهوری اسلامی را از آن خود کنند. با استقرار دولت نهم، اختلافات جزیی میان اضلاع اصول‎گرایی تا حدودی پررنگ‎تر شد. اما پس از گذشت یک سال از عمر دولت دهم، تشکیل جلسه چهره‎‎های اصول‎گرا را باید به فال نیک گرفت. سال 1381 در حال اتمام بود و انتخابات دوم شورا‎های اسلامی شهر و روستا در ‌پیش. از یکسو جبهه دوم خرداد قرار داشت که با ‌چهار ‌پیروزی در انتخابات ریاست‎جمهوری سال‎های 1376 و 1380، انتخابات مجلس ششم و شورای اسلامی اول، چنان به خود مغرور بود که اصلاح‎طلبی را راه بی‎بازگشت ملت ایران می‎دانست؛ حتی ‌پیشاپیش، سیدمصطفی تاج‎زاده را به‎عنوان رییس شورای دوم برگزیده بود و شرط قرار گرفتن سایر نیرو‎های اصلاح‎طلب در لیست دوم خرداد را پذیرفتن ریاست تاج‎زاده گذاشته بود، و از سویی جناح راست آن روز قرار داشت که انتخابات‎‎های گذشته باعث شده بود تا آنان تغییرات اساسی در رویکرد خود نسبت به انتخابات داشته باشند.

بازگشت اصول‎گرایان به قدرت با طلوع وحدت
یکی از ثمرات این شکست‎‎ها تشکیل شورای هماهنگی نیرو‎های انقلاب اسلامی بود که در این شورا افراد و چهره‎‎های برتر این جناح با مشارکت فعال، شیوه ورود به انتخابات شورا‎ها را در جلسات متعددی بررسی می‌کردند. پس از رایزنی‎های بسیار، سرانجام نام "آبادگران ایران اسلامی " به تصویب رسید و قرارشد آقایان محمود احمدی‎نژاد و حسین فدایی، دبیرکل جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی، مسئولیت انتخاب کاندیدا‎ها و هدایت تبلیغات انتخاباتی را در تهران، مراکز استان‌‎ها و شهرستان‌‎های مهم برعهده بگیرند. در تهران نیز 15 نفر انتخاب شدند که اسامی آن‎ها عبارت بود از: مهدی چمران، خسرو دانشجو، حسن بیادی، حبیب کاشانی، رسول خادم، منظر خیر حبیب‎اللهی، محمود خسروی‌وفا، مهنوش معتمدی‌آذر، حمزه شکیب، نادر شریعتمداری، عباس شیبانی، نسرین سلطانخواه، امیررضا واعظی آشتیانی، مسعود زریبافان و حسن زیاری.
گروهی تقریبا گمنام که تنها چهره‎‎های شناخته شده‌اش مهندس چمران و رسول خادم و نهایتا عباس شیبانی بود. چمران تاکنون به‎عنوان یک فرد سیاسی شناخته نمی‌شد و بیشتر وجهه فرهنگی داشت. انتساب به شهید چمران و مسئولیت‌‎هایی چون ریاست بنیاد حفظ آثار و ارزش‌‎های دفاع مقدس از وی چهره‎ای مقبول نزد متدینین ‌پایتخت ساخته بود.
این ائتلاف روز بیستم بهمن همان سال با اعلام موجودیت خود فعالیت‌‎های انتخاباتی‎اش را بدون جنجال آغاز کرد. هرچند تشکیل این جمع گمنام برای رسانه‎‎های دوم خرداد خیلی مهم به‎نظر نمی‌رسید، اما آنان سعی کردند با یافتن گروه اصلی جناح راست در انتخابات و تخریب چهره آنان، آرای کاندیدا‎های خود را بیشتر سازند. این بود که یکی از این رسانه‎‎ها تیتر زد: "محافظه‌کاران با تابلوی آبادگران ایران اسلامی می‌آیند ". از آن‎جا که قریب به اتفاق این افراد شناخته شده نبودند، دست روزنامه‎‎های دوم خرداد برای تخریب آنان خالی بود. اما مشکل این ائتلاف نوتأسیس عدم شناخت مردم از این لیست بود.
در اولین جلسه مطبوعاتی این گروه که شیبانی، شریعتمداری، سلطان‎خواه، دانشجو و بیادی نیز حضور داشتند، چمران سخنگوی این ائتلاف "انتخابی آگاهانه، عملکردی مسئولانه و شهری آباد " را به‎عنوان شعار محوری "ائتلاف آبادگران ایران اسلامی " مطرح کرد. وی همچنین التزام به قانون اساسی و ولایت فقیه را "محکم‎ترین سند وفاق ملی " خواند و از تلاش برای از بین بردن تبعیض و گسترش فرهنگ عدالت‎خواه، ترجیح منافع ملی بر منافع شخصی و سیاسی، صداقت در گفتار و سلامت در عمل سخن گفت.
زلزله‎ای که فضای سیاسی را لرزاند
با اعلام شمارش آرای انتخابات، نتایج به‎دست آمده در تهران همچون یک زلزله 15 ریشتری، فضای سیاسی جامعه را لرزاند. چراکه حتی یک اصلاح‎طلب نیز به جمع 15 نفره شورا راه نیافته بود و لیست آبادگران سکاندار دومین شورای شهر شدند. علاوه‎بر تهران، 64 درصد کرسی‌‎های شورا‎ها در سراسر کشور در اختیار این ائتلاف نوظهور قرار گرفت.
اصلاح‎طلبان شورا، صندلی‌‎ها را برای این گروه جدید خالی کردند و حال نوبت مهمترین آزمون این شورا بود، یعنی انتخاب کلان‌شهر تهران. پس از رایزنی‌‎های فراوان، بالاخره دکتر محمود احمدی‌نژاد در یی اردیبهشت یییی به‎عنوان شهردار جدید انتخاب شد. عضو شورای مرکزی جمعیت ایثارگران انقلاب، فرمانداری شهر‎های ماکو و خوی و استانداری اردبیل را می‎توان از سوابق او در آن زمان نام برد.
‌پس از کشمکش‎های سیاسی و دعوا‎های اعضای دوم خردادی شورا، حالا کار و تلاش و آرامش جای آن را گرفته بود. حرف شهردار منتخبش فقط یک کلمه بود "خدمت " و دیگر هیچ.
تلاش‌‎های این جمع اندک به‎همراه شهردار ‌پرکارش، ابتدا در میان مردم کوچه و بازار تهران دهان به دهان شد و در مرحله بعد به رسانه‎‎ها کشانده شد. این خدمات و فعالیت‌‎های مخلصانه و از طرفی سیاسی‎کاری و جار و جنجال‎‎های اصلاح‎طلبان، وضعیت بهتری را برای جناح مقابل آنان در انتخابات مجلس هفتم که سال بعد از آن قرار بود انجام شود، مهیا کرد.
آبادگرانی که به مجلس راه یافتند
اصول‎گرایان برای انتخابات مجلس نیز نام آبادگران را برای خود برگزیدند و این‎بار شخصیت‎‎هایی همانند حداد عادل و احمد توکلی در رأس فهرست تهران این گروه قرار گرفتند. با برگزاری انتخابات هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی در ی اسفند یییی، اکثریت و اقلیت مجلس جای خود را با هم عوض کردند. مجلس هفتم از اکثریتی که حالا خود را اصول‎گرا می‎نامیدند و اقلیتی اصلاح‎طلب تحت عنوان فراکسیون خط امام تشکیل شد.
بدین ترتیب، اصول‎گرایان با انسجام و اتحاد و اولویت دادن به‎کار و خدمت به‎جای جنجال‎سازی سیاسی، توانستند دومین موفقیت خود را رقم بزنند و مهر اصول‎گرایی را بر خانه ملت بزنند.
در مجلس هفتم، دکتر حداد عادل منتخب اول مردم تهران، جایگزین مهدی کروبی در صندلی ریاست مجلس شد و بدین گونه اولین رییس غیرروحانی مجلس پس از انقلاب انتخاب شد.
با آغاز به‎کار مجلس هفتم، کم‎کم نام ائتلاف آبادگران به حاشیه رفت و نام اصول‎گرایان برجسته شد و به‎تدریج نام جناح راست به جبهه اصول‎گرایان تغییر یافت. البته این تغییر نام تا حدودی نیز مقابله به مثل در مقابل اصلاح‎طلبان بود که سعی داشت جناح مقابل خود را محافظه‌کار یا اقتدارگرا بنامد و با القای این واژگان در جامعه، آنان را تخریب کند.
انسجامی که دچار آسیب شد
فراکسیون اصول‎گرایان مجلس که اکثریت را برعهده داشت، تا پایان دولت اصلاحات منسجم ماند. این انسجام اما در انتخابات ریاست‎جمهوری سال 1384 لطمه دید. به همین خاطر، فراکسیون‌‎های جدیدی پا‌گرفتند.
فراکسیون وفاق، فراکسیون حزب‌الل ه و فراکسیون اصول‎گرایان مستقل از جمله این فراکسیون‎‎ها بودند. احمد توکلی، عماد افروغ و محمدرضا باهنر شاید اضلاع مثلثی باشند که مجلس بر محور آن‎‎ها می‌چرخید. هر کدام از زاویه‎ای مورد توجه بودند. آن‎‎ها اگرچه در ابتدا در یک راه بودند، اما در انتها هرکدام راه خود را از دیگری جدا کرد. افروغ منتقد آن دو دیگر شد. باهنر خود را به دولت نزدیک‎تر کرد و توکلی آشکارا به نقد دولت و برنامه‎‎های اقتصادی آن نشست.
پس از چندی، هسته اولیه آبادگران مستقر در شورای شهر "جمعیت آبادگران جوان ایران اسلامی " را توسط "مهدی چمران " و "حسن بیادی " رییس و نایب‎رییس شورای شهر تهران و چند تن دیگر بنا گذاشت، اما هرچه گذشت، نام بیادی پررنگ‎تر و جایگاه چمران در این تشکل مبهم‎تر شد. تا جایی‎که بیادی لقب "پدر معنوی " جمعیت آبادگران را به چمران داد و پس از چندی، سمت دبیرکلی این تشکل را بر عهده گرفت.
هنوز تشکیلات موسوم به "جمعیت آبادگران جوان ایران اسلامی " در نزد اهل سیاست جانیفتاده بود که تشکیلاتی دیگر با نامی شبیه به آن "جمعیت آبادگران عدالت‎خواه ایران اسلامی " اعلام موجودیت کرد. تشکلی که هیچ چهره شناخته‎شده‎ای درون خود نداشت.
پس از خانه ملت، نوبت به ریاست‎جمهوری رسید تا اصول‎گرایان نوین بخت خود را بیازمایند. در این انتخابات، علاوه‎بر چهره‎های مطرحی چون اکبر هاشمی رفسنجانی، افرادی مانند مهدی کروبی، محمود احمدی‌نژاد، محمدباقر قالیباف، علی لاریجانی، مصطفی معین، و محسن مهرعلیزاده حضور داشتند که احمدی‎نژاد با سابقه‎ای که طی قریب به دو سال مدیریت تهران در نزد مردم از خود به‎جا گذاشته بود و همچنین شعار‎های اصیل و انقلابی‌ای که سر می‌داد و البته با رفتار متواضعانه و ساده‌زیستی خود، دل‎ها را به‎سوی خود کشاند و پس از هاشمی رتبه دوم آراء را کسب کرد؛ آن‎هم در حالی‎که اکثریت مردم ایران او را خوب نمی‌شناختند. با پیروزی احمدی‌نژاد، اکثریت قریب به اتفاق گروه‎‎های اصول‎گرا به حمایت از وی در دور دوم برخاستند و تمام سعی خود را برای پیروزی او به‎کار بردند.
احمدی‎نژاد حال در دور دوم باید مقابل هاشمی‌ای قرار می‎گرفت که علاوه‎بر ‌هواداران سنتی، تمامی جناح اصلاحات را ‌پشت سر خود داشت، آن‎هم به‎همراه ده‎‎ها نشریه و روزنامه که تمامی تیتر‎های یک هفته‌شان ترساندن مردم از روی کار آمدن کاندیدای اصول‎گرایان بود. سوم تیر دور دوم انتخابات برگزار شد و در کمال ناباوری تحلیل‎گران داخلی و خارجی، احمدی‌نژاد توانست با کسب 17 میلیون رأی و با اختلاف 7 میلیونی هاشمی را پشت سر گذاشته و در یک انتخابات شگفتی‌آفرین به ریاست‎جمهوری دست یابد.
گفتمانی که اصلاحات را به حاشیه راند
با روی کارآمدن دولت احمدی‎نژاد، از طرفی گفتمان اصول‎گرایی در سطوح مختلف کشور و مدیریت کلان آن فراگیرتر شد و گفتمان اصلاحات کاملا به حاشیه رفت، ولی از طرف دیگر، سایر نامزد‎های اصول‎گرای انتخابات ریاست جمهوری و حامیان آنان در مجلس و بیرون مجلس با تشکیل فراکسیون‎‎ها و تشکل‎هایی، اصول‎گرایان منتقد را تشکیل دادند.
دوران پس از آغاز به‎کار دولت نهم هرچند تشکل‌‎های جدیدی در درون اصول‎گرایان شکل گرفتند اما می‌توان همگی آنان را به دو طیف حامیان و منتقدان دولت تقسیم کرد؛ امری که در دولت‌‎های قبلی سابقه نداشت.
با انتقال احمدی‌نژاد از شهرداری به ریاست‌جمهوری، شورای شهر محمدباقر قالیباف را به‎عنوان شهردار جدید انتخاب کرد؛ کسی که در دوران انتخابات مهمترین رقیب اصول‎گرای احمدی‌نژاد محسوب می‌شد.
با روی کارآمدن قالیباف، شورای شهر به دو طیف حامیان دولت و شهردار تقسیم شدند و همین اختلاف در انتخابات شورای سوم شهر نیز بروز پیدا کرد.
آزمون ناموفق اصول‎گرایان
انتخابات سومین دوره شورای شهر، سومین آزمونی بود که اصول‎گرایان پیش روی خود داشتند؛ اما اختلافات درونی آنان باعث شد تا اصلاح‎طلبان با استفاده از فرصت پیش‌آمده و دو طیفی شدن آنان با ترکیب یک تیم مشهور که برخی از آنان همانند معصومه ابتکار، احمد مسجدجامعی و محمدعلی نجفی، وزیر و معاون رییس‌جمهوری دولت گذشته بودند به درون شورا راه یابند و اقلیتی را در درون شورا همانند مجلس شکل دهند. با این ترتیب، شورای سوم همانند شورای دوم یک‎دست اصول‎گرا نبود، بلکه ترکیبی از اصول‎گرایان و اصلاح‎طلبان را تشکیل می‌داد که زنگ خطری برای اصول‎گرایان محسوب می‌شد.
جبهه‎ای که اصول‎گرایان را متحد کرد
آزمون دیگر، مجلس هشتم بود که بایستی گفتمان اصول‎گرایی خود را در معرض رأی مردم می‎گذاشت. اکثریت اصول‎گرایان با نزدیک شدن به انتخابات، اختلافات جزیی را کنار گذاشته و با تشکیل جبهه متحد اصول‎گرایان، طیفی وسیع را در کشور تشکیل دادند. اما عده‎ای از اصول‎گرایان منتقد که فکر می‎کردند حامیان دولت همانند شورای شهر رأی قابل‎توجهی نخواهند آورد، شروع به تشکیل ائتلاف‎های موازی کردند؛ به‎گونه‎ای که اصول‎گرایان متشکل از راست سنتی با محوریت لاریجانی، حامیان قالیباف و رایحه خوش‌خدمت (حامیان احمدی‌نژاد) نتوانستند یک‎پارچگی خود را برای انتخابات حفظ کنند. هرچند اکثریت نامزد‎ها در سطح کشور عضو جبهه متحد اصول‎گرایان بودند.
انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی، در تاریخ یی اسفند 1386 در سراسر کشور برگزار شد. برخلاف تصور پیشگویان سیاسی، جبهه متحد اصول‎گرایان توانست به تنهایی قریب به دو سوم کرسی‌‎های مجلس را کسب کند و کرسی‎‎های سایر گروه‎‎های اصول‎گرا به تعداد انگشتان دست نیز نرسید. در مرحله اول انتخابات، یی نامزد انتخاباتی اصلاح‎طلب (معادل یی درصد)، ییی نامزد انتخاباتی اصول‎گرا (کاندیدا‎های جبهه متحد اصول‎گرایان و ائتلاف فراگیر اصول‎گرایان) (معادل 5/74 درصد) و یی نامزد انتخاباتی مستقل (معادل 5/11 درصد)، به مجلس هشتم راه یافتند.
در مرحله دوم انتخابات نیز که در تاریخ ششم اردیبهشت سال یییی برگزار شد، یی نامزد انتخاباتی اصلاح‎طلب، یی نامزد انتخاباتی مستقل و یی اصول‎گرا به مجلس هشتم راه یافتند.
بدین ترتیب، بار دیگر مجلس با اکثریت مطلق اصول‎گرا تشکیل شد. پیش از تشکیل مجلس هشتم، فراکسیون اصول‎گرایان، تشکیل جلسه داد و از میان علی لاریجانی و غلامعلی حداد عادل، لاریجانی را به‎عنوان رییس مجلس هشتم برگزید و در جلسه علنی حداد عادل دیگر کاندیدای ریاست نشد و لاریجانی با رأی حدود 220 نفر بر کرسی ریاست نشست.
در این مجلس چهار فراکسیون اصول‎گرایان، جبهه دوم خرداد، پیشرفت و عدالت و مستقل‌‎ها تشکیل شد. البته در درون اصول‎گرایان مجلس نیز دو طیف حامیان لاریجانی و منتقدان وی که بیشتر حامیان دولت هستند، شکل گرفت و منتقدان با تشکیل فراکسیون انقلاب اسلامی، فراکسیونی زیرمجموعه فراکسیون اصول‎گرایان تشکیل دادند.
کاندیدایی که نظر اکثریت اصول‎گرایان را جلب کرد
دهمین دوره انتخابات ریاست‎جمهوری ایران، در روز جمعه یی خرداد یییی چهارمین آزمونی بود که قرار بود گفتمان اصول‎گرایی در بوته نقد گذاشته شود. با وجود شخصی چون احمدی‌نژاد، رقابت در درون جبهه اصول‎گرایان خیلی جدی نبود؛ نهایت این‎که محسن رضایی با تحریک برخی به عرصه وارد شد؛ هرچند خود نیز می‌دانست شانسی ندارد.
اما با کاندیداتوری میرحسین موسوی و کروبی، قریب به اتفاق اصول‎گرایان با درک شرایط حساس پیش رو به‎سمت احمدی‎نژاد آمدند و عده اندکی جانب رضایی را گرفتند و البته عده‎ای نیز هرچند غیررسمی، اما در پنهان به موسوی رأی دادند و در ستاد وی تردد داشتند.
براساس اعلام رسمی وزارت کشور، محمود احمدی‌نژاد با 24 میلیون و 500 هزار رأی و با اختلاف رأی زیادی نسبت به میرحسین موسوی (بیش از یی میلیون رأی) به پیروزی رسید و رضایی و کروبی مجموعا حدود یک میلیون رأی کسب کردند.
آینده روشن وحدت اصول‎گرایان
بدین ترتیب، اصول‎گرایان با وحدت حداکثری و با احیای گفتمان اصیل انقلاب توانستند دهمین دولت جمهوری اسلامی را از آن خود کنند. با استقرار دولت نهم، اختلافات جزیی میان اضلاع اصول‎گرایی تا حدودی پررنگ‎تر شد. اما پس از گذشت یک سال از عمر دولت دهم، تشکیل جلسه چهره‎‎های اصول‎گرا را باید به فال نیک گرفت.
اکنون یک‎سال از روی کار آمدن دولت دهم می‎گذرد؛ دولتی که گفتمان خود را اصول‎گرایی با محوریت عدالت‎طلبی قرار داده است، هرچند هنوز اختلافات حامیان و منتقدان دولت در مجلس و بیرون از آن باقی است، اما شواهد حاکی از آن است که در آستانه انتخابات مجلس که سال آینده برگزار می‎شود، اصول‎گرایان بار دیگر اختلافات اصلی را کنار گذاشته و زیر یک چتر و یک نام به‎صورت منسجم در این انتخابات حضور می‎یابند تا بتوانند بار دیگر گفتمان اصول‎گرایی را در خانه ملت حاکم سازند.

نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات