علیرغم تلاشهای دولت افغانستان برای مهار تولید مواد مخدر و کاهش بیست و یک درصدی اراضی زیر کشت خشخاش در سال جاری زراعی، اما افغانستان همچنان به عنوان بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر جهان به شمار میرود. براساس یک تحقیق مشترک سازمان ملل و دولت افغانستان که نتایج آن روز یکشنبه (11 دسامبر) منتشر شد برآورد میشود تولید مواد مخدر در افغانستان در سال 2005 در مقایسه با سال 2004 با (2/4) درصد کاهش به حدود چهار هزار و یکصد تن برسد.
با این وجود، این کشور هنوز حدود 80 درصد از کل موادمخدر جهان را تولید میکند. همچنین براساس این تحقیق، بیش از دو میلیون نفر از مردم افغانستان که تقریبا 9 درصد از جمعیت این کشور را شامل میشود به تولید موادمخدر اشتغال دادند. این در حالی است که همزمان با کاهش کشت خشخاش در افغانستان تعداد خانوارهای فعال درذ کشت خشخاش با کاهشی معدل 13 درصد به 309 هزار نفر در سال 2005 رسید. با این حال هر چند تجارت و قاچاق مواد مخدر از پرسودترین تجارتها در جهان به شمار میرود، اما کمترین سود آن نصیب کشاورزان میشود. طبق آمارهای سازمان ملل سود حاصل از تجارت مواد مخدر افغانستان در سال 2005 حدود دو میلیارد و 140 میلیون دلار برآورد شده که از این میزان کمتر از 20 درصد یعنی 560 میلیون دلار عاید کشاورزان شده است.
گذشته از این مسایل، عواقب و پیامدهای مخرب اجتماعی که تولید مواد مخدر افغانستان بر این کشور و کشورهای منطقه بر جای گذاشته است مهمتر ارزیابی میشود. چندی پیش ذفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل و وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان از نتایج تازهترین بررسیها درباره مصرف مواد مخدر در افغانستان گزارشی منتشر کردند که نشان میداد تقریبا یک میلیون افغان یعنی حدود یک و چهار دهم درصد جمعیت این کشور انواع مواد مخدر و داروهای غیر قانونی مصرف میکنند.
براساس این گزارش حدود پانصد و بیست هزار افغان حشیش، یکصد و پنجاه نفر تریاک، پنجاه هزار نفر هروئین و یکصد و هشتاد هزار نفر دیگر داروهای غیر قانونی مصرف میکنند. اسفبارتر این که هفت درصد از مصرفکنندگان مواد مخدر در افغانستان کودک و سیزده درصد زنان هستند. این در حالی است که مصرف مواد مخدر در تاجیکستان یک درصد، در پاکستان هشت دهم درصد، در ازبکستان پنج درصد جمعیتشان است. تولید و قاچاق مواد مخدر افغانستان علاوه بر معضلات اجتماعی و امنیتی بیشماری که بر افغانستان و کشورهای همسایه و منطقه تحمیل کرده، مشکلات اقتصادی زیادی را نیز به بار آورده است. به طوری که اقتصاد افغانستان به شدت آلوده به مواد مخدر شده است.
به گفته مقامات افغانستان تجارت مواد مخدر حدود 60 درصد تولید ناخالص ملی این کشور را تشکیل میدهد. با توجه به این مسایل آنچه که ضرورت دارد دولت افغانستان در مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر این کشور جدیتر عمل کند، مقابله با عوامل و دستاندرکاران اصلی مواد مخدر افغانستان است. چرا که گفته میشود برخی از مسئولان محلی و دولیت افغانستان به همراه برخی از سازمانها و باندهای بینالمللی در سایه حضور نیروهای آمریکایی در قاچاق مواد مخدر افغانستان نقش موثری دارند. از این رو تا زمانی که دست چنین عواملی در تولید و قاچاق مواد مخدر افغانستان قطع نشود نمیتوان به ریشهکنی این معضل در افغانستان امیدوار بود.