زنان به عنوان نیمی از جامعه باید نقش فعالتری داشته باشند

در این دیدار پس از تلاوت آیاتی چند از کلام‌الله مجید، سرکانم خانم معصومه ابتکار، رییس هیات امنا در سخنانی گفت: "ابتدا از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تشکر می‌کنیم که این فرصت را برای شبکه ارتباطی سازمان‌های غیر دولتی زنان در جمهوری اسلامی ایران فراهم آوردند تا ملاقاتی با ایشان داشته باشیم تا ضمن ارایه گزارش از فعالیت‌ها و اهداف، از رهنمودها و دیدگاه‌های ایشان در ارتباط با مسایل زنان، تشکل‌های غیر دولتی و نقشی که این شبکه می‌تواند در تاریخ اجتماعی کشور داشته باشد، استفاده کنیم.
شبکه ارتباطی سازمان‌های غیردولتی زنان در جمهوری اسلامی ایران از سال 75، به ویژه بعد از نشست جهانی پکن شکل گرفت و جمعی از سازمان‌های غیر دولتی زنان که فعالیت‌های جداگانه‌ای در سراسر کشور داشتند، برای توانمندی تقویت‌ها و ارتباط بیشتر و آگاهی از امکانات، افکار و دستاوردهای، تشکیلاتی را تحت عنوان شبکه به وجود آوردند تا براساس آن برای بهبود و تعالی وضعیت زنان و ارتقای وضعیت اجتماعی و توسعه انسانی تلاش کنند. همان زمان با وجود محدودیت‌های قانونی نسبت به ثبت آن اقدام شد و سال آینده دهمین سالگرد تاسیس شبکه را خواهیم داشت.
از آن سال تا الان فعالیت‌های متعددی داشتیم. تعداد سازمان‌های غیر دولتی زنان در دوره مشخصا رشد چشمگیری داشتند. دوره اول سازندگی بود که تعدادی از تشکل‌ها فعال شدند و دوره دوم دولت اصلاحات بود که با فضای بازی که در جامعه بود، تشکل‌ها به حدود 500 رسیدند. ویژگی اصلی این تشکل‌ها داوطلبانه بودن، غیردولتی بودن در شیوه‌های تصمیم‌گیری و منابع مالی است. از بروکراسی به دور هستند. روابط پیچیده ساختاری و دستورالعمل‌های دولت را ندارند. چون انگیزه داوطلبانه است، اثرگذاری کار بسیار معنوی است. در یک شکل کوچکی کارهای بزرگی با عشق و فداکاری انجام می‌شود.
اگر وارد داستان هر یک از مجموعه‌ها شویم، می‌بینیم یک دنیا شور و نشاط و عشق با حداقل امکانات و محدویت‌های بسیار زیاد در جوامعی که فعالیت سازمان‌های غیر دولتی راحت نیست، وجود دارد. دستاوردها و پیشرفت‌های خوبی در چارچوب موضوعات تخصصی مسایل اجتماعی و آموزش و فرهنگ‌سازی برای زنان دارند. خیریه‌ها را داریم که در زمینه‌های سالمندان، دختربچه‌ها و ایتام فعال هستند. سازمان‌های غیر دولتی زیست محیطی زیادی داریم که زنان ایجاد کردند. در زمینه بهداشت، رسانه‌ها، مسایل حقوقی، حقوق بشر و... زنان فعال هستند و تشکل دارند.
بسیار امیدوارند که در فضای اجتماعی و سیاسی کشور مثل گذشته خدماتی را به جامعه ارایه دهند. طبعا نگرانی‌هایی هم دارند. امکانات مالی و پشتیبانی‌ها برای فعالیت این تشکل‌ها عمده نگرانی‌ است. اگر دولت و مجموعه حاکمیت از این تشکل‌ها حمایت نکنند، آسیب‌پذیری‌ها بالا می‌رود و محدودیت‌هایی به وجود می‌آید که عملا خدمات‌رسانی را که بتوانند با انگیزه معنوی کار کنند، آسیب‌ می‌بینند. امیدهایی که در چشم‌‌انداز 20 ساله و سیاست‌‌های کلی نظام و در برنامه چهارم درباره زنان وجود دارد، می‌تواند با پشتیبانی دولت به عمل برسد. شبکه هم در این قالب سیاست‌گذاری‌هایی را با نظر تشکل‌ها اداره خواهد کرد.
امروز و قبل از این دیدار یک جمع بسیار صمیمی با خانم‌ها داشتیم، شاید دعوت‌های ما زمان کمی داشت و شبکه نتوانست در این مدت حمایت‌های لازم را به وجود بیاورد، ولی استقبال خوبی شد و حدود 140 تشکل غیر دولتی شرکت کردند. بحث اولیه ما تقسیم کار تشکل کمیسیون‌ها بود و جلسه اول کمیسیون‌ها هم تشکیل شد. هر کدام از تشکل‌ها بر مبنای کار تخصصی خود و نوع خدماتی که می‌توانند برای شبکه داشته باشند، در این جلسات شرکت کردند. امیدواریم یک برنامه مثبت، پرنشاط را با روند رو به توسعه در شبکه دنبال کنیم. نمایندگان همه سازمان‌ها و اعضای شورای مرکزی و هیات امنا در این دیدار حضور دارند."
در ادامه دیدار سرکار خانم نوری، عضو شورای مرکزی و دبیر شبکه در سخنانی گفت: "تلاش کردیم که در دروه جدید که چهارمین شورای مرکزی طی 9 سال است، نقش زنان، به خصوص سازمان‌های عضو شبکه را در سراسر کشور هماهنگ کنیم. در این راستا برنامه‌هایی را تدارک دیدیم تا با همکاری و مشارکت زنان سراسر کشور، اجرایی و عملیاتی کنیم. از جمله برنامه‌های دوره جدید ایجاد ساختار افقی شبکه است.
همانگونه که مستحضر هستید خواهرانی را در اقصی نقاط کشور داریم که علاقه‌مندند در موضوعات زنان در سطوح تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری نقش داشته باشند و مشارکت بیشتری را ایفا کنند. به همین منظور فکر کردیم که باید این ساختار را افقی‌تر کنیم تا مشارکت‌ها بیشتر شود. در این ارتباط شبکه منطقه‌ای و استانی را جزو برنامه‌های آتی داریم تا ایجاد کنیم. به عنوان مثال زنانی که در استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و استان‌های دیگر هستند، در قالب شبکه‌های استانی و منطقه‌ای این ارتباط و تعامل را با شورای مرکزی و شبکه داشته باشند.
برنامه دیگر ما کمیسیون‌های سیزده‌گانه هستند که براساس حوزه‌های نگران‌کننده زندگی زنان طراحی شده‌اند. در بحث و تبادل نظری که با دوستان عزیز داشتیم، این کمیسیون‌ها را به بحث گذاشتیم تا بتوانیم با همفکری آنها این کمیسیون را تشکیل دهیم. از جمله این کمیسیون‌ها بحث فقر، بهداشت و سلامت، آموزش، محیط زیست، حقوق زنان، خشونت علیه زنان، دختران جوان، قدرت و تصمیم‌گیری و مسایل از این گونه است. احتمالا کمیسیون‌های بیشتری هم خواهیم داشت. محور دیگر کار ما گسترش منابع از طریق همکاری‌های ملی و بین‌المللی است.
برنامه‌های شبکه در حوزه‌های ملی شامل کسب جایگاه مشورتی در حوزه‌های مشورتی کشور است. همان‌گونه که مستحضر هستید در دولت اصلاحات یکی از اقدامات خوبی که انجام گرفت، این است که زنان سازمان‌های غیر دولتی در کار گروه‌های استانی به تناسب با موضوعات که مرتبط با فعالیت‌های زنان بود، حضور پیدا می‌کردند. در این دوره قصد داریم این حضور را کمی گسترده‌تر کنیم و در سطوح مختلف نقش‌ها پر رنگ‌تر شود تا زنان ما در تصمیم‌گیری‌های کشور حداقل در موضوعات مرتبط با خودشان نقش داشته باشند. حضور آنها را در نشست‌های بین‌المللی افزایش دهیم.
مستحضر هستید که شبکه سازمان‌های غیر دولتی، مقام مشورتی از سازمان ملل دارد و به واسطه این مقام می‌تواند در نشست‌های بین‌المللی حضور پیدا کند که باید برنامه داشته باشیم. یکی از محورهای دیگر که روی آن تاکید داریم و انشاءالله با همفکری همه عزیزان با جدیت دنبال خواهیم کرد، آموزش و ظرفیت‌سازی است تا بتوانیم توانمندی زنان و سازمان‌های غیر دولتی زنان را افزایش دهیم. در جهت بهبود وضعیت زنان از طریق اصلاحات حقوقی و رفع تبعیض و تسهیل در جهت ایجاد عدالت جنسیتی برنامه‌هایی را در دست داریم که انشاءالله به اجرا خواهیم گذاشت.
در مجموع این مطالب اجمالی از محورهایی بود که در طول چند سال آینده اجرا خواهیم کرد. در پایان نگرانی‌هایی را می‌گوییم که در شرایط کنونی وجود دارد. سازمان‌های غیردولتی مخصوصا سازمان‌های غیر دولتی زنان محدودیت‌هایی را جهت فعالیت‌ها و عدم حمایت لازم از سوی دستگا‌ه‌ها و مسئولین کشوری احساس می‌کنند. امیدواریم روند عادی کشور به سمتی باشد که این نگران‌ها رفع شود و حمایت‌های لازم انجام بگیرد. به ویژه از حضرت عالی که همیشه برای نهادی مردمی یاور و مدد بودید، می‌خواهیم که حمایت‌های خویش را افزایش دهید."
در ادامه دیدار آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سخنانی فرمودند:
بسم‌‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدلله و السلام علی رسول الله
خانم‌ها، خیلی خوش آمدند. امیدوارم که اجتماع شما در این مرحله در جهت بقای نقش مردم، به خصوص خانم‌ها در زندگی اجتماعی تاثیرگذار باشد.
از دو سه جهت کار شما برای بنده مورد اهتمام و اهمیت است. اولا از لحاظ خود خانم‌ها، براساس اعتقاداتی که دارم، فکر می‌کنم که خانم‌ها باید بیشتر از آنچه که فعلا در جامعه نقش دارند نقش ایفا کنند. بالاخره نصف جامعه هستند و علاوه بر مسئولیت‌هایی که به عنوان مادر و همسر در خانه دارند، می‌توانند مسئولیت‌های زیادی در امور جامعه به عهده گیرند که کسانی که گرفتند، اکثر تجربه موفقی داشتند.
نکته مهم برای ما این است که به عنوان مسلمان و ایرانی می‌توانیم الگوی مناسبی از مشارکت خانم‌ها را ارایه دهیم که برای افکار عمومی جهانیان قابل قبول باشد. چون مبانی خوبی در اسلام است بین دیدگاه منطبق با فطرت و نیازهای واقعی جامعه و حقی که همه افراد جامعه دارند، الگوی مناسبی بسازیم. البته شرطش این است که برای اسلام‌شناسی با دید باز و به دور از تحجر و جمود تقلیدهای کورکورانه مطالعه کنیم و نظرات واقعی اسلام را بدون تعصب و فقط با تقید دینی و الهی بیان کنیم.
البته کار مهمی برای سازمان شماست. باید در محوریت سازمان مسئولیتی بر عهده جمعی از خانم‌ها گذاشته شود تا این بخش را بر عهده بگیرند. فکر می‌کنم اگر در خود سازمان باشد، کارسازتر است.
نکته دومی که مورد اهمیت است، مساله NCO هاست. امروزه تشکیلات غیر دولتی یک حرکت مترقی در دنیاست. درست است و از دستاوردهای امروز دنیا همین است که خیلی از کارها را به مردم واگذار می‌کنند. در همه زمینه‌هاست و استثنا ندارد. این موضوع برای ما مساله قابل اهمیتی است و نباید از حرکت خوب بشریت که به طرف مردمی‌تر کردن زندگی جامعه می‌روند، عقب بیفتیم.
بی‌شک هر مقدار مردم در تصمیم‌سازی حضور داشته باشند، صلاحیت مدیریت بالا می‌رود. البته مدیران کشور هم از مردم هستند، ولی آنها با حرفه شغل، پست و سمت سر و کار دارند. ولی وقتی به مردم واگذار می‌شود، مساله احساس وظیفه و وجدان و اقدام انسانی بدون دریافت مزد فقط برای انجام وظیفه انسانی مطرح است. داوطلبی است و اجباری تحمیلی نیست. در آن صورت ابتکارات قوی‌تر می‌شوند، رشد می‌کنند.
انسان‌ها برای خود میدان‌های تفکر، تجربه و پیشرفت را انتخاب می‌کنند. تجربه خوبی است که دنیا وارد آن شده و هر چه جلوتر رفته، موفق‌تر شده است. امروزه ‌NGOها در بعضی از جاهای دنیا حرف اول را در مسایل مهم می‌زنند. اگر به آنها میدان داده شود، می‌توانند در مهمترین مسایل جهانی از تشکل‌های بین‌المللی استفاده کنند و اثر بگذارند.
این مساله که خودش اصلی است، برای ما اهمیت دارد. پس حضور خانم‌ها در قالب تشکل‌های غیر دولتی مهم است که داوطلبانه و مردمی است.
مساله سوم کارهایی است که NGOها می‌توانند برای جامعه بکنند. می‌گویید ظرف این 10 سال 500 گروه از خانم‌ها فعال شدند. مطمئنا انواع بخش‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و فنی را شامل می‌شود. هر کسی با تمایل و علاقه و جاذبه‌ای که کارها دارند، گروهی را جمع می‌کند و با همکاری دست به کارهای ارزشمند می‌زند.
آثار این حضور و قدمت‌ها که نوعا هزینه‌هایش را مردم می‌دهند، خیلی زیاد است، البته خیلی از کارها هزینه‌های زیادی ندارند، چون خیلی‌ها بدون مزد وقت مصرف می‌کنند. خیلی از اینها اگر بخواهند در جاهای دیگر کار کنند، هر ساعت مبالغ خوبی می‌گیرند، ولی در این تشکل‌ها وجدانا و برای خدا و مردم و همنوعانشان و برای کشورشان دست به اقداماتی می‌زنند و حتی هزینه می‌کنند.
نکته چهارم این است که از این اقیانوس عظیم مردمی برای حل مشکلات جامعه استفاده کنیم. موقعی که مردم توقع داشته باشند همه کارها را دولت انجام دهد، خطرناک است. این وضعی بود که کشورهای کمونیستی داشتند. ولی شکست تاریخی خوردند. در کشورهای کمونیستی همه چیز بر عهده دولت بود و مردم نان‌خور دولت بودند. بعد از این که ناموفق شدند، یک دفعه‌ ده‌ها کشور که رژیم کمونیستی داشتند، سقوط کردند و به حافظه تاریخ رفتند. چون این شیوه درست نیست.
از اسلام هم اقتباس می‌شود که مردم باید خودشان را اداره کنند و دولت باید تنظیم‌کننده باشد و حاکمیت نظم و امنیت و دفاع از کشور و زیربناها را آماده کند. بقیه کارها مربوط به مردم است.
راه درستش تشکیل NGOهاست. تشکلات غیردولتی همه قانون دارند و بر اساس قوانین حرکت می‌کنند، برای عضویت، فعالیت و برنامه‌ها شرایط خاص دارند و براساس آنها عمل می‌کنند. در این فرض اقیانوس عظیمی از انسان‌ها که در همه جا هستند، در خدمت جامعه خود قرار می‌گیرند و به دولت کمک می‌کنند. دولت هم باید به آنها کمک کند. در کارهایی که از عهده NGOها برنمی‌آید، مثل کارهای زیربنایی و ارتباطات و مسایل دیگر باید دولت به آنها کمک کند.
براساس این اصول خانم‌های مسلمان باید با محوریت ایمان و عقیده در جامعه حضور داشته و فعال باشند. یعنی همان حضوری که اسلام خواست. تشکلات غیر دولتی سازمان‌ها می‌توانند حرکت داشته باشند. آثار و خدماتی که اینها برای اداره جامعه و کمک به مردم دارند، مهم است.
قاعدتا با مسایل روشن کسی نمی‌تواند با تشکل‌های غیر دولتی و حضور آنها مخالفت کند. افراد می‌خواهند داوطلبانه کار کنند و اگر دولت نخواهد، خودش ضرر می‌کند. نمی‌توان حق فعالیت را از کسی گرفت. ممکن است در چارچوبی محدودیت‌هایی ایجاد شود، اما 17، 20 یا 100 نفر می‌خواهند دور هم جمع شوند و کار خوبی کنند. حتی اگر جواز هم نداشته باشند، این حق را برای انسان‌ها، طبیعی و شهروندی است که برای هر کار دست جمعی تصمیم بگیرند. به نفع دولت است که اینها را تنظیم کنند و قانون و حساب و کتاب داشته باشد.
منابع، هزینه‌ها و نوع کارشان مشخص شود. هر جا که دولت فکر می‌کند، بیشتر لازم است، بیشتر ترغیب و حمایت کند.
بنابراین فکر می‌کنم اصل کار مثل جهانی شدن است یعنی نمی‌توان جلویش را گرفت و امور دارد به طرف دخالت مردم پیش می‌رود. هر سالی که جلو می‌روید، اگر میزان و وسیله سنجش درستی داشته باشید و مقایسه کنید، می‌بینید که عمق حضور مردم بیشتر می‌شود. در همه جا این‌گونه است. حتی در کشورهای دیکتاتوری دنیا این اتفاق روز به روز می‌افتد. جاهایی که هستند که خودشان می‌خواهند و تاکید می‌کنند و جاهایی است که مردم می‌خواهند کارها را بر عهده بگیرند.
من این گونه می‌فهمم که این روند شما دلسوزانه وارد شدید، یک روند طبیعی، به روز، مورد نیاز و راه تکامل اجتماعی در جامعه است و امیدوارم مورد حمایت قرار بگیرد و ما هم در جاهایی که لازم باشد، مساعدت می‌کنیم، شما هم تلاش و دوستان و همراهانتان را تشویق و ترغیب کنید تا کارشان را تعمیق کنند و توسعه بدهند و با نشاط و امید در میدان باشند.
خداوند به شما و برنامه‌هایی که در اجلاس خود خواهید داشت، برکت دهد.
دختری از یاسوج
ای دل پاییزی، از دل شکسته مهربانی، چگونه فراموش کنم و اندوه تو را وقتی که غمت را به یاد می‌آورم و دل دردمند تو را می‌شناسم. آمده‌ام تا با خنده تو بخندم و با گریه تو بگریم و با شادی تو شاد باشم و با غم تو غمگین باشم. از دیار بلوط آمدم، از دشت‌های سرسبز و چشمه‌های همیشه جاری در دل کوه‌ها، از دیار غریب و غربت آمده‌ام، از کهکلویه و بویراحمد. با دلی پر از درد و غصه با دلی پر از درد دل. با پاهای خسته اما امیدوار، حرف‌های دختران و زنانی را آورده‌ام که هنوز در آن دیار زنان را ضعیف و کمیته می‌شمارند. از دیاری که هنوز نام‌های دختر بس، کافی و امثالهم بر روی دخترانشان می‌گذارند. از دیاری آمده‌ام که دختر را ننگ می‌شمارند.
هنوز در بعضی از نقاط آن دیار مرد خانه نام همسرش را بر زبان نیاورده است. از دیاری آمده‌ام که آن داماد، از ایلیاتی که زن گرفته، حق رفت و آمد ندارد و این ننگ و عار است. از دیاری آمده‌ام که در بعضی از روستاههای آن حتی دختران کوچک آنجا لباس‌های کهنه بر تن دارند و یک بار لباس نو نپوشیده‌اند. از دیاری آمده‌ام که درد دارند و می‌خواهند بگویند.
لحظه‌ای که شنیده‌اند با شما دیدار دارم، گفتند: به حامی ما بگو که شنیده‌ایم شما حامی ما هستید. بیاید در اینجا به عنوان گوشه‌ای از این دنیا ما را ببینید. باورتان نمی‌شود. دختر دم بخت خانه حتی نمی‌تواند پول محضر را بدهد تا ازدواج کند. دختر و پسری که جرات ندارند بگویند می‌خواهیم ازدواج کنیم چون ندارند، نمی‌دانند چگونه شروع کنند.
از سال 77 شروع به فعالیت کردیم. بچه‌های آنجا 47 تشکل دارند و با خون دل کار می‌کنند. با هزینه‌های پدرانشان فعالیت می‌کنند. جشن‌های ازدواج می‌گیریم. به روستاهایی می‌رویم که واقعا درد دارند. دختری را دیدم که وقتی برایش لباس نو بردیم، گریه کرد و گفت این لباس نو است. در عمرش لباس نو نپوشیده است.
دختری باور نمی‌کرد جشن ازدواج گرفتیم. 8 سال منتظر بود، ولی با لباس‌های دست دوم به خانه بخت رفت. باورتان نمی‌شود که با قابلمه دست دوم زندگی را شروع کرد. با گاز خراب و بدون یخچال، خودم از خانواده مرفهی هستم و راحت زندگی می‌کنم. ولی رفتن آنها را می‌بینم، زندگی را بی‌مفهوم می‌بینم.
اهل کجا هستید؟
یاسوج.
این دخترخانم حرفهای خوبی زدند. انشاءالله بی‌تاثیر نباشد. یک مقدار به شما مربوط می‌شود که ‌NGOها کمک کنند تا عادات نادرست مردم اصلاح شود. یک مقدار به حکومت و دیگران مربوط می‌شود که این مقدار کمبودها را جبران کنند. شما را به خدا می‌سپارم.
والسلام علیکم و رحمه‌الله