صفحه نخست >>  عمومی >> آخرین اخبار
تاریخ انتشار : ۰۱ دی ۱۳۸۹ - ۱۰:۴۶  ، 
کد خبر : ۱۹۵۸۲۴
گفتگو با حجة الاسلام ابوالفضل هادی منش ؛

برداشتهای نادرست از قیام سرنوشت ساز عاشورا


بصیرت: چرایی قیام تاریخی و سرنوشت ساز کربلا موضوعی است که بارها مورد اشاره نویسندگان، پژوهشگران و صاحبان افکار و آرای
متفاوت قرار گرفته است.برداشتهای نادرست که انگیزه این قیام را گاه در تشکیل حکومت و گاه در نگاهی عارفانه به آن خلاصه می کنند.متاسفانه این برداشتها با سطحی نگری به قیام امام حسین(ع) طرفدارانی نیز دارد .
گفتگوی ما با حجة الاسلام ابوالفضل هادی منش، مدیر گروه علمی و نویسندگی معاونت تبلیغ حوزه های علمیه به انگیزه شناخت و معرفی بیشتر این برداشتها صورت گرفته است. حجة الاسلام هادی منش مترجم کتاب مختارنامه است و مدرک کارشناسی خود را در رشته علوم اجتماعی و کارشناسی ارشد را در تاریخ تشیع گرفته و 11 عنوان کتاب در زمینه قیام عاشورا نوشته است.
* برداشتهای دنیاگرایانه ای که از رخداد عاشورا می شود عمدتاً چه نگاهی را ترویج می کنند؟
** برداشت دنیاگرایانه از عاشورا می گوید حرکت امام حسین(ع) حرکتی دنیا گرایانه بوده است. مثلاً عبدا... ابن عمر به آن حضرت می گوید: شما قیام نکن، چون جدت رسول خدا مخیر بود تا بین دنیا و آخرت یکی را انتخاب کند ( و رسول خدا آخرت را برگزید) تو هم پاره تن او هستی.
درحالی که رجوع به قرآن کریم و آیه تطهیر این ادعا را رد می کند. امام(ع) نمی تواند با توجه به مصداق این آیه فردی باشد که برای حکومت قیام کند. افزون بر این فرمایش پیامبر اکرم(ص) امام حسین(ع) این نظریه را رد می کند.
ایشان فرموده است :حسین در سرزمینی از عراق کشته می شود و هر کس که او را یاری دهد به صلاح و رستگاری رسیده است. افزون براین رسول خدا (ص) کسانی را که جزو قاتلان ایشان قرار می گیرند لعن می کند. امام حسین(ع) نیز در وصیتنامه خود به محمدبن حنفیه می گوید: من نه برای سرمستی، نه برای گناه، نه برای دنیا ، نه برای سرکشی قیام می کنم، بلکه تنها برای رستگاری و طلب اصلاح در امت جدم رسول خدا قیام می کنم.
* اینکه عده ای کربلا را مظهر و بستر رویارویی عقل و عشق می دانند چطور این دیدگاه می تواند تفسیر قابل قبولی برای این واقعه باشد؟
** ببینید، متأسفانه برخی از آسیبهای امروزه در همین نگاه ریشه دارد، نگاهی که برداشت عارفانه و صوفیانه است. برداشتی که کربلا را صحنه مبارزه عقل و عشق تلقی کرده اند که در این مبارزه عشق پیروز می شود. بسیاری از شاعران چون صفی علیشاه (متوفی 1316 ) می گوید میرزا حسن اصفهانی ملقب به صفی علیشاه (م 1316 ه) در کتاب زبدَ الاسرار، عاشورا را با اصول سیر و سلوک صوفیانه تطبیق کرده و سروده است:
آفتاب عشق میدان تاب شد
عقل آنجا برف بود وآب شد
عقل تنها نی دم از هیهات زد
عشق را بهت برد ومات زد
این عده تنها با تفسیر عرفانی صرف به این قیام می پردازند و تفسیری درونی از این حادثه ارائه می دهند اما به ابعاد تاریخی، سیاسی و اجتماعی آن که نقطه عزیمت قیامهای شیعی قرار می گیرد بی توجه می شوند پس از شهادت امام (ع) قیامهای مختلفی چون قیام مختار، توابین، زیدبن علی رخ می دهد، اما متأسفانه در تحلیل عرفانی مساله تبری و عبرت آموزی وجود ندارد و یا کمرنگ است.
* می توان فلسفه قیام امام حسین (ع) و حرکت تاریخی ایشان را آن گونه که برخی معتقدند شفاعت ایشان برای امت خود ذکر کرد؟
** این تفسیر برداشتی کلیسایی و یا فدیه ای است. همان طور که می دانید در مسیحیت آموزه نجات بسیار مهم است. کلیسا می گوید عیسی (ع) کشته شد تا کفاره گناهان مسیحیان باشد. عده ای نیز همین برداشت را برای تفسیر عاشورا تکرار می کنند. مرحوم ملامهدی نراقی در «محرق القلوب» می گوید: امام حسین (ع) برای رسیدن به شفاعت کبری که مقتضی استخلاص تمامی محبان و موالیان ایشان باشد به شهادت راضی شد، زیرا رفع کدورت امت و رسیدن آنها به شفاعت امام (ع) تنها موقوف بر خون سید الشهدا (ع) بود.بر همین اساس اشعاری نیز سروده شده است، چنانکه سروش اصفهانی می گوید:
بهر شفاعت گنه دوستان خویش
کردیم سینه را هدف حادثات
این عده تفسیر ناصحیحی از شفاعت ارائه می دهند اینکه هر گناهی خواستی انجام بده، چون پس از آن به شفاعت نایل می شوی. این تفسیر زمینه اباحی گری و ارتکاب معاصی را در جامعه زیاد می کند و به ابعاد سیاسی و اجتماعی حادثه کربلا نیز بی توجه است.
* شهادت و رسیدن به این فوز عظیم و یا تشکیل حکومت چطور می تواند گویای فلسفه قیام آن بزرگوار باشد؟
** نه، این برداشت هم که می گوید امام قیام نمود تا با شهادت خود به بالاترین مراتب قرب الهی برسد. نمی تواند این موضوع را به درستی تبیین کند .نخستین بار سیدبن طاووس در «اللهوف فی قتلی الطفوف» و پس از آن مرحوم ابن نما حلی در کتاب مثیرالاحزان همین دیدگاه را مطرح می کند.سید بن طاووس می گوید: «همین که اولیای خدا ببینند زندگی دنیا مانع از اطاعت از حضرت حق تعالی است و ماندن در این دنیا بین آنان و بخشش های الهی حایل شده بی درنگ لباس ماندن را از تن بیرون می اندازند و درهای ملاقات با حق را می کوبند و در این راه از اینکه بدنهای خود را آماج نیزه ها و شمشیرهای بران و خطرناک قرار دهند لذت می برند. شهدای کربلا با انگیزه نیل به چنین شرافتی قفس تن را شکستند و به پرواز درآمدند.
افزون بر اینکه عبرت آموزی در این دیدگاه با بی توجهی روبه رو شده است این دیدگاه به تبیین عرفانی و معنوی از انگیزه قیام امام می پردازد و به اهداف اجتماعی آن کاری ندارد. دیگر اینکه این دیدگاه گویا در برابر دیدگاه هایی بوده است که هدف امام را قدرت طلبی و دنیامحوری معرفی می کرده است، اما باید پذیرفت که این دیدگاه، دیدگاه جامعی نیست.
دیدگاهی که قیام امام را تشکیل حکومت می داند نیز برداشت نادرستی است که نمی تواند گویای حرکت تاریخ ساز کربلا باشد. این دیدگاه که نخستین بار ابن خلدون در مقدمه خود به آن اشاره دارد، می گوید: امام حسین (ع) برای تشکیل حکومت رفت، اما در محاسبات خود اشتباه کرد.نعمت ا... صالحی جاویدآبادی نیز در اثر شهید جاوید خود برای امام سه هدف پیروزی نظامی و تشکیل حکومت، صلح شرافتمندانه و شهادت را تبیین می کند.
او می گوید: امام پس از اینکه در مرحله نخست به پیروزی نرسید صلح نمود و تلاش کرد به مدینه بازگردد، اما در فعالیت خود برای رسیدن به صلح ناکام ماند و مجبور شد مرحله شهادت را انتخاب کند. در حال حاضر هم محمد اسفندیاری در اثر عاشورا شناسی بر همین دیدگاه تأکید دارد. حال آنکه بیاناتی که از امام حسین(ع) وجود دارد بر شهادت آگاهانه آن بزرگوار اشاره می کند.
در مسیر کربلا به فردی کوفی که به ایشان می گوید: شمشیرهای اینان برای کشتن شما آماده است می فرمایند: ای برادر کوفی ما سرچشمه دانش هستیم، آیا آنها خبر دارند و ما از آن بی خبریم ؟ در این دیدگاه تصور می شود که شهادت امام به معنای شکست ایشان است، در حالی که این گونه نیست شهادت ایشان نیز نوعی پیروزی محسوب می شود.
* روشنفکران در تفسیر این حادثه چه می گویند؟
** همان طور که پس از رنسانس - که کلیسا تنزل زیادی یافت - از اعتبار و ارزش معنویت کاسته شد و معنویت از زندگی بشر کنار رفت در بین روشنفکران ما نیز چنین اتفاقی رخ داد و روشنفکران ما نیز کربلا را از جغرافیای آسمانی خود به زیر کشیدند و بدین ترتیب تمام دستاوردهای آن قیام در جغرافیای زمینی تعریف شد. یعنی نگاه مادیگرایانه باعث شد بسیاری از آموزه های این قیام مورد تنزل قرار بگیرد و فرهنگ عاشورا را خنثی، ناکارآمد و خیالی جلوه دهند.
* جواد صبوحی
 

نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات