آغاز جنگ قدرت در عربستان

حسن هانی‌زاده / کارشناس مسائل خاورمیانه
انتقال سریع ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه 87 ساله عربستان به بیمارستان، جنگ قدرت را میان خاندان 6 هزار نفره سعودی تشدید کرد.
بازگشت غیرمنتظره بندر بن سلطان رئیس شورای امنیت عربستان از خارج، لغو سفر اعضای خاندان سعودی به خارج و نشست‌های محرمانه شورای «بیعت» عربستان از وجود یک رخداد مهم ملی در عربستان خبر می دهد. شورای بیعت (البیعه) متشکل از 60 تن از ریش سفیدان وابسته به خاندان سعودی است که در صورت فوت یا کناره‌گیری پادشاه، این شورا مسؤولیت انتخاب پادشاه را بر‌عهده دارد. این شورا براساس یک سنت قبیله‌ای که به دوران جاهلی اعراب بازمی‌گردد به‌طور توافقی یک پادشاه را از درون خانواده سعودی انتخاب می‌کند مشروط بر اینکه مادر پادشاه وابسته به یکی از 2 طایفه السدیری یا الشمری باشد. سلطان بن‌عبدالعزیز ولیعهد عربستان نیز بیش از یک سال است که به علت بیماری سرطان بد خیم غدد لنفاوی در بیمارستان‌های سوییس بستری است اما معالجات پزشکان سوییسی تاثیری در بهبود وضعیت جسمی وی نداشته است. گفته می‌شود، ولیعهد84 ساله عربستان از مدت‌ها پیش مرده است اما به دلایل امنیتی خاندان سعودی ترجیح داده‌اند که خبر مرگ وی را اعلام نکنند.
چون پادشاه عربستان ممکن است فوت کند و شورای البیعه علاوه بر انتخاب پادشاه باید ولیعهد آینده را نیز برگزیند. گزینش همزمان پادشاه و ولیعهد، به دلیل قوانین غیرمدنی و طایفه‌ای حاکم بر ساختار سیاسی عربستان با مشکلاتی مواجه شده زیرا رویارویی 2 طایفه قدرتمند السدیری و الشمری برای تصرف اهرم‌های قدرت،اوضاع سیاسی عربستان را پیچیده‌تر کرده است. بروز اختلاف میان خاندان سعودی از آنجا ناشی می‌شود که بندر بن سلطان سفیر سابق عربستان در آمریکا و یکی از چهره‌های مرموز و ماجراجوی خاندان سعودی بیش از دیگران خود را شایسته ولایتعهدی عربستان می‌داند اما به دلیل اینکه بندر بن سلطان از یک مادر برده و سیاهپوست زاده شده طبق قوانین قبیله‌ای نمی‌تواند ولیعهد یا پادشاه عربستان شود زیرا براساس یک سنت جاهلی به دلیل داشتن مادری برده و سیاه پوست، خون وی صاف( نقی ) نیست. بر مبنای یک سنت عربی جاهلی هر گاه رئیس یک قبیله از زن اصلی خود فرزند پسری به دنیا نیاورد و فرزندان وی دختر باشند...
. برای به دنیا آوردن یک پسر به عنوان جانشین، ناچار می‌شود با یکی از بردگان سیاهپوست شاغل در حرمسرای خود ازدواج کند. سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد عربستان نیز دچار چنین سرنوشتی شد و به دلیل دخترزا بودن همسرانش، ناچار شد با یک زن برده سیاهپوست ازدواج کند که بندر بن سلطان از این زن برده متولد شده است. از عجایب روزگار این است که بندر بن سلطان با هوش‌ترین و زیرک‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین نوادگان ملک عبدالعزیز پادشاه اسبق عربستان بشمار می‌آید و افکار بلند پروازانه‌ای در سر دارد. بندر بن سلطان 22 سال سفیر عربستان در واشنگتن بوده و روابط تنگاتنگی با لابی صهیونیستی رهبران کاخ سفید و حزب جمهوریخواه آمریکا دارد. وی نیز که 61 سال سن دارد به بیماری سرطان دچار است اما با این حال برای ایفای نقش تاثیرگذار در ساختار قدرت عربستان تلاش می‌کند. رهبران کاخ سفید آمریکا که نگران خلأ قدرت، تقابل احتمالی 2 طایفه السدیری و الشمری و در نتیجه قطع جریان نفت عربستان هستند تاکنون هیات‌های متعددی را برای ارزیابی اوضاع عربستان به ریاض اعزام کرده‌اند. سفرهای دوره‌ای ژنرال دیوید پترائوس فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان و رایان کراکر سفیر سابق آمریکا در عراق به ریاض، برآیند تشدید نگرانی آمریکا از آینده سیاسی عربستان پس از مرگ احتمالی ملک عبدالله بن عبدالعزیز است.
اکنون بروز اختلاف میان رهبران 2 طایفه السدیری و الشمری که شورای البیعه را میان خود تقسیم کرده‌اند آینده سیاسی عربستان را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. السدیری‌ها که دارای دیدگاهی سلفی و وهابی هستند به سلطان بن عبدالعزیز وابستگی دارند و تعیین پادشاه آینده را حق مسلم خود می‌دانند. اعتقاد رهبران طایفه السدیری این است که بندر بن سلطان به دلیل بیماری نمی‌تواند جانشین برادر ناتنی و بزرگ‌تر خود ملک عبدالله شود لذا فرد دیگری از این طایفه می‌باید پادشاه شود. طایفه الشمری نیز اعتقاد دارند که ملک عبدالله بن عبدالعزیز تنها پادشاه وابسته به این طایفه است که در طول 70 سال گذشته قدرت را در دست گرفته است لذا پادشاه بعد از وی باید از این طایفه انتخاب شود. ملک عبدالعزیز، پادشاه اسبق عربستان و پدر ملک عبدالله و سلطان 18 زن از 2 طایفه السدیری و الشمری اختیار کرده بود که مادر ملک عبدالله «فهده دختر عاصی بن شریم» وابسته به طایفه الشمری بود. ملک عبدالله بن عبدالعزیز دارای 35 فرزند است که اغلب آنان داعیه جانشینی پدر را دارند و از این رو با فرزندان سلطان بن عبدالعزیز که مادر وی به طایفه السدیری وابسته است برای تصرف اهرم‌های قدرت در رقابت شدید هستند. در صورت مرگ ناگهانی ملک عبدالله بن عبدالعزیز و بروز جنگ میان 2 طایفه قدرتمند السدیری و الشمری اوضاع عربستان دچار هرج و مرج خواهد شد و این احتمال وجود دارد که این کشور به 2 بخش عربستان شرقی و عربستان غربی میان این 2 طایفه تقسیم شود.