معادله نرخ سوخت و کرایه تاکسی عادلانه است؟

بصیرت: هدفمندی یارانه ها که رویکرد به نرخ های واقعی برخی از اقلام مصرفی است، بر طبق آنچه در کشورهای با اقتصاد قوی، تولیدات و بازار اشتغال مناسب دارند، در کشور ما یک پدیده بزرگ و یک جراحی حساس اقتصادی محسوب می شود به ویژه آن که در زمان تحریم های فرامرزی صورت گرفته است.
اصل مهندسی هدفمند کردن یارانه ها چنانچه یک سخت افزار فرض شود، در اجرا و بازخوردهای آن لزوما تعادل محاسبات جامع در لایه های اقتصادی و نیز چندسویگی ظرافت های عملیاتی به عنوان نرم افزار جلوه گر می شوند.
انگیزه تهیه این گزارش بررسی چگونگی نظارت و کنترل نرخ و سرویس دهی تاکسی ها در پی اصلاح نرخ های سوخت (بنزین و گاز C.N.G) و بعد، نظرجویی رانندگان درخصوص افزایش 15درصدی کرایه تاکسی است.
رانندگان تاکسی چه می گویند؟
هنگامی که نظر یک راننده تاکسی را درباره کنترل نرخ ها و تأثیر حدود 15درصد افزایش کرایه مسافر در چرخه اصلاح و هدفمندی بهای سوخت می پرسم، در اندک زمان یک یک دیگر رانندگان و همکارانش به بحث گفت وگوی مان می پیوندند. هر کدام موارد مزبور را به زعم خود اما با اشتیاق به نقد می کشند و فرایندهای فعل و انفعالات موضوع را مطرح می کنند؛ طوری که به دفعات هر راننده فرصت ادامه بیان نظر همکارش را می گیرد و دیگری صحبت همکارش را قطع می کند و رشته کلام را به دست می گیرد و...
جمع بندی پاره ای از نکات دیدگاه های برخی از رانندگان تاکسی گردشی و خطی، شامل این موارد است: «کنترل و نظارت لازم است اما میانگین هزینه سوخت ماهیانه یا بنزین لیتری 100 تومان و گاز هر مترمکعب (هر کیلو) حدود 40 تومان تاکنون 38 هزار بوده است. حالا با اصلاح نرخ های سوخت و با افزایش 15درصدی کرایه، میانگین هزینه 180 هزار تومان می شود که به صرفه راننده و مسافر نیست، ما معتقدیم که کرایه اضافه نشود بلکه نرخ سوخت متعادل شود.» بالا بودن مخارج تعویض و تعمیرات فنی و دیگر وسایل و تأکید بر لازمه توجه و کنترل بر چرخه کاری حمل و نقل سبک از جمله نظرات رانندگان است که در سه شماره گزارش خواهیم خواند.
15 درصد افزایش کرایه
تاثیری در نرخ سوخت ندارد
«بابایی» راننده تاکسی دارای 27 سال سابقه کار با بیان این که هنوز مبلغ افزایش نرخ کرایه تاکسی ها ابلاغ نشده ولی نرخ جدید تاکسی های خطی شهریار-اسلام شهر اعلام شده است، درباره اضافه شدن 15درصدی کرایه تاکسی می گوید: «مثلاً مسیر میدان آزادی- تجریش با کرایه هر نفر 1000 تومان فعلی 150 تومان اضافه خواهد شد. 15 درصد افزایش مبلغ قابل توجهی در برابر میزان قیمت های سوخت نیست.» می پرسم راجع به نصب و محاسبه کرایه براساس کیلومتر شمار چه نظری دارید. می گوید: «مسافر با کیلومترشمار تعیین کرایه راضی نیست چون ترافیک باعث افت تردد و اوقات تلف شده در ترافیک سبب افزایش نرخ کرایه خواهد شد. به عنوان مثال کرایه میدان انقلاب تا میدان آزادی 500 تومان است ولی با استفاده از کیلومترشمار و ماندن در ترافیک سنگین گاه تا 40 دقیقه، میزان کرایه به 650 تومان اضافه می شود.»
ضعف نظارت
«نرخ قبلی یک کپسول گاز 20 متر مکعبی 700 تومان بود. الآن 7000 هزار تومان محاسبه می شود! افزایش 15 درصد کرایه دردی از راننده دوا نمی کند.»
«اکبر رستمی» راننده تاکسی گردشی با 15 سال سابقه کار، از خیابان فردوسی جنوبی تا بلوار کشاورز بابت چهارنفر مسافر 3 هزار تومان کرایه می گیرد. او می افزاید: «راحتی ما در این است که همه چیز قانونمند باشد اما می بینیم کنترل و نظارت بر کار نیست. برخی از رانندگان خودروهای خطی از مسیر موظف خود به مسیرهای دیگر می روند و کار می کنند که به واقع امر سهم مسافران تاکسی و خطوط دیگران را می برند.»
او نیز در مورد کاربرد کیلومترشمار اظهار می دارد: «با وجود ترافیک در مسیرها اگرچه کیلومتر شمار کارایی ندارد ولی کاربرد آن با توجه به ترافیک شهری باید قانونمند شود.»
یک راننده آژانس که تمایل به معرفی و گفت وگو ندارد لیکن درباره هدفمندی یارانه های سوخت و نرخ جدید کرایه، فقط می گوید:«نرخ کرایه آژانس ها تغییر نکرده و فعلاً هیچ حرفی در این مورد گفته نشده است.»
اما راننده مسافربر خط باقرشهر- بهشت زهرا به نام «رسول محمودی» می گوید:«گفته می شود به نرخ های قبلی 15 درصد اضافه می شود ولی هنوز رسماً اعلام نشده است. ظاهراً تا آخر دی ماه اعلام خواهد شد.»
وی در خصوص نظارت بر نرخ کرایه ها می گوید: «اخیراً توسط فرمانداری کهریزک و تاکسیرانی نرخ ها کنترل می شود و حتی نرخ کرایه را از مسافران می پرسند.»
مسیر طولانی مبدا میدان امام خمینی(ره) خزانه با نرخ فعلی 450 تومان و به رغم آن که افزایش 15 درصد کرایه اعمال شود در برابر نرخ سوخت، کم است.
این را حسین صادقیان راننده می گوید و می افزاید: «مصرف گاز سبب ایجاد مشکلات موتوری از جمله ریپ زدن و کاهش کشش قدرت خودرو می شود. بنزین با نرخ 400 تومان بهترین صرفه در هزینه سوخت است.»
همکار او «داود ملکی» نیز به مقایسه فاصله چند خط مبدا و مقصد و نرخ ها اشاره می کند و انتظار بازنگری کرایه خط میدان امام خمینی«ره» - خزانه دارد. او توضیح بیشتر می دهد: «در حال حاضر کرایه خط خزانه- ترمینال جنوب 300 تومان و ترمینال جنوب تا میدان امام، به مبلغ 500 تومان است اما کرایه خط خزانه- میدان امام، 450 تومان است. جمع کرایه این دو خط کوتاه و غیرمستقیم، از خزانه به میدان امام، بالغ بر 800 تومان می شود، لیکن کرایه مستقیم خزانه به میدان امام، با حدود 9 کیلومتر 450 تومان می باشد.» می گویم این موضوع را با مسئول مربوطه در میان گذاشته اید؟ پاسخ می دهد: «گفته ایم ولی اثرنداشته است!»
کنترل نرخ ها
نظر برخی از مردم را درباره اصلاح قیمت های یارانه ای در بخش حمل ونقل سبک مسافربری شهری می پرسم.
«نصرتی» کارمند می گوید: «حال که هدفمندی یارانه ها در بخش حمل و نقل شهری اجرا خواهد شد، بر همین مبنا کنترل نرخ کرایه انواع وسایل نقلیه موتوری بایست مطابق مصوبات رسمی صورت بگیرد.» به گفته او، واقعیت تاکنون این بوده که نرخ ها از خیلی زمان پیش در نابسامانی و در یک جو روانی توسط برخی افزایش داده شده و سال به سال این جو بدون رسیدگی مستمر و تعادل منصفانه، پای گرفته و بعضی رانندگان نرخ های دلخواه و بدون رسمی را اعمال می کرده اند. این وضع شامل برخی از خودروهای مسافربری تقریباً از هر نوع بوده است.
حالا با تغییر واقعی نرخ های سوخت و این که قرار است به طور قانونی مبلغی به کرایه های قبلی اضافه شود، در وهله اول به نظرم باید کنترل بر این امر جدی و پایدار صورت بگیرد. اما لازم است نظر رانندگان رسمی را در این باره شنید که این اضافه شدن ظاهراً 15درصدی کرایه تاکسی چه تأثیری مؤثر نسبت به نرخ های اصلاح شده سوخت و همینطور مخارج دیگر وسیله نقلیه شان خواهد داشت.
کاهش بین نرخ های هدفمند
با هزینه ها
«کرامتی» بازنشسته می گوید به نظرش هنوز زود است تأثیر متقابل داده های قانونمندی یارانه ها با هزینه ها در هر بخش را توضیح داد ولی در هر زمینه ای اگر فاصله ها کمتر باشد به همان نسبت آرامش بیشتر برقرار خواهد شد. کار بزرگ قانونمندی یک امر لازم بود. حال اجرای آن در بخش حمل ونقل تاکسی هم بایست طوری باشد هم مسافر و هم راننده به یک تفاهم اقتصادی برسند.
یک خانم درباره افزایش نرخ کرایه تاکسی ها تأکید می کند کرایه تاکسی ها باید اضافه شود. من به سهم خود با اضافه شدن کرایه تاکسی موافق هستم چون قیمت هر کالا و ارایه خدمات تفاوت کرده است. البته همه چیز باید قانونمند باشد.
کرایه سواری های شخصی هم نظام مند شود
«همان طور که نرخ کرایه اتوبوس های شهری پیشترها تغییر کرده، نرخ کرایه تاکسی ها هم تغییر کند. اما مدت ها است نرخ کرایه انواع وسایل حمل ونقل سبک از هر نوع و به هر نام مبنای ثابت و یا مشابه باتوجه به مسافت و میزان کارکردشان نبوده است.» «کریم» شغل آزاد، می افزاید: «به نظرم در اصلاح نرخ های سوخت و هزینه کرایه شهروندان بایست یک تعادل نسبی وجود داشته باشد و همین طور درباره خودروهای شخصی مسافرکش. یعنی این طبقه از مردم که امرار معاش شان از طریق خودروی شخصی شان تأمین می شود هم نظام مند شوند و دلیل دیگر همه شاهدیم بخش زیادی از مسافران را آن ها حمل و نقل می کنند.»
عبور از شیب های قانونمندی یارانه ها
خود را مشاور اقتصادی یک شهرک تولیدی معرفی می کند و درباره هدفمندی نرخ سوخت وسایل نقلیه از جمله تاکسی ها، نخست این باور خود را برمی تاباند که پروژه هدفمند کردن یارانه در برخی بخش ها و اقلام راهی به سوی سلامت اقتصاد کلان است.
«خبیری» ادامه می دهد: در بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته و درحال توسعه اصولاً کالاهای اساسی و تولیدی در روند بازار آزاد به وفق و اعمال نرخ های واقعی عرضه می شود. در کشور ما برای اولین بار این اقدام شروع شده است و طبعاً مثل هر پروژه سنگین و فراگیر این احتمال را دارد که سؤالات و ایرادهایی در مراحل اولیه داشته باشد که همانطور اشاره کردم، یک اتفاق گذری خواهد بود که به مرور در بطن داد و ستدها روان سازی می شود. اما این که تفاوت نرخ های قانونمند شده در تبادلات عرضه و تقاضا از جمله در بخش تاکسیرانی و قشرهای مسافر چه تأثیری خواهد داشت، به نظر من باید اثرات مثبت و کلان این پروژه را مدنظر داشت که گردش مالی هدفمندی یارانه ها عامل مهم در تقویت بنیه اقتصادی کشور خواهد بود. بر این پایه، توسعه اقتصادی، تولیدات، رقابت و جذب نیروی کار و خودکفایی از جمله فرایندها می باشد اما از لحاظ تأثیر اقتصادی در زندگی روزمره و به اصطلاح سبد اقتصاد خانوارها، طبعاً تغییر در بودجه جامعه و حقوق بگیر می باید بالنسبه جوابگو باشد از جمله نرخ کرایه تاکسی نیز متعادل وسع مسافر و تعادل نسبی هزینه های تاکسیدار با نرخ های اصلاح شده سوخت منظور شده باشد. خلاصه این که کشوری که می خواهد پیشرفت کند با قانونمندی و نظارت و مهندسی ساختارها و اجراها می باید شیب های سر راهش را با عدالت و همت مضاعف و عزم ملی پشت سر بگذارد.»
حسن آقایی