ملاحظاتی درباره الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت (بخش اول)

دکتر مهدی حسن‌زاده
متن حاضر نسخه پیشنهادی الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت ‏‎است که حاوی بخش‌ها و زیربخش‌های گوناگون است‎‏، که به شکل آزمایشی و در خصوص راهنمایی افکار عمومی اندیشمندان گرامی ایران برای تدوین نسخه نهایی الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت،‎‏ نگاشته شده است و پس از هم اندیشی تمامی اندیشمندان اسلامی و ایرانی درگیر در فرایند‏‎،‎‏ می‌تواند به شکل نسخه نهایی ویرایش، ارائه و بهره‌برداری شود.
این متن صرفاً به شکل محصول نهایی و فراورده پایانی و فارغ از ریزه کاری‌های نظریه پردازی‌ها و هم اندیشی‌های مرتبط و البته در یک قالب فرضی ولی استاندارد نوشته شده است تا هم راهنمای تدوین الگوی تفصیلی در قالبی از این دست شود و هم راهنما و سامان دهنده مسائل و مباحث اساسی و کلیدی مرتبط با تدوین الگو بوده و افکار اندیشمندان را از تشتت فکری و پراکندگی موضوعی و ابهام فرایندی مصون دارد و اندیشمندان گرامی را زودتر و با سرعت و دقت بیشتری به هدف نهایی نزدیک کند، خاطرنشان می‌شود، نسخه تفصیلی و تحلیلی و نهایی نویسنده این ملاحظات به همراه ادله تفصیلی و دلایل تحلیلی لازم نیز قابل ارائه و تبیین خواهد بود.
‏ارکان
1- تعاریف پایه الگوی پیشرفت
2- اسناد بالادستی الگوی پیشرفت
3- ماموریت‌های الگوی پیشرفت
4- پیشنیازهای اجرایی الگوی پیشرفت
5- دامنه‌های اجرایی الگوی‏ پیشرفت‏
6- گستره‌های پوششی الگوی پیشرفت
7- نهاد‌های مسئول الگوی پیشرفت
8- سنجه‌های پایشی الگوی پیشرفت
9- سازوکارهای اجرایی الگوی پیشرفت
10- گاهشمارها و زمان بندی‌های الگوی پیشرفت
11- منابع مالی و انسانی الگوی پیشرفت
12- پیوندهای ساختاری الگوی پیشرفت
13- اسناد پایین دستی الگوی پیشرفت
14- روش‌ها و معیارهای بازنگری الگوی پیشرفت
15- شاخص‌های آستانه‌ای الگوی پیشرفت
16- گام‌های اجرایی الگوی پیشرفت
17- ضمانت‌های اجرایی الگوی پیشرفت
18- ملاحظات مورد توجه الگوی پیشرفت
19- چرایی‌های الگوی پیشرفت
20- نظام اهداف الگوی پیشرفت
21- فوریت‌های الگوی پیشرفت
22- جوامع هدف الگوی پیشرفت
23- اصول راهنمای الگوی پیشرفت
24- مشخصه‌های پیشرفت مطلوب
25- افق‌های زمانی الگوی پیشرفت
26- قابلیت‌های تعمیم الگوی پیشرفت
27- رسالت‌های الگوی پیشرفت
28- گزینه‌های برونمرزی الگوی پیشرفت
29- کارکرد‌های الگوی پیشرفت
30- ظرفیت‌های دامنه الگوی پیشرفت
31- انگاره‌های بنیادی الگوی پیشرفت
32- مخاطرات اساسی الگوی پیشرفت
33- مشخصه‌های بزرگراه پیشرفت
34- برنامه‌های اجرایی الگوی پیشرفت
35- دستاوردهای قابل تحقق الگوی پیشرفت
36- ضرورت‌های الگوی اسلامی پیشرفت
37- برنامه‌های بسترسازی الگوی پیشرفت
38- معیارهای کلیدی پیشرفت ایران اسلامی
‏تعاریف پایه
* تعریف الگو به‌عنوان دومین سند جامع و فرادستی
* تعریف اسلامیت به‌عنوان مبنا و مرجع احکام الگو
* تعریف ایرانی بودن به‌عنوان دامنه و گستره اجرای الگو
* تعریف پیشرفت به‌عنوان حد جامع همه آرمان‌های ملی
‏اسناد بالادستی ‏
* قرآن کریم
* نهج البلاغه شریف
* نصوص قطعی اسلامی
* مسلمات کلامی شیعی
* مسلمات فلسفی اسلامی
* مسلمات فقهی شیعی
* قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
* تجارب کارامد حکومت‌های تاریخی ایران
* تجارب کارامد و تعمیم پذیر تاریخی ملت‌ها
* تجارب کارامد و تعمیم پذیر کنونی جهانی
* اسناد و مستندات الزام آور بین‌المللی
* اختیارات حکومتی مقام ولایت فقیه
ماموریت‌ها
1- تعیین اختیارات حکومت در زمینه پیشرفت ایران بر پایه مبانی و منابع اسلامی
2- تعیین وظایف حکومت در زمینه پیشرفت ایران بر پایه مبانی و منابع اسلامی
3- تعیین اختیارات مردم در زمینه پیشرفت ایران بر پایه مبانی و منابع اسلامی
4- تعیین وظایف مردم در زمینه پیشرفت ایران بر پایه مبانی و منابع اسلامی
5- تعیین ساختارهای اجرایی لازم برای رسیدن به پیشرفت
6- تعیین برنامه‌ها و اسناد و مستندات لازم برای رسیدن به پیشرفت
7- تعیین و تامین منابع لازم برای رسیدن به پیشرفت
8- تلفیق آرمان پیشرفت با دیگر آرمان‌های اسلامی ‏- ایرانی‏
9- رفع تعارض بین اسناد بالادستی و پایین‌دستی ناظر بر پیشرفت
10- تعیین زمان بندی و مکان بندی مناسب برای رسیدن به بزرگراه پیشرفت
پیش‌نیازهای اجرایی
الف ـ تبدیل اقتصاد ایران به اقتصاد دانش- پایه
ب ـ تبدیل حامل‌های انرژی به حامل‌های فراورده
ج ـ تنوع بخشیدن به منابع درآمدی دولت
د ـ کاهش نقش‌های غیرضرور و هزینه بر دولت
هـ ـ درگیرسازی همه دستگاه‌ها در تدوین و اجرای الگو
و ـ درگیرسازی همه اندیشمندان در تدوین و اجرای الگو
ز ـ تاسیس دانش‌های انسانی و اجتماعی اسلامی- ایرانی
ح ـ تفکیک نقش‌های حاکمیتی از نقش‌های غیرحاکمیتی
ط ـ فرهنگ‌سازی و ایجاد بستر فرهنگی الگوی پیشرفت
ی ـ ترسیم مفاهیم کلیدی بزرگراه ‏- آزادراه - و شاهراه پیشرفت‏
دامنه‌های اجرایی
* سراسر سرزمین رسمی و قانونی جمهوری اسلامی ایران
* تمامی ایرانیان و ایرانی تبارهای خارج از سرزمین ایران
* تمامی ملت‌ها ‏- دولت‌ها - و سازمان‌های ایران دوست‏
* تمامی ملت‌ها‏ - دولت‌ها - و سازمان‌های اسلام‌گرای‏
گستره‌های پوششی
* زمینه‌های مرتبط با معنویت اسلامی
* زمینه‌های مرتبط با عدالت اسلامی
* زمینه‌های مرتبط با آزادی‌های اسلامی
* زمینه‌های مرتبط با مکاسب مشروع
* زمینه‌های مرتبط با مشارکت سیاسی
نهاد‌های مسئول
* نهاد رهبری به‌عنوان راهبر نهایی
* نهادهای تقنینی به‌عنوان قانونگذار
* نهادهای اجرایی به‌عنوان مجری
* نهادهای نظارتی به‌عنوان ناظر
* نهادهای مردمی به‌عنوان رایزن
سنجه‌های پایشی
* نتایج افکارسنجی سالانه اینترنتی
* داوری‌ها و ارزیابی‌های نهادهای مسئول
* نماگرهای و شاخص‌های رسمی مقداری
* نتایج افکارسنجی جوامع هدف برونمرزی
*‌ تحولات کمی و کیفی پرونده‌های قضایی
* اندازه‌گیری‌های کــمی دستگاه‌های آماری
سازوکارهای اجرایی
* تقنین جنبه‌های الزام آور الگوی پیشرفت توسط دستگاه‌های تقنینی
* فرهنگ سازی جنبه‌های عمومی الگوی پیشرفت توسط رسانه‌ها
* آموزش دهی جنبه‌های تخصصی الگوی پیشرفت توسط نهادهای آموزشی
گاهشمارها و زمان بندی‌ها
1- بازه زمانی تدوین و نهایی سازی الگوی پیشرفت
2- بازه زمانی فراهم سازی بسترهای اجرایی الگوی پیشرفت
3- بازه زمانی اجرای آزمایشی الگوی پیشرفت
4- بازه زمانی اجرای قطعی الگوی پیشرفت
5- بازه زمانی نخستین بازنگری و بازبینی الگوی پیشرفت
6- بازه زمانی بازنگری‌ها و بازبینی‌های آینده الگوی پیشرفت
منابع مالی و انسانی
* منابع مالی و انسانی جنبه‌های الزام آور الگوی پیشرفت در قوانین و مقررات دیده خواهند شد.
* وظایف‏ و کارکردهای غیردولتی وغیرالزام آور الگو توسط نهادها و منابع داوطلبانه مردمی تامین خواهد شد.‏
* منابع مورد نیاز بخش‌های الزام آور و غیردولتی الگو با مشارکت‌های الزام آور مردمی تامین خواهد شد.
پیوندهای ساختاری
پیشرفت به‌عنوان بهبود پیوسته و پایدار همه شاخص‌ها و نزدیکی تدریجی و مستمر به همه اهداف،‎‏ بالاترین خواسته بلندمدت جمهوری اسلامی ایران و در نتیجه مشرف و مسلط بر همه آرمان‌ها و ارزش‌های نظام خواهد بود.‏
همه اسناد کلان جمهوری اسلامی ایران بجز قانون اساسی باید یا برخاسته و برگرفته از الگوی پیشرفت بوده و یا با آن سازگار و همساز باشند.‏
همه مفاهیم مطلوب و آرمانی همچون توسعه ‏- تعالی - کارایی - سرآمدی - رشد - ترقی - تکامل - آبادانی - رفاه - برخورداری - خوشبختی – بهره‌مندی - و مانند آنها یا معادل مفهوم پیشرفت و یا پیش‌نیازهای آن تلقی شود و اسناد مرتبط هم چنین پیوندی خواهند داشت.‏
در تدوین این سند همه ظرفیت‌های مغفول قانونی اساسی باید شناسایی و بهره‌برداری شوند.
اسناد پایین‌دستی
* همه اسناد حکومتی آینده نظام ‎،‎‏ باید با این سند تطبیق داشته و با آن تعارضی نداشته باشند.‏
* بخش‌هایی از الگوی پیشرفت که نیازمند اسناد تفصیلی پایین دستی باشند،‎‏ اسناد پایین دستی مورد نیاز آنها باید فراهم شوند.‏
* پیشنهاد و نظارت بر فرایند تولید تا اجرای اسناد پایین دستی الگوی پیشرفت با «سازمان راهبری الگوی پیشرفت اسلامی – ایرانی» خواهد بود.
روش‌ها و معیارهای بازنگری
الف- تعاریف پایه الگوی پیشرفت ‏‎،‎‏ قابل بازنگری نیستند.‏
ب- اسناد و مآخذ بالادستی الگوی پیشرفت‎،‎‏ قابل تغییر نیستند.‏
ج- بازنگری الگوی پیشرفت‎،‎‏ فقط با اجماع ملی در زمینه‌های مورد اجماع میسر است.‏
د- تفسیر هرگونه ابهام و اغماض مفهومی و نظری الگوی پیشرفت‎،‎‏ با مقام رهبری خواهد بود.‏
شاخص‌های آستانه‌ای
* رشد سالانه تولید ناخالص ملی نباید کمتر از 5درصد باشد.
* نسبت پرونده قضایی به شهروند نباید بیشتر از 10درصد باشد.
* مشارکت سیاسی مردم در انواع انتخابات نباید کمتر از 51درصد باشد.
* میانگین آموزش‌های رسمی افراد نباید کمتر از 12 سال باشد.
* میانگین ساعات مطالعه روزانه افراد نباید کمتر از یک ساعت باشد.‏
* هیچیک از شاخص‌های توسعه ملی نباید کمتر از میانگین جهانی باشد.
* حداکثر ظرف پنج سال از اجرای الگو ‎،‎‏ همه شاخص‌های توسعه ملل متحد تامین شوند.‏
* حقوق بشر اسلامی تدوین و حداکثر ظرف پنج سال کاملاً نهادینه شود.
* حداکثر‏ ظرف پنج سال هرگونه حبس فاقد نص شرعی‏‎،‎‏ به مجازات اجتماعی تبدیل شود.‏
* حداکثر ظرف پنج سال وضع افراد زیر خطوط فقر ترمیم و حاشیه فقر محو شود.
گام‌های اجرایی
*  الگوی پیشرفت باید دارای گام‌های متوالی و برنامه‌های زنجیره‌ای باشد.
* هر گام اجرایی و برنامه‏ زمانی باید دنباله منطقی گام و برنامه پیشین باشد.‏
* اهداف الگوی پیشرفت باید دارای قابلیت بهبود مستمر و بی پایان و فزاینده باشند.
* الگوی پیشرفت باید بتواند در میان مدت انسان‌هایی همانند یاران راستین پیامبران و پیشوایان شیعه تربیت کند.
* هدف نهایی و خواسته فرجامین الگوی پیشرفت‏‎،‎‏ باید تربیت انسان‌هایی همانند پیامبران و پیشوایان شیعه به‌عنوان الگوهای متعالی و پیشرفته بشریت باشد.‏
* الگوی اسلامی پیشرفت ایران باید به تبدیل جامعه ایران به «امت وسط» جهان به‌عنوان جامعه آرمانی اسلام بیانجامد.
ضمانت‌های اجرایی
1ـ جنبه‌های قانونی و الزام آور الگوی پیشرفت باید دارای ضمانت‌های قانونی باشد.‏
2ـ الگوی پیشرفت باید درونزا و مردم - نهاد و دارای کمترین اتکا به حکومت باشد.
3ـ هر گونه مشارکت یا مشارکت نداشتن افراد جامعه در الگوی پیشرفت ‎،‎‏ باید دارای پاداش یا پیامد اجتماعی معین و مشروع باشد.‏
4ـ در الگوی پیشرفت باید ارزش‌ها و الزامات سازگار دیگر ادیان توحیدی رعایت شود.
5ـ در الگوی پیشرفت باید از تعریف هر گونه ارزش مجعول یا الزام خلاف عقل و فطرت که نهایتا قابلیت اجرا نخواهد یافت پرهیز شود.
6- در کوتاه مدت،‎‏ نمونه‌هایی از جوامع آرمانی یا نیمه آرمانی قابل تحقق پس از اجرای الگوی پیشرفت ‏‎،‎‏ به شکل نمونه و آزمایشی ایجاد و ترویج شود.‏
7ـ پالایش دستگاه‌های دولتی و حکومتی از مفاسد حکومتی و دولتی و اجرایی برای ایجاد باور اجتماعی نسبت به الگوی پیشرفت
ملاحظات مورد توجه
* برخورداری ایران از فرهنگ و تمدن چندهزارساله
* وزن جمعیتی و اقتصادی حدود1درصد جامعه جهانی
* وابستگی 50 ساله اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی تنوع جمعیتی ‏- فرهنگی و اقلیمی کشور ایران‏
* جایگاه ممتاز جغرافیایی ایران در نقشه منطقه و جهان
* جایگاه ویژه و ممتاز ایران در جهان تشیع
* جایگاه ممتاز ایران در جهان اسلام
* جایگاه ممتاز ایران در جهان مستقل و ناوابسته
* برخورداری از پتانسیل‌های لازم و کافی پیشرفت
* مخاطرات اتکاء به اندیشه‌ها و الگوهای وارداتی
* مخاطرات اتکاء به منابع و نهاده‌های وارداتی
فرایند فراور
* دریافت و اشتراک گذاری نظریه‌های اسلامی - ایرانی پیشرفت‏
* دریافت و اشتراک گذاری پیش‌نویس‌های الگوی پیشرفت
* برگزاری نشست‌ها و همایش‌های توجیهی برای پیش‌نویس‌های برتر
* تعیین معیارهای برتری پیش‌نویس‌ها و فرایند گزینش پیش‌نویس برتر
* تعیین کارگروه ویرایش و پالایش و نهایی سازی پیش‌نویس برتر
چرایی‌ها
* ناکامی و نارسایی الگوهای وارداتی و بیگانه توسعه
* پتانسیل‌های داخلی برای پیشرفت بیشتر و شتابان‌تر
* تفاوت‌های چندگانه الگوی پیشرفت با الگوهای توسعه
* تعمیم ناپذیری الگوهای کلان و انتزاعی جهان به ایران
* ضرورت شناسایی و بهره گیری فرصت‌های تاریخی
* آمیختگی الگوهای وارداتی توسعه به فرهنگ‌ها و ارزش‌های وارداتی
* تقدم ارزش‌های آسمانی به‌ویژه معنویت خدایی و عدالت اسلامی بر توسعه مادی
نظام اهداف
الف‌ـ اهداف نامشروط - اهداف مشروط به شرایط
ب‌ـ اهداف کیفی - اهداف کمی
ج‌ـ اهداف درون‌مرزی - اهداف برو‌ن‌مرزی
دـ اهداف کوتاه مدت ‏- اهداف میان مدت - اهداف بلندمدت‏
ه‌ـ اهداف آغازین - اهداف میانی - اهداف غایی
وـ اهداف عادی(اولیه) - اهداف اضطراری(ثانویه)
زـ اهداف ایرانی(ویژه ایران) - اهداف جهانی(همه جایی)
ح‌ـ اهداف مقدماتی(ابزاری) و اهداف اصلی(اصیل)
ط‌ـ اهداف بسترساز الگو ‏- اهداف خود الگو‏
ی ‌‌ـ اهداف بایسته (ضروری) ـ اهداف شایسته (مستحب)‏
فوریت‌ها
* نگهداری آثار ممتاز فرهنگی و تمدنی اسلامی ‏- ایرانی در معرض تهدید‏
* شناسایی و بهره گیری از فرصت‌های گذرای ترویج فرهنگی و تمدنی
* ‏توسعه و تعمیق وحدت اسلامی در خصوص همسویی و تعالی جهان اسلام
* مسدودسازی راه‌های تهاجم فرهنگ و تمدن غیراسلامی و غیرایرانی به ایران
* آغاز الگوسازی و پیشرفت اسلامی از ایران به‌عنوان گستره(scope‏) آغازین الگو‏
* بهره‌گیری از نمونه‌های درخشان و تعمیم پذیر فرهنگی و تمدنی تاریخ ایران
جوامع هدف
* ایرانیان داخل و خارج از ایران به‌عنوان اولویت‏ اصلی‏
* کشورها و مردمان فارسی زبان به‌عنوان اولویت فرعی اول
* سرزمین‌ها و مردمان جداشده از ایران به‌عنوان اولویت فرعی دوم
* امت اسلامی و جهان اسلام به‌عنوان اولویت فرعی سوم
* ملت‌های غیرفارس و غیراسلامی همسایه به‌عنوان اولویت فرعی چهارم
* ملت‌های مستقل و ناوابسته جهان به‌عنوان اولویت فرعی پنجم
* دیگر ملت‌های جهان به‌عنوان اولویت فرعی ششم
اصول راهنما
1- اصل تقدم معنی بر ماده
2- اصل تقدم وحی بر عقل
3- اصل تقدم نص بر اجتهاد
4- اصل تقدم اجماع بر استنباط
5- اصل تقدم ولایت بر مرجعیت
6- اصل لزوم حکومت اسلامی
7- اصل تقدم آخرت بر دنیا
8- اصل معیار بودن عدالت شرعی
9- اصل تقدم عدالت بر پیشرفت
10- اصل برابری حق با تکلیف
11- اصل ابزار بودن اقتصاد
12- اصل لزوم مشارکت مردم        ادامه دارد...