روایتی مستند از عملکرد نشریات دانشجویی در دهه 80 شمسی

باتوجه به این مهم که سه دانشگاه هدف، همواره بر تحولات و تحرکات جنبش دانش جویی تأثیرگذار بوده و می باشند؛ بررسی نشریات دانشجویی این سه دانشگاه مهم و بزرگ کشور (که فعالین جنبش دانشجویی از آن ها به عنوان قلب های تپنده جنبش یاد می کنند) به صورت موضوعی و تحلیل محتوای آن ها در آن بازه زمانی به صورت دقیق، مسایل متعددی را در واکاوی و آسیب شناسی این جنبش تأثیرگذار اجتماعی در ایران برای پژوهشگران حوزه جامعه شناسی و جامعه شناسی سیاسی، آشکار می نماید.
سال های 81-86- که همان سال های آغازین دهه80 شمسی هستند- از این نظر پراهمیت ارزیابی می گردند که در این سال ها جامعه ایرانی وارد دهه سوم پس از انقلاب اسلامی شده و دست خوش تحولات پیچیده اجتماعی و سیاسی از قبیل تشکیل و رشد فعالیت جنبش های جدید اجتماعی و... بوده است. لذا نقش نشریات دانش جویی، به عنوان یکی از عوامل ساماندهی ذهنی دانش جویان- به خصوص دانش جویان ورودی جدید به دانشگاه ها- در تحلیل جنبش دانش جویی- به عنوان جنبش آوانگارد یا پیشرو جنبش های اجتماعی ایران- حایز اهمیت می باشد.
با رجوع کلی به عملکرد جنبش های اجتماعی فعال در دهه80 شمسی (جنبش های دانش جویی، کارگری، زنان، قومیتی/ مذهبی، معلمان و...) نقش این جنبش ها را در شکل گیری فتنه88دریافته و با نگاه به برخی مطالب مندرج در نشریات دانش جویی مطرح شده- که در انتهای مقاله حاضر می آیند- واقعیت این موضوع به وضوح نمایان می گردد.
تعریف و پیشینه نشریات دانشجویی:
در تعریفی ساده می توان گفت نشریات دانشجویی «دانشگاهی» به تمامی نشریاتی گفته می شود که به صورت دوره ای یا گاهنامه با نام ثابت و تاریخ نشر در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، هنری، علمی، ادبی، ورزشی و... توسط گروهی از دانشگاهیان (دانشجویان یا اعضای هیئت علمی) در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی منتشر شده و در محدوده دانشگاه ها توزیع می شود. در مقطعی نشریات دانشجویی رشد بسیار سریع و جهش واری داشته است. طبق آمارهای موجود تعداد این نشریات از نیمه دوم دهه 70 تا سال های آغازین دهه 80 از 50نشریه به حدود 4هزار نشریه رسیده است. نشریات دانشجویی تقریباً عمری هم پای حیات جامعه دانشگاهی ایران دارند.
قدیمی ترین نسخه موجود از نشریات دانشجویی، نشریه ای است با نام «دانش جو» متعلق به دانشگاه تهران که در 12اردیبهشت ماه سال1330 به قیمت دو ریال عرضه شده است. نشریات دانشجویی به لحاظ ارتقای سطح کیفی و استقبال دانش جویان در محیط های آموزشی در چند سال گذشته به محوری ترین مرجع اطلاع رسانی داخلی در دانشگاه ها و مراکز علمی و آموزشی بدل شده اند.
رویکردهای حاکم بر نشریات دانشجویی: (نشریات دانش جویی دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی(ره) و امیرکبیر طی سال های 81-86هـ.ش)
رویکردهای حاکم بر نشریات دانشجویی که به نوعی منشعب و الهام گرفته از گرایش های موجود در جنبش های دانشجویی می باشند به شرح زیر دسته بندی می گردند:
1- رویکرد مارکسیستی
محورهای اصلی رویکرد مارکسیستی:
- حمایت، تبلیغ و تبیین افکار و نظریات الحادی- التقاطی چهره ها و احزاب مارکسیست و سوسیالیست؛
- استفاده از عکس های مارکس، انگلس، برتولت برشت، لنین، چگوآرا و دیگر بزرگان مارکسیست به عنوان طرح روی جلد نشریات و یا چهره های داخلی چون خسرو گلسرخی، صمد بهرنگی، غلام حسین ساعدی، احمد شاملو و... که از چهره های مارکسیست در عرصه فرهنگ می باشند.
- پی گیری ایجاد اتحاد میان گروه های دانشجویی و کارگری- کشاورزی برای ایجاد آشوب، اعتراض و نافرمانی مدنی در کشور؛
- پوشش اخبار اعتراض های کارگری در ایران و جهان و سعی در مصادره به مطلوب این اعتراض ها؛
- القای عدم رعایت حقوق توده ها، سرمایه داری و دیکتاتوری خواندن نظام اسلامی.
لازم به توضیح است که بیش تر فعالین چپ دانشجویی هم اکنون در خارج از کشور فعالیت خود را ادامه داده و با رسانه های اپوزیسیون همکاری های بسیار نزدیکی دارند. هم چنین بررسی های آماری در سه دانشگاه مورد بحث و طی بازه زمانی یاد شده نشان از بالا بودن تعداد کمی و نیز سطح کیفی نشریات دانشجویی با مضامین مارکسیستی در مقایسه با دیگر رویکردهاست.
2- رویکرد لیبرالیستی
محورهای اصلی رویکرد لیبرال
جریان نواندیشی دینی با توسل به نظریه تعدد قرائت ها از دین، درصدد است تا در مبانی و مبادی تفکر دینی تردید نماید و فهمی عصری از دین به دست دهد. تشعشعات این جریان التقاطی به جریان های دانشجویی نیز سرایت کرده و در بسیاری از موارد، تحلیل ها و دریافت های دانشجویان از موضوعات دینی، براساس این نظریات شکل گرفته است:
- تاریخ مند بودن اسلام و متعلق بودن احکام و معارف آن به انسان سنتی؛
- منافی بودن برخی از احکام اسلامی باحقوق قطعی بشر، هم چون برده داری، تفاوت های حقوقی میان مسلمان و غیرمسلمان، تفاوت های حقوقی و اجتماعی میان مرد و زن، عدم آزادی در زمینه تغییر دین؛
- تقدم آزادی بر دین و در نتیجه، بیش تر بودن ارزش آزادی از ارزش دین؛
- نفی یا تضعیف حجاب اسلامی و متغیر دانستن اصل یا حدود آن؛
- اولویت دموکراسی بر دین و محدود بودن دین از جانب قواعد دموکراسی؛
- لزوم آزادی عقیده، بیان و قلم به طور مطلق و منهای احکام دینی؛
- بی اهمیت بودن شریعت و احکام ظاهری دین در مقابل ایمان و معنویت که گوهر دین است؛
- حاکمیت هرمنوتیک و تعدد قرائت ها بر فهم از دین؛
- لزوم ارایه فهم عصری و منطبق بر مدرنیته از اسلام؛
- ترویج پلورالیسم دینی و حقانیت همه ادیان، چه الهی و چه بشری؛
- بی ارتباط بودن دین به فرهنگ، سیاست و اجتماع و محدود دانستن آن به قلمرو شخصی، خصوصی و عبادی افراد؛
- لزوم ایجاد پروتستانتیسم در اسلام؛
- تضعیف جمهوری اسلامی؛
- تفکیک دین از سیاست و نفی حکومت دینی؛
- استفاده ابزاری از دین در نظام جمهوری اسلامی؛
- تضییع حقوق بشر در نظام جمهوری اسلامی؛
- نفی ولایت فقیه و اندیشه حکومت اسلامی.
3- رویکرد فمینیستی
موارد زیر محورهای مشترک مورد علاقه نشریات دانشجویی فمینیستی می باشد:
-وجود تبعیض های حقوقی میان زن و مرد در ایران، هم چون نصف بودن دیه زن نسبت به مرد؛
- عدم امکان فعالیت های ورزشی، فرهنگی و اجتماعی برای زنان در ایران؛
- لزوم پیوستن به کنوانسیون بین المللی رفع هرگونه تبعیض علیه زنان؛
- خشونت علیه زنان؛
- نفی مسأله اساسی خانواده.
لازم به توضیح است که در این نشریات اخبار جنبش زنان در ایران و جهان پوشش خبری داده شده و هم چنین وضعیت حقوق بشر و تضییع حقوق زنان در ایران مورد توجه خاص قرار می گیرد هم چنین درج مقالات، سخنرانی ها و بیانیه های فعالین زنان در کل جهان نیز از حجم نسبتا بالایی در این نشریات برخوردار است. در یک دیدگاه کلی، نشریات دانش جویی فمینیست نیز یک طیف بوده و خود شامل نحله های مختلفی می باشند؛ برخی از این نشریات دارای افکار بسیار رادیکال و برخی معتدل تر به نظر می رسند.
4- رویکرد قومیت‌گرایانه
- موارد مورد علاقه نشریات دانش جویی قوم گرا به شرح زیر می باشند:
- پوشش خبری فعالیت گروه های پان کرد و پان ترک در دیگر دانشگاه ها؛
- پوشش خبری فعالیت گروه های پان کرد و پان ترک در مناطق کرد و یا ترک نشین؛
- مسأله حقوق بشر و ادعای تضییع حقوق دیگر اقوام توسط قومیت فارس (شوونیسم) در طول تاریخ به خصوص در نظام اسلامی؛
- تشکیل جبهه واحد کردی یا ترکی؛
- تشکیل کشور مستقل با برقراری اتحاد میان اقوام دیگر کشورها؛
- تاکید بر تحصیل به زبان مادری با توسل به برخی اصول قانون اساسی؛ در این اصول حق آموختن به زبان مادری در کنار زبان فارسی در مناطق مختلف تصریح شده اما فعالین قوم گرا به نحوی خاص در پی جایگزینی زبان مادری به جای زبان فارسی هستند!!!
نشریه «رایحه کویر» دانشگاه تهران، دانشکده الهیات، شماره اول، اسفند 82:
«روحانی را ساختند که هم دست قزلباش بود و نعلینش لنگه دیگر چکمه، هر دو یک جفت کفش در پای شاه حسین و پیداست درچنین نظامی که جهل و جور هم داستان می شوند، عالم عدالت خواه و امامت شناس -یعنی عالم شیعه- چگونه کم کم از صحنه کنار می رود و روحانی بر صحنه مسلط می شود؛ روحانی برای دفاع از خودش درپشت سر عالم مخفی می شود...»
نشریه «طفیلی خیزران» مرکز آموزش عالی قم (وابسته به دانشگاه تهران)، سال 82 شماره 14:
«اگر یک فقیه جامع الشرایط به جای شورا در رأس حکومت قرارگیرد باز آن حکومت غیر شرعی خواهد بود.»
نشریه «سکوت»، دانشگاه تهران، شماره 15، (13/2/83):
« و حاکم شرع نه نماینده مردم بلکه برگزیده خداوند بوده و بنابر این اختیارات خداوندی به وی تفویض شده است. آشکار است که شخصی که چنین اختیاراتی دارد نه یک انسان ساده، بلکه امام، وکیل،ولی، وصی و صاحب اختیار تمام امتش است. به علاوه تقدیس دین موجب تقدیس چهره حاکم شده و وی را از گزند هرگونه انتقاداتی مصون می دارد.»
«دراین حالت دین شمشیری خواهد شد در دست جلادان که در آن ها قدرت و اجازه بریدن سر آزادی خواهان و مخالفان و ریختن خون مردم بی گناه را می دهد.»
نشریه «نقاب»، دانشگاه تهران، سال 82:
«همگرایی روحانیون با ساواک در مخالفت با شریعتی وکمین نشینی برای ضربه زدن به وی نکته قابل توجهی می باشد البته امروزه نیز به گفته دکتر سروش از غرائب است که روحانیون و طایفه سنتی های دینی با طایفه روشنفکران لاییک در ضدیت با روشنفکری دینی هم داستان شده اند.»
«تفاوت بزرگ دوران شریعتی با امروز آن است که اکنون روحانیت برمسند قدرت نشسته و ابزارهای قدرت فراوانی برای سرکوب مخالفین خود دراختیار دارد.»
نشریات «کیمیا وسحر» دانشگاه امیرکبیر، مهر ماه 82، بیانیه انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر:
«درشرایط کنونی یگانه تاکتیک صحیح افزودن بر فشارهای سیاسی با بهره گیری از تمامی امکانات ملی و بین المللی درجهت استیفای حقوق ملت است.»
نشریه «سحر» دانشگاه امیرکبیر، شماره 1، سال 82:
«فشار خارجی به ویژه ازسوی اتحادیه اروپا مهم ترین برگ برنده تحصن کنندگان [ نمایندگان مجلس ششم] می باشد که مشابه روند پذیرش پروتکل الحاقی به داد آن ها برسد.»
نشریه «سحر» دانشگاه امیرکبیر، شماره 3، سال (27 بهمن 82):
«ما نیز به دلیل استحاله جمهوری به سلطنت در انتخابات فرمایشی مجلس هفتم شرکت نمی کنیم.»
«ولی فقیه هرگز نمی تواند درتقابل با نظر مردم حکومت کند یا حکمی را اعمال کند. حکم حکومتی به هیچ عنوان وقتی در تقابل با اراده مردم باشد، مشروع نیست. این انتخابات وقت نه گفتن به استبداد و مستبدین است.»«می خواهند جمهوری اسلامی را به سلطنت فقیه تبدیل کنند. رهبر حق دخالت در اختلافات مجلس و شورای نگهبان به صورت حکم حکومتی را ندارد. عمر کسانی که می خواهند ننگ تنها حکومت کردن را با خود داشته باشند، بسیار کوتاه خواهد بود.»«25سال است که مرسوم است سالگرد انقلاب را تبریک می گویند اما نظامی که جمهوریتش ذبح شده، باید برای آن تسلیت گفت نه تبریک. شش فقیه شورای نگهبان درحدی نیستند که جرأت حذف جمهوریت را بدون هماهنگی رهبری داشته باشند. دیگر زمان پرده پوشی نیست. ستاد ضد اصلاحات در دفتر رهبری خیمه زده و از آن جا در تمام امور کشور دخالت می کند. رسانه مکتوب عصر (کیهان) که زیرنظر مستقیم رهبری کار می کند، به طور رسمی خشونت را تئوریزه می کند. تصمیم های رهبری، چند روز قبل از اعلام رسمی از زبان فرماندهان سپاه و در روزنامه کیهان بیان می شود. من از مقام رهبری سؤال می کنم، آیا جمهوری اسلامی که مردم به آن رأی دادند این بود؟ آیا مدنظر مردم این بود؟!»