مأموریت‌های آشکار و پنهان سپر موشکی در ترکیه

* رادار سپردفاع موشکی در منطقه نظامی کورجیک در نزدیکی مرزهای ایران – عراق و سوریه مستقر خواهد شد و سکوی پرتاب موشک نیز در رومانی استقرار خواهد یافت، چهار سامانه موشکی دیگر نیز در ژاپن،کانادا، امریکا و رژیم صهیونیستی قرار دارد مختصات منطقه‌ای و جهانی این سامانه‌ها چگونه طرح‌ریزی شده است؟
** قائم مقامی: سامانه دفاع موشکی در منطقه نظامی «کورجیک» Kürecik واقع در استان مالاتیا Malatya در جنوب شرق ترکیه مستقر خواهد شد. این منطقه تا سال 1993 میلادی محل استقرار رادار اطلاعاتی و شناسایی امریکا بود که بعدها این پایگاه تعطیل شد که اکنون به رادار سپر دفاعی موشکی امریکا تحت پوشش ناتو تبدیل شده است.
در بیانیه وزارت امور خارجه ترکیه عنوان شده این رادار سپر دفاعی موشکی امریکا و ناتو در ترکیه است و امروزه حدود 25 پایگاه نظامی ناتو در ترکیه وجود دارد که تماماً تحت نظارت امریکا قرار دارد. در این پایگاه‌ها حدود 90 بمب‌ اتمی وجود دارد که تحت پوشش ناتو است اما در واقع کاملاً زیر نظر امریکا است و دولت ترکیه کوچکترین کنترلی روی این زرادخانه اتمی ندارد. در واقع ناتو تحت نفوذ کامل امریکا است زیرا 75 درصد بودجه آن را این کشور تأمین می‌کند.
موشک‌ها، پدافند هوایی و ضد موشک‌های بالستیک با هماهنگی با «سیستم رادار سپر دفاع موشکی مستقر در ترکیه» در رومانی مستقر خواهد شد که این سیستم ضد موشکی در ظرف زمانی چهار سال در رومانی مستقر خواهد شد.
آندرس فوگ راسموسن دبیرکل ناتو اعلام کرد، امضای قرارداد نهایی استقرار سیستم راداری سپر دفاع موشکی و سیستم ضد موشک‌های بالستیک موجب خشنودی در ناتو شده و قرارداد امضا شده، اقدامی حساس در جهت مقابله با تهدیدات موشک‌های بالستیک برضد پیمان ناتو است که سیستم دفاعی ناتو را تکمیل خواهد کرد.
* در خبر‌ها آمده است که فرماندهی این سیستم در آلمان و در مرکز فرماندهی نیروهای متفق اروپا در این کشور خواهد بود. آیا آلمان هم در این سیستم نقش فعالی دارد؟
** قائم مقامی: فرماندهی سپر دفاع موشکی شامل رادار و سیستم موشک ضد موشک برعهده فرماندهی نیروهای متفق اروپا در آلمان است.یعنی امریکا و ناتو در ترکیه دارای دو مرکز فرماندهی و کنترلی است یکی پایگاه « راداری کورجیک» دیگری مرکز فرماندهی «اسکی شهیر» که کاملاً با مرکز فرماندهی سپر دفاعی موشکی امریکا و ناتو در آلمان هماهنگ خواهد بود. البته دولت آلمان نقش چندانی در آن ندارد چرا که خاک آلمان به واسطه صدها پایگاه نظامی اطلاعاتی امریکا که در این کشور مستقر است در تسلط کامل امریکا است. یک ژنرال تام الاختیار در مرکز فرماندهی سپر دفاع موشکی در آلمان مستقر و برتصمیمات و عملیات نظارت خواهد کرد.
همچنین باید اشاره کنم سپر دفاع موشکی و رادارهای آن در 5 نقطه اسرائیل، کانادا، امریکا، ترکیه و ژاپن مستقر هستند که کاملاً به صورت هماهنگ از طریق ماهواره با هم ارتباط دارند و تمام فرماندهی آن در دست امریکا و اسرائیل است و نکته مهم این است که راداری که در ترکیه نصب شده مستقیماً مسئولیت حفاظت از اسرائیل را دارد و حتی «راسموسن» در جایی این مطلب را بیان کرده بود اما به او هشدار داده شد تا مجبور شد گفته خود را اصلاح کند به این صورت که گفت: به هیچ وجه کشور خاصی تحت حمایت این سیستم نیست و همچنین کشور خاصی مورد نظر نمی‌باشد.
* مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند تمام تلاش خود را به کار بستند تا نام ایران به عنوان تهدید سپر دفاع موشکی حذف شود آیا این اقدام ترکها برای لحاظ کردن نگرانی و حساسیت‌های همسایه خود ایران کافی به نظر می‌رسد؟
** کایا: ابتدا قرار نبود سپر دفاع موشکی در ترکیه مستقر شود. از هنگامی که روسیه با استقرار این سامانه در کشورهای لهستان و چک مخالفت و آن را اقدام دشمنانه ناتو علیه خود توصیف کرد نهایتاً به این نتیجه رسیدند که این سامانه را در محل دیگری استقرار دهند. اما پس از آن‌که اعلام شد ترکیه میزبان این سپر موشکی است مقامات ترک اعلام کردند موشک‌ها در ترکیه مستقر نمی‌شوند بلکه صرفاً سیستم‌ هشدار‌ دهنده و رادار در ترکیه مستقر خواهد شد.
مقامات دولت آنکارا در توجه به این عمل گفته‌اند این سیستم ضریب امنیتی ترکیه را ارتقا خواهد داد. از سوی دیگر رفتار و اظهارات اولیه مقامات آنکارا نیز بیانگر آن است که دولت ترکیه موافق پذیرش این سیستم نبوده و تحت فشار آن را پذیرفته است. مذاکرات طولانی عبدالله گل رئیس ‌جمهور ترکیه و حذف نام ایران به عنوان هدف جدید این سیستم در اجلاس سال 2010 ناتو نشان می‌دهد که دولتمردان ترکیه موافق استقرار این سپر موشکی نبوده‌اند چراکه نمی‌خواهند به روابط خود با همسایگان خللی وارد شود.
* اما علی‌رغم این‌که امریکا و متحدین اروپایی‌اش اعلام کردند این سیستم برای پیشگیری از خطر احتمالی ایران و نیز تأمین امنیت رژیم صهیونیستی است چرا ترک‌ها آن را قبول کردند؟
** کایا: باید نگاه کرد که پشت پرده چه اتفاقاتی صورت گرفته است؟ آیا تهدید در کار بود یا تطمیع؟ و آن چیزی که مسلم است استقرار این سیستم در خاک ترکیه هیچ کمکی برای ارتقای امنیت ترکیه نمی‌کند. چراکه بنا به اظهارات کارشناسان نظامی سه دقیقه طول می‌کشد تا موشکی که به طرف ترکیه شلیک شده توسط موشک‌هایی که در کشورهای دیگر و احیاناً در رومانی مستقر است، منفجر شود. در حالی که طبق اظهارات همان کارشناسان موشک‌های احتمالی پرتاب شده به طرف ترکیه در مدت زمان یک و نیم دقیقه به خاک ترکیه می‌رسد یعنی عملاً این سیستم در دفع خطرات از ترکیه ناکارآمد است.
اما این‌که امریکا و کشورهای اروپایی بر استقرار این سامانه در ترکیه اصرار ورزیده‌اند نشان می‌دهد هدف دیگری در حال پیگیری است و این سؤالات پیش می‌آید که آیا تلاش می‌کنند مانع از گرایش به شرق و جهان اسلام شوند؟ آیا می‌خواهند با ایجاد اختلاف میان ایران و ترکیه تخم تفرقه در منطقه بپاشند.
* کمال کلیچدار اوغلو Kemal kılıçdargolu رهبر اپوزیسیون ترکیه و دبیر کل حزب جمهوری خلق همراه با دولت باغچه لی Devlet Bahceli حزب حرکت ملی‌گرا صراحتاً با استقرار این سامانه در خاک ترکیه مخالفت کرده‌اند مخالفت‌های احزاب مهم ترکیه با دولت اردوغان را در این زمینه چطور ارزیابی می‌کنید؟
** قائم مقامی: دو حزب اصلی اپوزیسیون دولت در ترکیه یعنی حزب جمهوری خلقCHP به رهبری کمال کلیچدار اوغلو که حزب اصلی مخالف است و حزب حرکت ملی‌گرا MHP به رهبری دولت باغچه لی با سیستم سپر دفاعی موشکی ترکیه مخالف‌اند اما این دو حزب به هیچ وجه در مخالفت خود، صداقت لازم را ندارند آنها فقط برای مخالفت با حزب عدالت و توسعه چنین مخالفتی را ابراز می‌کنند و مدل رفتاری آنها به این صورت است که دولت اردوغان هر تصمیمی می‌گیرد، ساز مخالف می‌زنند.
* با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه روابط ایران و ترکیه بهبود چشمگیری پیدا کرد که مناسبات تجاری میان دو کشور نمونه‌ای از آن است. حال چرا در این مورد دو کشور نتوانسته‌اند با یکدیگر به تفاهم برسند. عده‌ای معتقدند مقامات تهران درک صحیحی از واقعیت حزب عدالت و توسعه نداشته و این حزب را بسیار آرمانگرا تلقی می‌کردند درحالی که حزبی عملگرا بوده است. مطلب را چطور ارزیابی می‌کنید؟
** ملکی: برخی کارشناسان عقیده دارند برآورد و برداشت چند ساله کشورمان از سیاست‌های حزب عدالت و توسعه در بسیاری موارد صحیح نبوده است. پذیرش استقرار سپر موشکی که هدف آن ایران است بی‌شک خطای راهبردی از جانب دوستان اسلامگرا بوده و امری نیست که بتوان نسبت به آن سکوت نمود. آنچه به نظرم اهمیت دارد این‌که ما باید فراتر از سپر موشکی به مسئله نگاه کنیم.
ترکیه عضو ناتو است و نگاهش به غرب بوده حتی روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه نگاه راهبردی ترکیه به غرب را تغییر نداده است.
سیاست خارجی ترک‌ها منفعت محور بوده و ترک‌ها بارها نشان داده‌اند که با درک موقعیت از فرصت‌ها در راستای منافع خود استفاده می‌نمایند. پس از پایان جنگ سرد شرایط زمانی ایجاب می‌کرد که ترکیه سیاست خود در منطقه را منطبق با شرایط زمانی و قابلیت‌های خود تنظیم نماید. این شرایط موجب شد ترکیه سیاست‌های داخلی و خارجی خود را باز تعریف کند. مسائلی چون تحولات کردی و عملیاتی تحت عنوان ارگنه کن و... همه حاصل این بازتعریف است.
بنابراین نگاه باید استقرار سپر موشکی را هم در همین چارچوب بررسی کنیم. ترکیه از اعضای مؤسس ناتو نبوده و مابه ازای شرکت در جنگ کره و در زمان حکومت عدنان مندرس، امریکا امکان عضویت در ناتو را به عنوان یک امتیاز برایش فراهم کرد البته دلایل دیگری مانند صف بندی‌هایی که بین غرب و شرق شد نیز در این تحول تأثیر‌گذار بوده است. در زمان آتاترک ترک‌ها توانسته بودند با این‌که نگاه اصلی آنان به غرب بود با بستن پیمان دوستی با روس‌ها موازنه مثبتی برای خودشان میان غرب و روسیه ایجاد کنند، اما بعد از جنگ جهانی دوم و با ایجاد رابطه ویژه میان امریکا و ترکیه، نگاه ترکیه بیشتر غربی شد و راهبرد ترکیه چه در زمان حکومت‌های ائتلافی یا غیرائتلافی راهبردی غربی تعریف گردید. البته عضویت ترکیه در ناتو با عضویت آلمان، فرانسه و انگلیس فرق دارد و ترکیه با تعریفی که در رابطه با ناتو دارد برای عضویت مابه ازایی به ناتو داده و در مقابل آن امتیازهایی از آن می‌گیرد.
* گفته می‌شود دولت ترکیه تحت فشار با استقرار سامانه موشکی موافقت کرده است این فشار‌ها به چه مواردی مربوط می‌شود؟
** کایا: فشارهای متعددی وجود داشت که از جمله می‌توان به شالوده امریکایی و ناتو محور ارتش ترکیه اشاره کرد. ارتش ترکیه اگر تابع برنامه‌های ناتو نباشد سیستم تسلیحاتی‌اش با مشکل مواجه خواهد شد و عملاً فلج می‌شود. نمونه کوچک این وابستگی نظامی را در هواپیماهای بدون خلبان هرون خریداری شده از اسرائیل دیدیم که بعد از به هم خوردن روابط ترکیه با اسرائیل از 10 هواپیمای هرون که ظاهراً برای شناسایی فعالیت و تحرکات گروهک تروریستی پ.ک.ک تأمین شده بود 6 فروند از آنها از کار افتاده، 2 فروند معیوب شده و دو فروند باقی مانده نیز چون به وسیله عوامل اسرائیلی هدایت می‌شدند و آنها نیز حاضر به همکاری نشدند و از ترکیه رفته‌اند بلا ‌استفاده مانده است.
از طرف دیگر بسیاری از ژنرال‌های ارتش ترکیه آموزش دیده ناتو هستند و خواه ناخواه در تصمیمات دولت ترکیه نفوذ داشته و اعمال نظر می‌کنند. با این شرایط آنها دولت ترکیه را مجبور به انجام مأموریت مورد نظر می‌کنند..
مسئله دیگر وابستگی‌های اقتصادی ترکیه به امریکا و اروپا است. ترکیه اکنون در شرایط‌گذار قرار دارد و تلاش می‌کند پایه‌های اقتصادی‌اش را خود محکم کند تا وابستگی‌اش به حداقل برسد، مسئله دیگر هم به سیاست‌های شخص اردوغان برمی‌گردد.
* مسئله استقرار سامانه موشکی یک امر نظامی است، نظامیان در ترکیه قبل از اردوغان نقش محوری در معادلات سیاسی این کشور داشته‌اند اما پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه به حاشیه رفتند، اکنون با توجه به تضعیف محوریت نظامیان در ترکیه نقش نظامیان این کشور در موضوع استقرار سامانه دفاع موشکی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
** قائم مقامی: ارتش ترکیه عامل اصلی همکاری‌های ترکیه با اسرائیل بوده است. فرماندهان آنها عموماً تربیت یافته مراکز اطلاعاتی ناتو در وست پوینت امریکا هستند. در واقع فرماندهان ارتش ترکیه، نیروهای اطلاعاتی ناتو در ترکیه می‌باشند. از طرفی باید بگویم ناتو علاوه بر این‌که یک پیمان نظامی است دارای ساختاری غیر‌نظامی نیز می‌باشد که در ساختار غیر‌نظامی مسائل جامعه‌شناسی، سیاست‌گذاری، آموزش و تربیت نیروها مورد تأکید است.
بنابراین تا زمانی که این مسئله در ترکیه پاکسازی نشود، ترکیه در بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها نمی‌تواند مستقل عمل کند.
* ارتش یکی از نهادهای با سابقه و تأثیر‌گذار در طول تاریخ عثمانی و جمهوری ترکیه بوده است با توجه به تضاد و تنش‌های به وجود آمده میان دولت اردوغان و نظامیان نگاه و رویکرد ارتش در موضوع استقرار سپر دفاع موشکی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
** ملکی: ارتش کشور ترکیه ارتشی ملی است که خود را وارث «ینی چری ها» می‌داند. این نهاد از محبوبیت بالای مردمی برخوردار است. ارتش ترکیه از مخالفان حضور امریکا در عراق بود و از جمله هزینه‌هایی که برای این مخالفت پرداخت اسارت 13سربازی بود که در سلیمانیه، امریکایی‌ها اسیر کردند و برای تحقیر ارتش ترکیه این سربازان را دست بسته و با سرهای گونی کشیده در شهرهای عراق چرخاندند تا ارتش ترکیه را تنبیه کنند.
با توجه به غرور ملی نظامیان ترک و با مد نظر قرار دادن این نکته که نظامیان ترکیه خود را وارثان سربازانی می‌دانند که استانبول را فتح نمودند، بعید است این تحقیر را فراموش کنند.
* ترکیه عضو ناتو است و مقامات ترک این توجیه را مطرح می‌کنند که وقتی شما عضو یک پیمان هستید باید الزامات و قوانین آن پیمان را رعایت کنید لذا مسئله استقرار سپر دفاع موشکی در ترکیه نیز از جمله الزاماتی است که ترکیه از سوی ناتو مکلف به اجرای آن شده است مطلب را چطور ارزیابی می‌کنید؟
** ملکی: توجیه پذیرش سپر موشکی توسط ترکیه این است که وقتی کشوری عضو یک پیمان می‌شود الزامات ناشی از آن پیمان را باید بپذیرد. ترکیه معتقد است سپر موشکی را طبق این چارچوب پذیرفته است و نام ایران را هم حذف کرده است اما در اجلاس لیسبون که آقای عبدالله گل حضور داشته و اعلام نمود نام ایران را از تهدیدات سامانه حذف کرده است سارکوزی به هدف افشای بازی آنکارا و تأکید به هدف بودن ایران اعلام می‌دارد که ما به گربه، گربه می‌گوییم. یعنی طرف فرانسوی تأکید می‌کند شما اگر نام ایران را هم حذف کنی اما باید بدانی هدف ایران است.
همچنین مقامات امریکایی و مقامات ناتو اعلام کردند که هدف این سامانه ایران است. بنابراین استقرار سپر موشکی نتیجه تصمیم‌گیری آنی نبوده است بلکه در چارچوب سیاست‌های کلی ترکیه در لیسبون پذیرفته شده و ترکیه آن را تحت فشار قبول نکرده است. روس‌ها به خاطر رقابتی که با امریکا در مناسبات جهانی دارند مخالفت می‌کنند و در لهستان و چک مستقر نمی‌شود این نکته بسیار مهمی است، بعد از مخالفت روسیه این سامانه از آنجا می‌آید و در ترکیه مستقر می‌شود. خوب این عمل از سوی یک کشور دوست و همسایه خیلی قابل تأمل است. ترکیه که اعلام می‌کند نگاهش به شرق است چرا باید این رفتار را انجام دهد؟
* روسیه که از استقرار سامانه موشکی در چک و لهستان بشدت ناراضی بود پیشنهاد استقرار این سامانه در آذربایجان را مطرح کرد و اکنون از طرفی نسبت به آسیب پذیز شدن توان موشکی خود از استقرار این سامانه در ترکیه ابراز نگرانی می‌کند، سیاست روسیه در این زمینه را چطور تحلیل می‌کنید؟
** قائم‌مقامی: روس‌ها به خوبی می‌دانند قرارداد سامانه موشکی در کورجیک ترکیه را دولت ترکیه با سفارت امریکا در آنکارا امضا کرده است نه در چارچوب پیمان ناتو دراجلاس سران ناتو در لیسبون. در رومانی هم که قرار است موشک‌های جنگی مستقر شود باز هم امریکایی‌ها در رومانی آن را امضا کرده‌اند. یعنی این سیستم کاملاً امریکایی است و فقط اسمی از ناتو در آن مطرح است.
آقای پوتین پیشنهاد کرده بود اگر سپر دفاعی موشکی علیه روسیه نیست، در ترکیه و جمهوری آذربایجان مستقر شود، با مد نظر قرار دادن این پیشنهاد به نظر می‌رسد روسیه، ناتو و امریکا در این مسئله یک نوع هماهنگی دارند.اما استقرار رادار سپر دفاع موشکی در ترکیه استقرار استراتژی هسته‌ای روسیه را هم تا حدودی خنثی می‌کند به‌طوری که روس‌ها در این زمینه اعتراضاتی داشته‌اند. روس‌ها معتقدند سپر دفاعی موشکی باعث خنثی شدن استراتژی اتمی روسیه می‌شود.
اما موضوع دیگری که نگرانی روسیه و دیگر کشورهای منطقه را سبب شده است مسئله گسترش ناتو به شرق است. این پیمان نظامی در چارچوب طرح «مشارکت برای صلح» در آسیای مرکزی و قفقاز و مشخصاً گرجستان، پایگاه‌هایی دارد.
* آقای ملکی شما در صحبت‌هایتان به مخالفت روسیه و توان این کشور برای منصرف کردن امریکا از استقرار سامانه موشکی در چک و لهستان روسیه اشاره کردید. می‌خواهم بدانم آیا می‌شود روسیه را با ترکیه مقایسه کرد یعنی در واقع ترک‌ها توان روس‌ها برای مخالفت با امریکا و ناتو را دارند؟
** شاید مقایسه ترکیه با روسیه چندان منطقی نباشد اما نباید از نظر دور داشت که ترکیه در حال حاضر ششمین اقتصاد اروپا و شانزدهمین اقتصاد جهان می‌باشد که این موقعیت را فارغ از مدیریت خود مدیون سرمایه‌ جهانی می‌باشد. سرمایه از کجا و به کجا می‌رود؟ در جایی که امنیت سرمایه تضمین شده باشد. امنیت را چه کسی ایجاد می‌کند، نظامی که جهان را مدیریت می‌کند. بله ترکیه نمی‌تواند چون روسیه با سپر دفاعی موشکی مخالفت کند ولی نباید داوطلب آن نیز گردد. نبود تهدید امنیت ایران مابه ازای توسعه اقتصادی ترکیه باشد.
تهدید امنیت ایران باشد. به نظر می‌رسد اهمیت الزامات ناشی از همسایگی کمتر از الزامات ناتو نباشد. ایران امنیت ترکیه را امنیت خود دانسته و برای آن هزینه داده و می‌دهد. در حالی که امریکا و بسیاری از اعضای ناتو بارها با بازی دوگانه اثبات کرده‌اند نه تنها ملاحظات امنیتی ترکیه را رعایت نمی‌کنند بلکه بر خلاف آن حرکت می‌نمایند.
* بر اساس تز داوود اوغلو ترکیه سیاست صفرنمودن مشکلات با همسایگان را در دستور کار قرار داده بود. با استقرار سامانه موشکی در این کشور این سیاست در چه جایگاهی قرار می‌گیرد؟
** ملکی: ترکیه ادعا می‌کند با سیاست صفر نمودن مشکلات با همسایگان، سیاست خود را از نگاه امنیتی خارج کرده است. شما به ترکیه قدیم نگاه کنید فضای بسته‌ در دوران80 سال جمهوریت به ترکیه اجازه ارتباط با کسی را نمی‌داد. با یونان همیشه مشکل داشت و با ارمنستان به شکلی دیگرمشکل داشت. خلاصه با عمده همسایگان خود یا حالت جنگی داشت و یا اصلاً نگاه مثبتی به آنان نداشت، اما با تغییر و تحولات انجام شده در دوران حزب عدالت و توسعه خصوصاً توسط داوود اوغلو این نگاه شکسته شد. ترکیه اگر می‌خواهد توسعه اقتصادی داشته باشد باید مرزهایش را با همسایگان امن کند اما نه با سپر موشکی بلکه با توسعه اقتصادی و حفظ اعتماد متقابل مثل تمام دنیا.
اگر امروز رابطه فرانسه و آلمان به سطح فعلی ارتقا یافته است از مهمترین دلایل آن حفظ و رعایت ملاحظات امنیتی یکدیگر است. در واقع امنیت یکی، امنیت دیگری تلقی شده است. احزاب اصلی مخالف دولت چون حزب جمهوری خلق و حزب حرکت ملی‌گرا که مخالف سپر موشکی هستند می‌گویند اگر موشکی هم شلیک شود و بخواهند آن را بزنند خوب این عمل در کجا انجام می‌شود. قطعاً مردم ترکیه هزینه آن را پرداخت خواهند نمود.
* به هرحال سؤال اینجاست صفر کردن مشکلات با همسایگان و ارتباط مناسب با آنان چگونه با سپر دفاعی موشکی هماهنگ است؟
** پذیرش سپر دفاع موشکی علل دیگری هم دارد از جمله این ‌که هزینه‌های دفاعی ترکیه را کاهش می‌‌دهد. ما به عنوان ایران بارها اعلام کرده‌ایم نه تنها در طول 400 سال گذشته هیچ‌گاه کشور مهاجمی نبوده‌ایم، بلکه تاریخ نشان می‌دهد که در بیشتر اوقات مورد هجوم واقع شده و ما همیشه سیاست دفاعی داشته‌ایم. 400 سال است که غرب تلاش می‌کند بین ایران و ترکیه درگیری ایجاد نماید. بنابراین ما باید از این عقلانیت برخوردار باشیم تا وارد این بازی نشویم. این بازی است که غرب استاد آن بوده و در ارتباط با آن بسیار پیچیده عمل می‌نماید. پذیرش استقرار سپر موشکی از جمله نمود‌های این بازی پیچیده است.
* برخی کارشناسان معتقدند اردوغان سیاستمدار اسلامگرایی است که برای پیاده کردن اهداف اسلامی خود گام به گام عمل می‌کند و هنگام قرار داشتن در مواضع سخت از آرایش عقب نشینی برای حمله قدرتمندانه در فرصت بعدی استفاده می‌کند. با این پیش فرض در رابطه با مسئله سامانه موشکی سیاست اردوغان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
** کایا: اردوغان تاکنون هیچ گاه منویات و سیاست‌های اصلی خود را در ابتدا به‌طور مستقیم اعمال نکرده است و سعی داشته با ایجاد زمینه لازم، اهداف و برنامه‌های خود را پیاده کند. در حال حاضر اردوغان متوجه این است که مخالفت صریح با امریکا و اتحادیه اروپا امکانپذیر نیست چراکه وابستگی‌های مختلف در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی اجازه مخالفت صریح با امریکا را از وی گرفته است.
اما اردوغان گام به گام عمل می‌کند که قبلاً نمونه‌های این نوع رفتار را از آقای اردوغان در مواردی چون موضوع تغییر قانون اساسی، تحول در ساختار دستگاه قضایی و یا تغییرات در بدنه ارتش مشاهده کرده‌ایم. روش اردوغان این است که گام به گام زمینه را مهیا می‌کند و سپس تا جای ممکن قسمتی و یا در صورت امکان کل هدف خود را عملی می‌کند.
اگر دقت کرده باشید در ابتدای به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه اردوغان با ارتش و قوه قضائیه مخالفتی نکرد اما کم‌کم مبارزه را با «ارگنه کن» آغاز کرد و آنها را از دور خارج نمود. اردوغان سپس سراغ ارتش رفت و تغییراتی را ایجاد کرد. ترکیه تاب تحمل ارتش‌های اروپایی و امریکا را ندارد اما این‌که تا چه زمانی بخواهد با اروپا و امریکا کنار بیاید جای سؤال است. منتهی در آینده اگر سیستم دفاعی خود را از تسلیحات امریکا جدا کند آن وقت راحت‌تر می‌تواند در مقابل امریکا بایستد.
* کارشناسان نظامی معتقدند این سامانه از لحاظ سرعت پائین واکنش و موارد دیگر فاقد کارایی دفاعی لازم است. از سویی دیگر روس‌ها همانند واکنش شدیدی که در بحث لهستان و چک داشتند در این زمینه واکنش منفی شدیدی نشان نداده‌اند. از طرف دیگر کشورهای منطقه بویژه ایران و ترکیه با محوریت همکاری‌های اقتصادی درحال نزدیکی و همگرایی باهم می‌باشند که این امر رسماً با مخالفت امریکا روبه‌رو شده است. با در نظر گرفتن این موارد آیا می‌توان نتیجه گرفت که هدف اصلی از استقرار این سامانه ممانعت از همگرایی منطقه و ایجاد اختلاف میان کشورهای منطقه باشد؟
** کایا: به اعتقاد بنده استقرار موشک‌های دفاعی در خاک ترکیه برای خدمت به امریکا نیست بلکه دلایل دیگری دارد که مهمترین آن تحت فشار گذاشتن ایران است تا از این طریق اختلاف بین ترکیه و همسایگان ایجاد کنند. امریکا برآورد می‌کند کشورهای ایران، ترکیه، عراق و سوریه و در آینده اردن، مصر، لبنان و... در حال پیوستن به یک اتحاد سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی هستند. طبق برآورد امریکا در آینده احتمالاً کشورهای خاورمیانه در یک پیمان امنیتی منطقه‌ای دور هم جمع خواهند شد. بنابراین برای این‌که جلوی این حرکت را بگیرند، مسائلی چون بحران سوریه و سیستم دفاعی را ایجاد کرده‌اند که به نظر می‌رسد تا حدودی موفق هم شده باشند.
اگر به مردم ترکیه قبل از به قدرت رسیدن اردوغان توجه کنیم، متوجه می‌شویم تنها 20 درصد مردم ترکیه نظرشان نسبت به ایران و برنامه‌های آن مثبت بود اما در حال حاضر بدون شک به شما اعلام می‌کنم بیش از 80 درصد مردم ترکیه نظر مثبتی به ایران و انقلاب اسلامی آن دارند و این اصلاً به مذاق امریکا خوش نمی‌آید. من در مقامی نیستم که بخواهم از سیاست‌های اردوغان حمایت کنم اما این که بگوییم اردوغان در حال خدمت به امریکا است، حرف اشتباهی به نظر می‌رسد. برخی می‌گویند این سیستم برای محافظت از اسرائیل در ترکیه مستقر شده اما این تحلیل چندان معقول به نظر نمی‌رسد زیرا پیش از این دقیقاً کپی همین سیستم در رژیم صهیونیستی برپا شده و آنان استفاده امنیتی لازم را از چنین سیستمی کرده‌اند. مسئولان دو کشور با هم مراودات خوبی دارند و نمونه آن هم سفری است که آقای احمدی‌نژاد در آینده نزدیک به ترکیه خواهند داشت. من باز تأکید می‌کنم سیستم سپر دفاع موشکی هدف اصلی‌اش اختلاف‌افکنی بین ترکیه و همسایگانش است که البته این نظر را روس‌ها هم دارند و تاکنون مخالفتی که نسبت به استقرار این سیستم در خاک لهستان و چک داشتند نسبت به استقرار آن در همسایگی خود یعنی ترکیه نشان ندادند زیرا احتمالاً از مذاکرات پشت پرده آگاه هستند و می‌دانند که این سپر هیچ مشکلی برای کشورهای همسایه ترکیه ندارد و اهداف دیگری را پی می‌گیرد.