به گزارش پایگاه اطلاعرسانی آثار آیتالله مصباح یزدی، رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در دیدار با جمعی از دانشپژوهان و اساتید شعبه اصفهان موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره علامه شهید مرتضی مطهری به سیر تحول حوزههای علمیه اشاره کرد و گفت: رژیم طاغوت تصمیم گرفته بود که روحانیت و دین را ریشه کن کند و لذا در زمان پهلوی پدر، روضهخوانی، پوشیدن لباس روحانیت و برگزاری جلسات مذهبی کاملا ممنوع بود.
آیتالله مصباح یزدی با بیان اینکه هنگام سرکار آمدن پهلوی پسر از سوی روس و انگلیس به دلیل شرایط جنگ جهانی فضا مقداری بازتر شد، ادامه داد: در این زمان برخی طلاب شروع به تحصیل و تدریس کردند، اما هرگز چنین شرایطی پاسخگوی نیاز جامعه نبود.
ایشان با اشاره به نقش حضرت امام(ره) در سکونت آیتالله بروجردی در قم ادامه داد: با ورود آیتالله بروجردی و با توجه به ویژگیهایی که ایشان داشتند، مأموران طاغوت نمیتوانستند عظمت ایشان را نادیده بگیرند، لذا با حضور ایشان حوزه علمیه قوت بیشتری گرفت.
عضو خبرگان رهبری تأکید کرد: در عین حال با توجه به افزایش دشمنی دشمنان اسلام و نیازهای جدید، حوزه علمیه پاسخگوی نیازها نبود.
آیتالله مصباح یزدی با اشاره به اینکه کم کم با اخلاص و فداکاری برخی علما در چند شهر بزرگ کشور، روند آرام تحولات در حوزه علمیه، شروع شد، ادامه داد: بالاخره با عنایت خدای متعال و به برکت اخلاص مردم و فداکاریهای علمای مخلص که با خون دل اساس روحانیت را حفظ کرده بودند، حرکت رو به رشدی در حوزههای علمیه شکل گرفت.
ایشان با اشاره به وقوع انقلاب اسلامی و تأثیر گسترده آن در همه ابعاد کشور گفت: با رهبری حضرت امام(ره) و همراهی سایر مراجع و علما و فداکاری توده مردم، حماسهای عظیم در ایران رقم خورد که قابل تصور برای هیچ کس نبود.
آیتالله مصباح یزدی با اشاره به اینکه بعد از انقلاب اسلامی وظیفه مسئولان و دلسوزان اسلام مضاعف و چند برابر شد، ادامه داد: هرکس هر تخصص و تجربهای داشت به کار میگرفت برای اینکه بتواند برای رشد و ترویج دین در جامعه کاری انجام دهد.
ایشان افزود: اما برای اینکه تحولات در مسیر صحیحی جهتدهی شود، به طرح کاملی شامل نقشه راه، ابزار و امکانات لازم، نیاز است تا عالمان متخصصی بتوانند آن را عملی کنند.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه برای ایجاد چنین حرکتی علاوه بر نقشه راه باید افرادی دینشناس، زمانشناس و با تقوا تربیت شوند، به سابقه موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در قبل از انقلاب اشاره و خاطر نشان کرد: به دلایل مختلفی مانند اختلاف سلیقه و تفاوت انگیزهها نمیتوان همه حوزه علمیه را برای قدم گذاشتن در این راه بسیج کرد و باید بسیار محتاطانه و با دقت در این مسیر حرکت کرد که به مشکل خاصی برنخورد.
ایشان ادامه داد: با توکل بر خدا و با کمترین امکانات حرکتی از پیش از انقلاب آغاز شد و پس از آمدن حضرت امام(ره) و نظم گرفتن کشور، ایشان نه تنها این حرکت را تأیید بلکه بر گسترش آن تأکید کردند و فرمودند تا زنده هستند، تأمین بودجه آن را شخصا بر عهده میگیرند و پس از ایشان نیز مقام معظم رهبری با کمال لطف بر ادامه این برنامهها و توسعه آن تأکید کردند.
عضو خبرگان رهبری ادامه داد: تجربه نشان داده است که در کارهای دینی هرکجا اخلاص بیشتری وجود داشته باشد ولو امکانات کم باشد، اثر گستردهتر و عمیقتری داشته است.
ایشان افزود: چه بسا در امور دنیوی بتوان با فریب دیگران کار خود را پیش برد، اما در فعالیتهای دینی از آنجا که طرف معامله خداست، بدون اخلاص برای خدا، اثری بر آن مترتب نمیشود وچه بسا نتیجه عکس بدهد و اگر کاری مخلصانه برای خدا انجام شود، محال است خداوند نسبت به آن بیاعتنا باشد.
آیتالله مصباح یزدی با اشاره به اینکه امکاناتی که امروز برای فعالیتهای دینی در اختیار روحانیت قرار گرفته است به برکت خون هزاران شهید است، ادامه داد: اگر بتوانیم با استفاده از این امکانات خالصانه کار کنیم، نتیجه و اثر آن خارج از حد تصور ما خواهد بود و اگر برای کاری هزینههای نجومی بشود، اما برای خدا نباشد، هیچ اثری نخواهد داشت.
ایشان با بیان گوشههایی از زندگی حضرت علامه طباطبائی گفت: ایشان خانهای اجاره کرده و حتی پول اجاره خانه را نداشته و به شدت مقروض بودند، اما برای رضای خدا شروع به نوشتن المیزان کردند و در مورد برکت آن همین بس که طی مدت کوتاهی این تفسیر گرانسنگ به زبانهای مختلفی ترجمه شده و در دورترین نقاط جهان اسلام نشر یافت.
آیتالله مصباح همچنین به زندگی ساده و بیآلایش امام(ره) اشاره کرد و گفت: زندگی امام(ره) بسیار سخت و با قناعت میگذشت، اما از آنجایی که مخلصانه فعالیت میکرد، چنان سخنش پرنفوذ بود و در جهان تأثیر میگذاشت که روسای جمهور بسیاری از کشورها به صورت مستقیم سخنان ایشان را گوش میکردند.
این استاد اخلاق حوزه علمیه قم با تأکید مجدد بر اخلاص خاطر نشان کرد: رمز موفقیت، سعادت، پیشرفت و تکامل، کار خالص برای رضای خداست.
تبیین روش تفسیر قرآن به قرآن
آیتالله مصباح یزدی، در همایش ملی روش تفسیری علامه طباطبائی، این مفسر ارزنده را شخصیتی استثنائی خواند و با اشاره به سخن شهید صدوقی گفت: اگر علامه طباطبائی از حوزه علمیه قم حذف شود، امتیازی برای حوزه علمیه قم باقی نمیماند.
آیتالله مصباح یزدی در ادامه با بیان نمونههایی گفت: باید مراد علامه را از روش تفسیر قرآن به قرآن را فهمید و دانست آیا مراد ایشان این است که برای تفسیر قرآن به هیچ علمی، شاهدی و یا کلام ائمه(ع) نیازی نیست و بدون استفاده از سایر علوم و تنها با خود قرآن میتوان قرآن را تفسیر کرد یا مقصود ایشان مطلبی عمیقتر است.
ایشان افزود: مسلما علامه ادعا ندارند که وقتی قرآن مسائلی مانند صلاة، ذوالقرنین، یأجوج و مأجوج، اصحاب کهف و... بیان میکند، احکام و جزئیات همه آنها بدون رجوع به علوم دیگر به وسیله خود قرآن قابل فهم است.
عضو خبرگان رهبری ادامه داد: برای فهم کلام متکلم باید شواهد و قرائن حافّ بر کلام را شناخت و فهم کلام علامه هم استثنا نیست. علامه طباطبائی زمانی تفسیر قرآن به قرآن را مطرح کرد که تفسیر قرآن به روش توجه به بطون، تفسیر از راه علوم اعداد، تفسیر قرآن بوسیله تطبیق دادههای قرآنی بر علوم تجربی، و تفسیر به معنای اکتفا به روایات ائمه(ع) مطرح بود.
عضو خبرگان رهبری تفسیر را به معنای بیان مراد متکلم از ظاهر سخنان وی دانست و اظهار داشت: بدیهی است اگر کسی بخواهد سخن متکلمی را بشناسد، باید ادبیات، لغت، صرف و نحو و قواعد بلاغت آن زبان را بشناسد و لذا احتیاج تفسیر قرآن به این موارد امری مفروض بوده و از ضروریات است که علامه طباطبائی هرگز این احتیاج را انکار نمیکند.
ایشان با اشاره به نمونههایی ادامه داد: همچنین گاهی در هنگام تکلم، قرائنی وجود داشته که امروز از آن خبری نیست، لذا باید برای اینگونه موارد با علم تاریخ نیز آشنائی داشت.
این استاد فلسفه و تفسیر با بیان اینکه برای تفسیر و فهم مراد متکلم باید قرائن حافّ بر کلام شناخته شود، اظهار داشت: احتیاج به علومی که این قرائن را به ما نشان دهند در تفسیر قرآن، امری طبیعی و مفروض است.
آیتالله مصباح یزدی با اشاره به اینکه تفسیر تنها اکتفا به کلام معصوم(ع) برای شناخت قرآن نیست، اظهار داشت: قرآن برای همگان نازل شده و گاه مشرکین و اهل کتاب را خطاب قرار داده است، که اگر چنین باشد مشرکین نیز باید برای فهم کلام به معصوم رجوع میکردند که چنین نبوده است، بلکه قرآن به گونهای نازل شده که قابل فهم برای مخاطب باشد.
ایشان همچنین خاطر نشان کرد: وقتی قرآن مطلبی را بیان میکند، گرچه برای مخاطب قابل فهم است، اما بدین معنا نیست که همه مصادیق و جزئیات آن را نیز بیان کند. مثلا وقتی قرآن صلاه را بیان میکند، اصل آن که نیایش است، برای همگان روشن و قابل فهم است، اما قرآن در مقام بیان تبیین احکام و ویژگیهای صلاة نیست.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه بطون و تأویل ربطی به تفسیر ندارد، خاطر نشان کرد: در همه علوم علاوه بر مسائلی که به طور قطع به اثبات رسیدهاند، مسائلی وجود دارد که ظنی بوده و گاه اختلافاتی بین صاحب نظران در آن وجود داشته است، مانند علم فقه که گاه دونظر کاملا متفاوت نسبت به یک مسأله ارائه میشود، لذا هیچ کس توقع ندارد، نظری داده شود و آن نظر آخر بوده و کسی بعد از آن نظر ندهد.
ایشان افزود: حضرت علامه طباطبائی که روش تفسیر قرآن به قرآن را مطرح کردند، چنین ادعایی نداشتند که آنچه با توجه به این روش توسط ایشان بیان شده، کامل بوده و همه ابهامات آن رفع شده و هیچ خلافی در آن نباشد، بلکه نکته اساسی مورد توجه ایشان این بوده است که روش تفسیر، با روش عرفان، کلام، فلسفه و علوم تجربی یکی نیست، بلکه بهترین روش برای فهم کلام متکلم حکیم، استفاده از کلام خود وی برای فهم کلام اوست، و این بدین معنا نیست که برای فهم و تفسیر قرآن هیچ احتیاجی به روایات ائمه(ع) و ادبیات عرب وجود ندارد.
تکلیف ما رساندن هدایت به عنوان امانت الهی به اهل آن است
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آثار آیتالله مصباح یزدی، رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) همچنین در دیدار با جمعی از اساتید مدرسه علمیه رشد، با اشاره به اینکه همه نعمتهایی که از آنها استفاده میکنیم از آنِ خداست؛ بلکه همه پدیدههای عالم فعل خدای متعال است، ادامه داد: آیات قرآن نیز این نعمتها را با واسطه یا بدون واسطه از آنِ خدا بیان میکنند تا ما هرگز ارتباط با خدا را فراموش نکنیم.
آیتالله مصباح یزدی با بیان اینکه اولیای الهی نیز همه نعمتها را از آنِ خدا میدانند، به پاسخ حضرت ابراهیم به نمرود اشاره کرد و گفت: حضرت ابراهیم علینبیناوآلهوعلیهالسلام خدای خود را کسی معرفی میکند که طعام را به وی میخوراند و آب را به او مینوشاند و وقتی مریض میشود، به وی بهبودی میبخشد، یعنی نگاه اولیای خدا در پدیدهها نیز همراه با توجه به خدای متعال است.
ایشان ادامه داد: خداوند اراده کرده که برخی از فیوضاتش به واسطه بعضی از انسانها صورت بگیرد، مثلا بسیار ساده با زبان مردم با آنان سخن گفته و میگوید که چه کسی به خداوند قرض میدهد؟ یعنی انفاق در راه خدا و دستگیری از محرومان را، قرض به خدا بیان میکند تا محرومان به واسطه افراد دیگر از فیوض الهی بهرهمند شوند.
عضو خبرگان رهبری با اشاره به اینکه در امور معنوی نیز چنین است، ادامه داد: گاهی خداوند افرادی را وسیله برای هدایت و ارشاد دیگران قرار میدهد، هرچند اصل هدایت و تأثیر اعمال هدایتگران به دست خداوند است.
ایشان با اشاره به اینکه خداوند این وظیفه را به انبیا داده است، ادامه داد: برخی بدون واسطه مستقیما هدایت میشوند که همان انبیا هستند و برخی با واسطه انبیا هدایت میگردند، اما انبیا همیشه و همه جا نیستند، لذا گاهی برای سلاطین و پادشاهان پیک میفرستادند، اما با پیک نیز نمیتوان همه احکام و دستوراتی را که صادر میشود منتقل کرد، لذا زمانی که پیامبر نباشد، باید امام معصوم یا قاصد پیامبر باشد.
این استاد فلسفه ادامه داد: قاصد پیامبر صلیاللهعلیهوآله باید همان نقشی را که پیامبر برای مردم جامعه ایفا میکرد، در مرتبه نازلتری برای مردم جامعه ایفا کند. پس در واقع، این افراد کسانی هستند که بالاترین نعمت به آنها داده شده و در واقع حاملان وحی و خلیفه خدا روی زمین هستند.
آیتالله مصباح یزدی با اشاره به اینکه مقامی بالاتر از این برای افراد عادی متصور نیست، ادامه داد: روحانیت باید ارزش خود را بشناسد، چرا که در بین 6 میلیارد نفر، عده معدودی این توفیق نصیبشان شده است و این هم خواست و اراده خداوند بوده است تا عدهای واسطه هدایت دیگران قرار بگیرند.
عضو خبرگان رهبری روحانیت را واسطه فیض خدا برای دیگران خواند و گفت: این نعمت عظیم الهی است، لذا باید شکرگزار آن باشیم، اما باید توجه داشته باشیم در مقابل اعطای این نعمت عظیم، تکلیف بسیار بزرگی نیز بردوش ما قرار گرفته است و آن رساندن این امانت الهی یعنی هدایت به اهلش است، و این تکلیف بسیار سنگینی است که نمیتوان از بار آن شانه خالی کرد.
ایشان ادامه داد: علاوه بر سنگین بودن تکلیف، دشمنی شیطان نیز با این افراد بیشتر است، مخصوصا اینکه در طول هزاران سال تجربیاتی نیز کسب کرده است.
آیتالله مصباح یزدی با اشاره به اینکه شیطان برای جلوگیری از انجام وظیفه این افراد دو نوع فعالیت انجام میدهد، خاطر نشان کرد: شیطان از یک سو سعی میکند از فهم صحیح معارف حق، که همان معارف اهلبیت است، جلوگیری کند و از طرفی سعی میکند آنها را از عمل بازدارد.
ایشان با اشاره به اینکه عالم، علاوه بر تعلیم، باید مردم را تزکیه کند، ادامه داد: اولا باید عظمت نعمت طلبگی را بشناسیم و بدانیم از سلطنتهای عالَم باارزشتر است، ثانیا علوم و معارف حق را به خوبی درک کنیم، ثالثا در عمل نیز به آنچه میدانیم عمل کنیم و در مرحله بعد روش انتقال علم به دیگران و تزکیه دیگران را یاد بگیریم.
آیتالله مصباح یزدی با اشاره به روایتی گفت: ارزش هدایت کردن یک انسان از هرآنچه خورشید بر آن میتابد بیشتر است و وقتی انسان به خودش در زمینه علم، عمل، انتقال علم و هدایت دیگران نگاه کند، به عجز کامل خود پی میبرد. البته راه ساده و تضمین شدهای برای ما وجود دارد تا بتوانیم در این امر موفق شویم و آن اینکه به اهل بیت علیهمالسلام متوسل شویم، چرا که آنان واسطه فیض الهیاند.