سواد رسانه‌ای، ابزار خبرنگار در میدان جنگ نرم

رضا پورعلوی
۱۷ مرداد که روز خبرنگار نامیده شده است، فرصتی را فراهم می‌کند تا بیش از هر زمان خبرنگاران به موقعیت شغلی خود در رسانه پی ببرند و وظیفه خطیری که بر عهده آنان گذارده شده است را بیشتر بشناسند.
شناخت حرفه خبرنگاری به عنوان یک فن مبارزه در عرصه جنگ نرم به خبرنگاران کمک می‌کند تا خبرنگاری را فقط در قالب یک شغل و منبعی برای درآمد نبینند و آن را میدانی بدانند که در آن باید با سلاح قلم با دشمنان جنگید.
نقش خبرنگاران در جنگ رسانه‌ای
نقش خطیر رسانه و خبرنگاران در عرصه جنگ نرم تاکنون بسیار توضیح داده شده و از سوی بزرگان و نظریه‌پردازان در این راه مورد تأکید قرار گرفته است.
بی‌شک در شرایطی که رسانه‌های بیگانه در حال مهندسی افکار عمومی داخل کشور ما هستند، در پی تغییر محاسبات مردم ایران نسبت به واقعیت‌ها می‌کوشند، کسانی که می‌توانند در چنین جنگی به رویارویی با دشمن بروند، خبرنگاران هستند که باید از قدرت رسانه استفاده کرده و ضمن پاسخ به شبهات رسانه‌های غربی که سالانه میلیون‌ها دلار یارانه دروغ به جیب آنان واریز می‌شود، به واکاوی حقایق و تشریح اوضاع داخلی و خارجی بپردازند.
باید پذیرفت که جنگ رسانه‌ای از برنامه‌هایی است که نظام سلطه پس از ناامیدی از جنگ نظامی با ایران آن را در پیش گرفته و با هزینه‌های هنگفتی که در این زمینه می‌کند، قصد براندازی نرم و فروپاشی از درون نظام جمهوری اسلامی را دارد. در حوادث مختلف در طول بیش از ۳۰ سال عمر انقلاب، هرگاه که دشمنان قصد نفوذ به درون افکار عمومی را داشتند و در پی ایجاد شکاف میان ملت و دولت بودند، از ابزار رسانه استفاده کردند. طبق نظریه‌های غربی نیز جنگ نرم یعنی جنگی که عمدتاً در میدان جنگی رسانه‌ای دنبال می‌شود که روشی کم‌هزینه، بدون خونریزی و در عین حال مطمئن برای شکست طرف مقابل است.
طبیعی است که در چنین شرایطی وظیفه خبرنگاران بسیار سنگین می‌شود و نباید از مقابل سوژه‌های متعددی که روزانه از توپخانه رسانه‌های غربی علیه ایران و ایرانیان شلیک می‌شود، کنار کشید و جاخالی داد بلکه باید در مقابل آن ایستاد و پاسخ داد.
ارتقای سطح سواد رسانه‌ای
با توجه به اینکه دستگاه تبلیغی و رسانه‌ای فرهنگی استکبار با ارائه اخبار و اطلاعات شبهه‌انگیز و اغلب نادرست در زمینه رهبران و نهادهای جمهوری اسلامی سعی در القای ناکارآمدی جمهوری اسلامی ایران و ایجاد شک و شبهه در مورد ارزش‌های دینی و هنجارهای مذهبی دارند، وجود تمهیداتی به منظور تبادل آرا و اندیشه‌ها برای جریان‌های سیاسی کشور امری بسیار ضروری به نظر می‌رسد. وحدت‌کاری خبرنگاران در این زمینه بسیار کارساز است، به گونه‌ای که هدف را به طور مشترک به یک سمت قرار دهند و بدون انحراف از آن هدف مشترک نوک پیکان حملات خود را به آن سو نشانه‌گیری کنند.
حال ممکن است بسیاری از خبرنگاران با یکدیگر اختلاف سلیقه و اندیشه‌ای متفاوت از یکدیگر داشته باشند که هیچ ایرادی هم ندارد اما هدف باید مشترک باشد و در این زمینه تشکیل کانون‌های فکری برای خبرنگاران بسیار لازم و ضروری است. وجود کانون‌های قلم برای ارتقای سطح سواد رسانه‌ای خبرنگاران در واقع سلاح رساندن به میدان جنگ نرم است. همانگونه که در هشت سال جنگ تحمیلی به رزمندگان در میدان‌های جنگ سلاح و مهمات لازم ارسال می‌شد، بی‌شک در میدان جنگ نرم امروز نیز مهمات متناسب با فضای جنگی باید به خبرنگاران ارسال شود که مهم‌ترین آن ارتقای سطح سواد رسانه‌ای خبرنگاران است.
در این راستا متولیان امر باید برای سنگربندی در جبهه‌های جنگ نرم پیشقدم شوند و هدایت کلی خبرنگاران را فرماندهی کنند زیرا همچون جنگ نظامی رسیدن به پیروزی در این عرصه نیاز به یک نقشه عملیات کارآمد و قوی دارد. بهترین و مناسب‌ترین راه حل در شرایط کنونی بهره بردن از سواد رسانه‌ای است. طرح مبحث سواد رسانه‌ای برای نخستین بار به سال ۱۹۶۵ بازمی‌گردد. مارشال مک‌لوهان اولین بار در کتاب خود تحت عنوان «درک رسانه: گسترش ابعاد وجودی انسان»، این واژه را به کار برد و نوشت «زمانی که دهکده جهانی تحقق یابد، لازم است انسان‌ها به سواد جدیدی به نام سواد رسانه‌ای دست یابند.»
نکته اساسی و مهم در این میان آن است که سواد رسانه‌ای محدود به قشر خبرنگاران نیست، بلکه تمامی افراد جامعه با بالا بردن سطح آگاهی خود می‌توانند از سواد رسانه‌ای بهره‌مند شوند و آسیب‌های رسانه‌ها را برای خود و خانواده خویش کاهش دهند.
برتری آگاهی بر قلم‌فرسایی
پس از ارتقای سطح سواد رسانه‌ای و شناخت دوست از دشمن، یکی از آسیب‌های رسانه‌ای که باید رفع شود، دامن زدن به شایعات برای دیده شدن است، یعنی هر خبری را به صرف شنیدن، به دیگران اطلاع دادن. اسارتگاه خبرنگاران در میدان جنگ نرم آنجایی است که به اسارت احساسات خود درآمده باشند و بدون توجه به عقل و منطق دوستان را دشمن و دشمنان را دوست انگارند. این نکته‌ای است که رهبر معظم انقلاب نیز در ابتدای سال جاری در جوار حرم رضوی نسبت به آن تذکر دادند و فرمودند:«رسانه‌های اینترنتی باعث شده‌اند افراد بی‌محابا علیه هم بد بگویند، مسئولان باید برای این مسئله تدبیری بیندیشند.»
شایعه‌سازی، خبرسازی، تهمت، توهین و اهانت و دروغگویی از آفات رایج برخی از رسانه‌هاست که در واقع با قرار گرفتن در این مسیر، راه نفوذ و حمله را برای دشمن باز می‌کنند. روز خبرنگار فرصتی است تا همه خبرنگاران با خود خلوتی داشته باشند تا با بررسی نقایص کاری خود، آگاهی را بر صرف نوشتن و قلم‌فرسایی برتری دهند و این رسالت بزرگی که بر دوش آنان نهاده شده است را به سلامت حفظ کنند.