دموکراسی ترکیه و کمبود اسپری فلفل / فخرالدین اسدی

پایگاه بصیرت؛ گروه سیاست خارجی: ترکیه روزهای سختی را سپری می کند. دولت رجب طیب اردوغان از هر سو در انزوا قرار گرفته و معترضین ترک نیز حاضر به ترک میدان نشده اند. ناآرامی های طولانی مدت ترکیه در حالی رخ می دهد که فراموش نکرده ایم در خلال حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 در کشورمان، رسانه های دولتی و غیر رسمی در ترکیه به صورتی همزمان و با رویکردی مغرضانه به انعکاس اخبار داخلی کشورمان می پرداختند. شبکه خبری TRT ترکیه از اصلی ترین شبکه های خاورمیانه بود که اخبار مربوط به فتنه سال 1388 و مواضع وقیحانه ایالات متحده آمریکا و برخی کشورهای اروپایی در قبال آن را به صورت روزانه منعکس می کرد. در آن زمان رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه و عبدالله گل رئیس جمهور این کشور بدون در نظر گرفتن واقعیاتی که در کشورمان می گذشت، با گرفتن ژستی دموکرات مآبانه خود را نگران رعایت حقوق ملت ایران جلوه می دادند!هم اکنون 4 سال از آن وقایع تلخ گذشته است. حضور حماسی ملت ایران پای صندوق های رأی، دموکراسی واقعی را به رجب طیب اردوغان و عبدالله گل نشان داده است. اما در آن سوی میدان معادله بسیار پیچیده است!

تحقیر معترضین توسط دولت ترکیه

میدان تقسیم استانبول هر روز صحنه نبرد پلیس و معترضین است. علاوه بر استانبول ساکنان شهرهای دیگر ترکیه نظیر آنکارا، مرسین و... نیز به خیابان ها می آیند و خشم خود را نسبت به سیاست های نادرست حزب عدالت و توسعه بروز می دهند. این در حالیست که دولت ترکیه همچنان به سرکوب معترضین ادامه می دهد.  بدون شک اردوغان در جریان تحولات اخیر در ترکیه آزمون حقوق بشر را باخته است. اعتراضات ترکیه ابتدا از اعتراض به ساخت و ساز در یک پارک تاریخی به نام پارک «گزی» شروع شد، اما در مدت کوتاهی به تظاهرات سراسری علیه سیاست‌های دولت حاکم تبدیل شد. در جریان این اعتراضات 5 نفر کشته، صدها نفر مجروح و صدها نفر نیز بازداشت شدند و پلیس ترکیه همچنان با گاز اشک آور، ماشین‌های آب پاش و شوکرهای برقی به معترضان حمله می کند. هر روز بر تعداد بازداشتی ها در ترکیه افزوده می شود. در چنین شرایطی ادبیات به کار گرفته شده توسط اردوغان جالب توجه است!نخست وزیر ترکیه معترضین به سیاست های خود را همدستان تروریست ها و عده ای فریب خورده می خواند! اردوغان از یک سو معترضین را تحقیر می کند و از سوی دیگر نسبت به ادامه اعتراضات آن ها هشدار می دهد!
تلفیق "هشدار"و"سرکوب"و"تحقیر" در قاموس اردوغان و حزب عدالت و توسعه بسیار جالب توجه است! در حال حاضر اردوغان سخنی از دموکراسی و نواندیشی بر زبان نمی آورد و توان خود را صرف تقدیر از سرکوبگران ملت ترکیه کرده است. حوادث اخیر ترکیه ا������ چ��ر���� واقعی دولت ترکیه و شخص نخست وزیر این کشور پرده برداشته است و نشان می دهد اردوغان و عبدالله گل هنوز راه درازی تا شناخت حقوق مردم دارند.

در چنین شرایطی تمام ادعاهای اردوغان در خصوص احترام به حقوق بشر زیر سوال رفته است. مقامات حزب عدالت و توسعه، تا زمانی که بدون هیچ گونه دردسری در رأس معادلات سیاسی آنکارا قرار داشتند همواره از ملاطفت و مهربانی با مردم سخن می گفتند، اما در عمل اعتراض طرفداران محیط زیست را در خصوص تخریب "گزی پارک" در میدان تقسیم تحمل نکردند و سه هفته است که با کشتار و ضرب و شتم متعرضین شب را به صبح می رسانند!

تقدیر اردوغان از سرکوبگری پلیس ترکیه

اردوغان در جریان تحولات اخیر ترکیه نشان داد که نه تنها قدرت پیشگیری از اعتراضات عمومی را ندارد، بلکه در مواجهه با اعتراضات نیز به مانند یک دیکتاتور تمام عیار رفتار می کند. نظام سیاسی ترکیه از یک سو از رأفت و اخوت اسلامی فاصله گرفته و از سوی دیگر قدرت طلبی سران آن مانع از درک حقوق مردم می شود.در چنین شرایطی مقامات حزب عدالت و توسعه، مخصوصا کسانی مانند احمد داوود اوغلو و عبدالله گل چگونه می توانند از حقوق بشر و رعایت آزادی های عمومی سخن به میان آورند؟ نحوه برخورد اردوغان با حوادث اخیر ترکیه مهر باطلی بر سالها ادعای آزادیخواهی و رعایت حقوق شهروندی در ترکیه بود.

در شرایطی که پلیس ترکیه به سرکوب معترضین ادامه می دهد، اردوغان سعی می کند به این افراد سرکوبگر دست مریزاد بگوید! اخیرا نخست وزیر ترکیه به زعم خود ضمن تمجید از خویشتن داری پلیس ترکیه در برخورد با معترضان، از آنها به عنوان قهرمانان افسانه‌ای یاد کرده است! اردوغان در این خصوص مدعی شده است :" این معترضان بودند که از خود خشونت نشان دادند نه پلیس. نیروهای امنیتی ترکیه در طول اعتراضات از خود خویشتن داری و صبوری نشان دادند. معترضین  به وجهه بین‌المللی ترکیه آسیب زدند."

اما گزارش هایی که از ترکیه منتشر می شود نگران کننده است. حتی رسانه های غربی که رویکرد مزورانه آن ها در قبال حوادث بین المللی بر همگان مسجل است نیز قدرت لاپشوانی آنچه در ترکیه می گذرد را ندارند. شبکه تلویزیونی «سی ان ان» گزارش داده است که قوطی های حاوی اسپری فلفل پلیس این کشور در حال تمام شدن است.اداره امنیت ترکیه در حال تنظیم یک قرارداد دیگر به منظور پر کردن مجدد انبار تسلیحات غیر کشنده خود است. تاکنون بیش از 130 هزار قوطی اسپری فلفل توسط پلیس ترکیه علیه تظاهرات کنندگان ضد دولتی در این کشور مورد استفاده قرار گرفته است. دولت ترکیه در حال بررسی پیش نویس قانونی است که هدف از آن سرکوب کسانی است که مطالب تحریک آمیز علیه دولت در رسانه های اجتماعی منتشر می کنند. این قانون به دولت آنکارا قدرت تحقیق و تعقیب قانونی افرادی را می دهد که طبق سلیقه دولت، مطالب تحریک آمیز منتشر می کنند.

به نظر می رسد حاشیه امنیتی که اردوغان برای خود ساخته بود عملا از بین رفته است. نخست وزیر ترکیه تا قبل از حوادث اخیر تصور می کرد که یک لیدر و رهبر سیاسی برای کل خاورمیانه محسوب می شود. القائات ایالات متحده آمریکا به اردوغان طی سال های اخیر این طرز تفکر خطا را در ذهن وی تقویت کرده بود. اما بروز حوادث اخیر هیمنه خودساخته و غیر واقعی اردوغان را در نزد افکار عمومی منطقه و دنیا فرو ریخت. نقطه اوج تنزل جایگاه اردوغان را می توان در موضع گیری مقامات آمریکایی و اروپایی در قبال حوادث ترکیه مشاهده کرد. سیاست های سرکوبگرایانه اردوغان در قبال حوادث استانبول و دیگر شهرهای ترکیه سبب شد تا کشورهایی مانند آمریکا و انگلیس ( که طی سال های اخیر در جریان قیام های ضد سرمایه داری تجربه سرکوب ملت های خود را داشته اند) نیز دست از حمایت حزب عدالت و توسعه برداشته و به جمع منتقدین سیاست های اردوغان بپیوندند. به عبارت دیگر، حامیان چندین ساله اردوغان نیز در جریان حوادث اخیر وی را ترک کرده اند.

اردوغان در سه جبهه شکست خورد

سران کشورهای اروپایی، که اتفاقا بسیاری از آنها در نقض حقوق بشر در کشورهایشان و جهان زبانزد عام هستند به بهانه سرکوبگری های غیر قابل توجیه دولت ترکیه  مذاکرات  عضویت این کشور در اتحادیه اروپا را به تأخیر انداخته اند. به عبارت بهتر، اتحادیه اروپا در برهه حساس فعلی به شریک خاورمیانه ای خود یعنی ترکیه پشت پای بزرگی زده است. اخیرا  کمیسیون اروپایی طی گزارشی از وضعیت حقوق بشر در ترکیه ابراز نگرانی کرده است. در حالی که کشورهای اروپایی، دولت ترکیه را به سرکوب مخالفان متهم کرده‌اند، «رجب طیب اردوغان» نخست‌وزیر ترکیه کشورهای و رسانه‌های غربی را به حمایت از مخالفان و تلاش برای ایجاد ناآرامی در ترکیه متهم کرده و همین امر اختلافات میان آنکارا و بروکسل را افزایش داده است. در این خصوص آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان که این روزها به نشانه دشمنی اروپا و ترکیه تبدیل شده است، از دیگر اعضای اتحادیه اروپا خواسته است تا پیام روشنی به آنکارا و دولت اردوغان بدهند.

 اعضای اتحادیه اروپا با پیشنهاد آلمان برای تعویق چهار ماهه مذاکرات پیوستن ترکیه به این اتحادیه موافقت کردند. دلیل درخواست آلمان برای به تعویق افتادن این مذاکرات، درگیری‌ها در ترکیه و سرکوب معترضان توسط نیروهای امنیتی این کشور است. مذاکرات برای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا طبق برنامه قبلی قرار بود چهارشنبه هفته جاری برگزار شود. اما آلمان، اتریش و هلند با انتقاد از ترکیه به دلیل سرکوب معترضان، خواستار تعویق مذاکرات با این کشور شدند.این اقدام اتحادیه اروپا بدترین ضربه ممکن به اردوغان و حزب عدالت و توسعه بود. طرد آنکارا از سوی اروپا رؤیاهای نخست وزیر ترکیه را بر باد داده است. دامنه حرکت اردوغان در ترکیه و نظام بین الملل هر لحظه محدودتر می شود. او بازی را به صورت همزمان در سه جبهه باخته است:

1- در صحنه داخلی ترکیه دیگر نمی توان از اردوغان به عنوان نخست وزیری مردمی و موفق یاد کرد. امروزه مخالفان اردوغان تنها اعضای حزب جمهوریخواه خلق نیستند، بلکه بسیاری از طرفداران حزب عدالت و توسعه نیز نسبت به رئیس دولت خود سرخورده شده اند.

2- در صحنه خاورمیانه نیز دیگر اقبالی نسبت به اردوغان و حزب عدالت و توسعه وجود ندارد. مداخله جویی های آنکارا در امور داخلی عراق و سوریه و حمایت از تروریست های تکفیری سبب شده است تا ترکیه به یکی از اصلی ترین کانون های فتنه انگیزی در منطقه تبدیل شود و نام آن در کنار عربستان و قطر قرار گیرد.

3- در اتحادیه اروپا نیز ترکیه بازنده ای تمام عیار بوده است. کشورهای اروپایی با هدف دلسوز جلوه دادن خود برای ملت ترکیه، تصمیم گرفته اند حزب عدالت و توسعه را قربانی اهداف خود کنند. اردوغان هرگز تصور این معامله از سوی غرب را نمی کرد. جوزف بایدن معاون رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا نیز در این برهه حساس نه تنها به حمایت از اردوغان روی نیاورد، بلکه با اعتراضات خود در خصوص نحوه رفتار دولت آنکارا با معترضین، خشم نخست وزیر ترکیه و وزیر امور خارجه این کشور را بر انگیخت.

ترکیه طی دو سال  اخیر به عامل تسریع کننده سیاست‌های غرب در سوریه و عراق تبدیل شده است. این در حالی‌است که غرب و مخصوصا اتحادیه اروپا مزد بازی این مهره منطقه‌ای خود را به خوبی نداده اند. «رجب طیب اردوغان» نخست وزیر و احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه کماکان به سیاست‌های سلبی خود در قبال بحران سوریه ادامه می دهند.این در حالی‌است که سیاست های مداخله گرایانه آنکارا علیه دولت نوری المالکی در بغداد نیز خشم شهروندان عراقی را برانگیخته است. حال آنکارا در سال 2012 میلادی به عنوان کاتالیزور و تسریع کننده سیاست های غرب در منطقه وارد عمل شد، اما در نهایت بازنده تمام عیار این معامله شد.

 نتیجه گیری

اردوغان به بازنده ای تمام عیار در ترکیه تبدیل شده است. به راستی چرا رسانه های ترکیه ای طرفدار اردوغان که تا دیروز خود را منعکس کننده خواست همه آزادی خواهان جهان و خاورمیانه! می دانستند در خصوص آنچه در کشورشان می گذرد سکوت کرده اند؟ چرا شبکه های رسمی ترکیه تصاویر مربوط به استفاده از گاز اشک آور و سرکوب شدید معترضین را نشان نمی دهد؟ واقعیت امر این است که تاریخ مصرف ژست های حقوق بشری اردوغان و داوود اوغلو به پایان رسیده است. اردوغان از اکنون به خوبی می داند که آینده سیاسی سختی پیش رو خواهد داشت. بدون شک تصاویر و اخبار مربوط به سخنرانی های تحریک کننده اردوغان در خصوص معترضین و حمایت وی از سرکوبگری های پلیس همواره در اسناد و اذهان به جا خواهد ماند.همه اینها ثابت می کند که ترکیه تا درک یک شرایط مردم سالار فاصله دارد. دموکراسی ترکیه پوسته ای ظاهری از تبلیغات رنگارنگ غرب بر تن داشت که اکنون با اعتراضات مردم این پوسته دریده شده و غرب هم دیگر نمی تواند از این آب گل آلود ماهی نگیرد.

شورش های ترکیه همچنین ثابت می کند که مردم سالاری با سکولاریسم متفاوت است. به ��رف این که یک جامعه راه سکولاریسم را دنبال کند، نمی تواند نظامی مردم سالار تشکیل دهد. دموکراسی و مردم سالاری باید برخاسته از هویت اعتقادی – سیاسی یک جامعه باشد و این موضوعی است که جمهوری اسلامی ایران با انتخابات های شکوهمند خود آن را همواره به دولت های مدعی منطقه آموزش می دهد.