پایگاه بصیرت؛ گروه سیاست خارجی: شیخنشین امارات متحده بهتازگی با اخراج حدود 500 نفر از ایرانیان مقیم دبی که برخی از آنها بیش از 25 سال سابقه اقامت داشتهاند، فصل تازهای از خصومت را علیه تهران آغاز کرده است؛ مسئلهای که سالهای پیش با اخراج تعدادی از تجار و بازرگانان ایرانی و لبنانی شروع شد و در سال 2009 نیز 400 خانواده لبنانی از امارات اخراج شدند. بهتازگی نیز مسئولان عربستانی، قطری و بحرینی اعلام کردهاند اتباع لبنانی مقیم کشورهایشان را به بهانه ارتباط با حزبالله لبنان اخراج خواهند کرد. «علی عواض عسیری» سفیر عربستان در بیروت، در اوایل این ماه اعلام کرد که دولت ریاض اتباع لبنانی عضو یا طرفدار حزبالله لبنان را در اعتراض به دخالت این حزب در درگیریهای سوریه اخراج خواهد کرد. کویت نیز قبل از این با تهدید به اخراج 2000 شیعه لبنانی و تعطیلی مراکز اقتصادی آنها، نگرانی خود را از حزبالله لبنان به خاطر کمک به دولت سوریه اعلام کرده بود.
همچنین کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس در نشست ژوئن گذشته ضمن محکوم کردن آنچه «مداخله حزبالله در سوریه» خواندند، اعلام کردند طرح ممنوعیت اقامت اعضا یا طرفداران حزبالله لبنان در خاک خود و ممنوعیت معاملات مالی و تجاری با آنها را تصویب کردند. اعلام رسمی این مصوبه حاکی از شکست سخت جریان حامی تروریستها در سوریه است که در تلاشند تا ناکامیهای خود در سوریه را در این عرصه جبران کنند و نمیتوان اخراجهای اجباری شیعیان ایران، لبنان و عراق را یک امر صنفی صرف قلمداد کرد؛ بلکه این اقدام، کل شیعیان منطقه را نشانه رفته است که جمعیت کثیری از کشورهای حوزه خلیجفارس را تشکیل میدهند. براساس آمارهای منتشر شده در سال 2008 بیش از پانصدهزار ایرانی در کشور امارات بهویژه امارت دبی مقیم بوده و حدود چهارهزار شرکت ایرانی در این مناطق فعالیت دارند که سرمایهگذاری ایرانیها به ارزش سیصد میلیارد دلار است. با استناد به آمارهای غیررسمی، دهها هزار لبنانی و عراقی هماکنون در این کشورها به فعالیت اقتصادی میپردازند.
شیعیان نیروی قدرتمندی در کشورهای حوزه خلیجفارس
شیعیان عرب که به گفته «گراهام فولر» تحلیلگر برجسته سازمان سیا، مسلمانان فراموششده لقب گرفتهاند، پس از بیداری اسلامی جایگاه خود را ارتقا بخشیده و اکنون خیز بلندی را برای نمایش هویت خود برداشتهاند. اکنون در کشورهای حوزه خلیجفارس، جامعه شیعی از انزوای اجباری دهههای پیش خارجشده و در قامت یک جریان ایدئولوژیک در صحنههای سیاسی ـ اجتماعی این کشورها عرضاندام میکند. مجموعه خصوصیات جامعه شیعی خاورمیانه مانند بههمپیوستگی ژئوپلیتیکی (هلال شیعی)، وجود 70 درصد ذخایر نفت و گاز خاورمیانه در منطقه تحت سکونت آنها و انسجام فکری بالا، بیداری و هوشمندی ـ که به مدد انقلاب اسلامی ایران شکل گرفته است ـ این مذهب را برای راهبری جهان اسلام، قدرتمند نشان میدهد و اکنون که دنیای اهل سنت به خاطر اقدامات سلفیها و تکفیریها از خلأ ایدئولوژیکی و رهبری جامع و مدبر رنج میبرد، این فضا بیشتر برای تشیع فراهم شده است؛ اگرچه شیعه با احترام تمام به برادران اهل سنت، همه را به اخوت و برادری فراخوانده و نقش آنها را مشروع میداند؛ اما نباید از این غفلت کرد که برادران اهل سنت باید با دوری جستن و محکوم کردن اقدامات جریانهای تکفیری و سلفی، آنها را در رسیدن به اهداف شومشان ناکام بگذارند و بار دیگر روح اخوت را به جامعه اسلامی بازگردانند، موضوعی که جمهوری اسلامی ایران بر روی آن سرمایهگذاری فراوانی کرده و البته هزینههای فراوانی را نیز در این راه پرداخته است.
قدرت و توان شیعه این تحلیل را برجسته میکند که اخراج شیعیان از کشورهای عربی در این زمان، برای مدیریت ترکیب جمعیتی این منطقه است تا قدرت و انگیزه انقلابی جمعیت شیعی مستقر در این کشورها را بخشکانند. حتی در اثنای انقلاب بحرین، برخی از وابستگان به آلخلیفه از کوچ اجباری شیعیان این کشور به لبنان و ایران سخن راندند و از طرف دیگر، برخی از قبایل سودانی و حتی عربستانی را برای تغییر بافت جمعیتی به بحرین انتقال دادند. شیخنشینهای حوزه خلیجفارس بیتوجه به حقوق شهروندی شیعیان، همواره سعی دارند آنها را محدود کنند؛ بهطور مثال، شیعیان عربستان ـ که عمدتاً در شرق این کشور (احساء و قطیف) ساکن هستند ـ و شیعیان بحرین، کویت و امارات، در تنگناهای بیشماری به سر میبرند؛ از تبعیضهای فرهنگی، اقتصادی و... گرفته تا منع آنها از اعمال عبادی و حتی فعالیتهای اجتماعی که حق هر شهروند است. همچنین شیعیان این منطقه از ارتباط با شیعیان لبنانی، ایرانی و عراقی مستقر در این کشورها منع شدهاند.
در همین جهت، کشورهای عربی مانع از انتشار آمار واقعی شیعیان در این کشورها میشوند؛ اما آخرین آمار که پایگاه الکترونیکی «ویکی پدیا» انتشار داده، از روند رو به رشد تعداد شیعیان در سراسر جهان حکایت دارد. این روند بهویژه از سال 2005 میلادی و پس از آن، بعد از جنگ 33روزه حزبالله لبنان با رژیم اشغالگر قدس، سرعت بیشتری یافت. این در حالیست که گسترش تعالیم این مذهب در جهان باعث شده در بسیاری از کشورهای غربی نیز تشیع گسترش یابد. طبق جدیدترین آمار این پایگاه الکترونیکی، حدود 90 درصد مردم ایران، 85 درصد مردم جمهوری آذربایجان، 80 درصد مردم بحرین، 65 درصد مردم عراق، اکثریت مردم لبنان (55 درصد)، 45 درصد مردم یمن، 35 درصد مردم پاکستان، 36 درصد مردم کویت، 36 درصد مردم قطر، 20 درصد مردم ترکیه، 18 درصد مردم افغانستان، 17 درصد مردم سوریه، 16 درصد مردم امارات متحده عربی و 10 درصد مردم هند را شیعیان تشکیل میدهند. ناگفته نماند که به نظر میرسد آمار ذکر شده کمی از حد واقعی پایینتر باشد؛ برای مثال، تعداد شیعیان عراق در آماری غیر رسمی 70 درصد و تعداد شیعیان بحرین در آماری رسمی 85 درصد گزارش شده است، ضمن اینکه در کشورمان نیز که قطب کشورهای شیعه جهان است، بعید به نظر میرسد تعداد شیعیان از 95 درصد پایینتر باشد. همچنین شواهد حاکی از این است که تعداد شیعیان افغانستان و سوریه نیز بسیار بیشتر از چیزی است که در این پایگاه الکترونیکی عنوان شده است.
گفتنی است در حال حاضر مطابق آمار رسمی، 15 درصد و مطابق آمار غیررسمی 20 درصد جمعیت عربستان را شیعیان تشکیل میدهند، البته از لحاظ جغرافیایی 33 درصد سرزمینهای اعراب سعودی در اختیار شیعیان است. جمعیت شیعه در کشورهای حوزه خلیجفارس به هر میزان که آمارهای بالا میگویند، باشد دارای عناصر قدرتی است که سایر گروهها را نیز به خود جذب کرده و موتور محرکه انقلاب علیه ظلم و ستم محسوب میشود. جمعیت اهل سنت نیز امروزه این موضوع را درک کرده و میدانند که تنها مذهب شیعه است که میتواند در مقابل استبداد و وابستگی، ایستادگی کند؛ از همین رو گرایش اهل سنت به شیعیان بعد از پیروزی حزبالله لبنان در جنگ 33روزه افزایش یافته است و اکنون که شاهد اوجیابی جریان مقاومت در منطقه هستیم، برخاسته از تفکر شیعه است که انقلاب اسلامی ایران را به پیروزی رساند و در نتیجه آن حزبالله لبنان، حماس، جهاد اسلامی فلسطین و دیگر گروههای مقاومت در منطقه را شکل داد.
موضوع مهمی که در اینجا وجود دارد این است که جبهه استکبار با کمک مهرههای وابسته منطقهای بهویژه قطر و عربستان تلاش میکند تا افکار عمومی جوامع اسلامی را از دشمن اصلی که حکومتهای وابسته منطقه و جبهه استکبار است، به دعوای شیعه و سنی منحرف کنند. سال گذشته روزنامه آمریکایی نیویورکتایمز در گزارشی به قلم «نیل مکفارکوار»، تلویحاً اذعان کرد که ایالات متحده قصد دارد از نیروهای سنی در منطقه خاورمیانه، علیه محور مقاومت شیعی استفاده کند. در این میان، عناصر وهابی و تکفیری نقش اساسی را ایفا میکنند. تکفیریها با اقدامات خشونتآمیز علیه شیعیان همچون اقدامات آنها در سوریه، عراق و مصر از یکسو، نمایی تروریستی از اسلام به دنیا نمایش میدهند و از سوی دیگر، افکار عمومی جهان اسلام را از جبههبندی اصلی یعنی جبهه مقاومت در مقابل جبهه سازش منحرف میکنند و شیعه و سنی را مقابل هم قرار میدهند.
در این وضعیت است که عقلای اهل سنت باید با هشدار به حکام کشورهای عربی، آنها را از افتادن در دام وهابیت منع کنند و با پرهیز از شیعه ـ سنی کردن مسائل بهویژه در موضوع سوریه و حزبالله، از تحریک احساسات جوانان در کشورهای عربی جلوگیری کرده، و از تصمیمات احساسی مانند اخراج شیعیان دوری بپرهیزند.