- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان / رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه
ترویج اوراسیاگرایی در چارچوب عملگرایی
- تداوم نگاه ایدئولوژیک در چارچوب عملگرایی
حاکمیت امروز روسیه در تعریف معمول و متعارف از ایدئولوژی، حکومتی ایدئولوژیک نیست و همچنان که در بحث از تفاوت‌های روسیه امروز و شوروی دیروز سخن به میان آمد، نوعی عملگرایی معطوف به منافع و دستاوردهای اقتصادی و سیاسی در شاکله کلی تصمیم گیری‌های حاکمان روسیه پس از فروپاشی به چشم می‌خورد اما نمی‌توان و نباید از لایه‌های زیرین سمت گیری و نگاه ایدئولوژیک در رفتار سیاسی حاکمیت روسیه مغفول ماند. آنچه در ترویج گفتمان اوراسیاگرایی ولادیمیر پوتین که با سردمداری و پیشاهنگی متفکران و نظریه پردازانی چون الکساندر دوگین به گفتمانی تقریبا غالب در عرصه نظری روسیه مبدل شده است آشکار است1 برنهادن چارچوبی کاملا ایدئولوژیک برای تمدنی اسلاوی به محوریت روسیه فدراتیو و با هدف در افکندن طرحی نو برای اداره جهان امروز - فراتر و برتر از ایده‌های مدرنیستی و پست مدرنیستی حاکم در سازوکارهای گفتمان‌های سیاسی غالب جهان امروز است.
جان کلام متفکری چون دوگین در کتاب معروف خود "تئوری چهارم سیاست"، تعریف و ترویج همین چارچوب نظری و گفتمانی است که با تعاریف مصطلح از ایدئولوژی مطابقت کامل دارد. او معتقد است اهداف اورآسیایی در لحظه کنونی عبارتند از:
- تبدیل شدن به یک نیروی واقعی، شرکت در جریاناتی که در کشور وجود دارند، تاثیرگذاری بر آن‌ها به سبک اورآسیایی
- تبدیل شدن به یک قدرت ونیروی عظیم کشوری، اجرای مقررات تنظیم شهر از طرف مقامات حکومتی به عنوان ابزاری برای پیاده کردن اندیشه اورآسیایی در زندگی شخصی
- تبدیل دوباره روسیه به امپراتوری، ایجاد ابرقدرت قدرتمند بر اساس روسیه، امپراتوری قاره‌ای اورآسیایی و...
- شرکت در مرحله نهایی تغییرجهان.2
طرح این تئوری با این فرض است که تلاش بسیار و البته نافرجام مسکو در موضوع به رسمیت شناخته شدن استقلال کوزوو قابل تحلیل و پذیرفتنی به نظر می‌رسد و این فرایند به شدت ناخوشایند برای روسیه، در واقع خدشه در تمامیت هویت اسلاوی‌ای است که تا بخش‌هایی از بالکان و شرق اروپا را نیز در بر می‌گیرد.
- سیاستهای زبانی
سیاست روسی سازی در زمان روسیه تزاری و اتحاد جماهیر شوروی به عنوان سیاست غالب کشور مطرح بود. لهجه‌ها و زبانهای محلی و قومی که در بسیاری از موارد متفاوت از زبان و لهجه روسی بودند، کاملاً محافظت گردیده و به حیات خود ادامه دادند. با وجود این، زبان روسی زبان اصلی ارتباطات بود و باعث ایجاد فضای فرهنگی یکپارچه در کل قلمرو اتحاد جماهیر شوروی گردید.
حفاظت از زبان روسی و دفاع از آن در برابر غرب گرایی و نفوذ اصطلاحات آمریکایی همچنان در زمره سیاستهای فرهنگی کشور مطرح است. به اقلیت‌های قومی با هر نوع وابستگی یا تعداد، اجازه تکلم به زبان محلی در زندگی روزمره، اسناد رسمی محلی، پخش برنامه‌های مختلف در رسانه‌های گروهی، نظیر مطبوعات، رادیو و تلویزیون محلی و ادبیات اعطا گردیده است. واکنون نیز با تاسیس بنیاد روسکی میر اراده دولت برای ترویج زبان روسی مانند گذشته در جهت ترویج وگسترش این زبان است.بنیاد "روسکی میر" در 21 ژوئن سال 2007 میلادی (31 خرداد 1386) بنا به فرمان ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه تاسیس شد.
اکنون این مرکز دارای 87 شعبه در 36 کشور مختلف می‌باشد که به ترویج زبان و فرهنگ روسی می‌پردازند. این شعب، کتب و ابزار لازم را جهت آموزش زبان روسی به روس‌های مقیم خارج کشور، فراهم می‌سازند. بنیاد روسکی میر دو شعبه اصلی دارد که یکی در سن پترزبورگ و دیگری در منتها الیه شرق روسیه است. نام این دو شعبه در اساسنامه به میان آمده است.
اما شاخه‌های این بنیاد تحت عنوان مراکز آموزش روسی در سراسر پنج قاره جهان (در 36 کشور مهم) و در برخی از دانشگاههای معتبر خود روسیه مانند دانشگاه دوستی ملل روسیه موسوم به رودن (ی.ی.ی.ی) و انستیتوی زبان روسی پوشکین برقرار است. در برخی از کشورهای مهم، چند مرکز وجود دارد مانند چین که در شش شهر مهم آن مرکز آموزش زبان روسی وجود دارد.
- هویت گرایی فرهنگی، هنری و ادبی
علی رغم گسترش نمادها و عناصر فرهنگی و هنری غربی در روسیه که روندی رو به رشد داشته و به ویژه در بین نسل جوان، جذابیت‌های ویژه خود را دارد، رویکرد حاکمیت و نهادهای دولتی در فدراسیون روسیه به سمت ترویج مولفه‌های هویت بخش در فرهنگ، هنر و ادبیات است. این رویکرد در قالب حمایت‌های ویژه دولتی از محصولات فرهنگی و هنری - به عنوان مثال حمایت از ساخت فیلمهایی با موضوعات تاریخی و اسطوره‌ای تداوم رسوم فرهنگی بر جا مانده از زمان شوروی که مهم‌ترین نمونه آن عنوان هنرمند مردمی فدراسیون روسیه به جای هنرمند مردمی اتحاد جماهیر شوروی است، معرفی و ترویج محصولات فرهنگی و ادبی هویت گرا توسط نهادهای دولتی، اهتمام در گسترش معرفی آثار فرهنگی فاخر روس در نسل نوجوان و جوان و از طریق نهادهای آموزشی که آخرین آن معرفی صد کتاب داستان و رمانی که دانش آموزان روس به خواندن آن توصیه شده‌اند و نیز صد فیلمی که هر نوجوان و جوان روس باید آن را ببیند از سوی دولت و وزارت فرهنگ و... عملیاتی می‌گردد.
نگاهی به ترکیب گروه ویژه مشاوران فرهنگی رئیس جمهور روسیه که به تازگی تجدید ساختاری جدی داشت، وزن ویژه فعالان فرهنگی سنت گرا و هویت گرا را نشان می‌دهد. از سوی دیگر سیاستهای ویژه وزارت فرهنگ روسیه در دوران جدید ولادیمیر پوتین و مواضع خاص وزیر فرهنگ جوان این کشور که با تالیف آثار مهم و پرفروشی در حوزه تاریخ روسیه، چهره‌ای جنجالی و صاحب آراء خاص ملی گرایانه نیز محسوب می‌شود، از دیگر مصادیق رویکرد ویژه فرهنگی مبتنی بر هویت درون زای روس در برابر امواج فرهنگ و هنر و ادبیات غربی است.
اگر تاکید و تکیه بر فرهنگ بومی و ملی و توجه به عناصر هویتی را در عرصه فرهنگی امری پسندیده، سازنده و در راستای تقویت مبانی ملی و اخلاقی جامعه بدانیم، در این رویکرد تشابهاتی بین روسیه کنونی -روسیه متاثر از اندیشه‌ها و افکار پوتین و حلقه فکری / سیاسی همراه وی - با اتحاد جماهیر شوروی وجود دارد که البته این امر به معنای همانندی کامل نیست. چرا که اساسا باز تولید رویکرد نظام فرهنگی شوروی به ویژه در زمینه‌هایی چون ادبیات به طور کامل امکان پذیر نیست.
- نگاه فراگیر نوستالژیک به اتحاد جماهیر شوروی
زمانی خبرنگاری از ولادیمیر پوتین پرسید باور وی در خصوص دراماتیک‌ترین رویداد قرن بیستم چیست و وی بی‌درنگ پاسخ داده بود فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی. این سخن آن زمان بر برخی از غرب باوران روسیه سخت آمده بود ولی در خود پیامی ویژه داشت که با تداوم حاکمیت این رهبر مقتدر و ملی روسیه، دامنه‌ها و ابعاد آن بیش از پیش آشکار می‌شود.حس زنده آمیخته با اندوه نسبت به اتحاد جماهیر شوروی که دومین قدرت جهانی بود و تجلی این احساس نوستالژیک در آثار و آفرینش‌های ادبی و هنری فعالان ادبی، فرهنگی و هنری روسیه امروز، بیش از هر چیز نشان از عمق همانندی‌های موجود در بخش قابل ملاحظه‌ای از آثار و نمادهای فرهنگی روسیه و اتحاد جماهیر شوروی دارد.
- تکریم و بزرگداشت مفاخر فرهنگی
یکی از مواریث جالب و شایان توجه فرهنگی اتحاد جماهیر شوروی که در روسیه بعد از فروپاشی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد، قدر و منزلت ویژه مفاخر و بزرگان فرهنگی و بزرگداشت یاد و نام آنان در موقعیت‌ها و موارد مختلف است. هرچند این ویژگی را نباید خاص اتحاد جماهیر شوروی دانست، ولی در قیاس با دیگر کشورها و ملل، شوروی‌ها به سبب نوع حضور و نقش آفرینی در تحولات تاریخی و تمدنی زمانه خود، با برنهادن تعاریفی همچون هنرمند مردمی، قهرمان ملی، قهرمان کار سوسیالیستی و القاب و عناوینی از این دست، آفرینندگان فرهنگ و هنر و ادبیات را ارج و ارزشی ویژه می‌نهادند و در روسیه امروز نیز، این میراث در اشکال گوناگون تداوم یافته و در مقیاسی وسیع‌تر و فارغ از قیودات ایدئولوژیکی زمان شوروی، بزرگداشت مفاخر و فعالان عرصه فرهنگ و هنر جدی گرفته می‌شود. شاید کمتر کشوری باشد که تقریبا هر هفته رهبر آن پیام تبریک سالگرد تولد یکی از بزرگان و نامداران عرصه فرهنگ و هنر صادر می‌کند و نشان‌های مهم دولتی تقدیم سرآمدان رشته‌های مختلف فرهنگی، هنری و ادبی می‌گردد. پایان
