دو دغدغه اساسی در مذاکرات هسته ای پیش رو/فخرالدین اسدی

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: مذاکرات دوجانبه و سه جانبه جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر نقاط اختلافی باقی مانده در وین، پایتخت کشور اتریش، از امروز، سه شنبه، برگزارخواهد شد. از همین رو وزیر امور خارجه کشورمان و تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در ادامه رایزنی‌ها در خصوص راه‌حل جامع هسته‌ای و به منظور انجام گفت‌وگوهای دوجانبه و سه‌جانبه صبح امروز راهی وین پایتخت اتریش شدند. قرار است سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی معاونان وزیرخارجه ایران صبح امروز -سه‌شنبه- با ویلیام برنز قائم مقام وزیر خارجه و وندی شرمن معاون وزیر خارجه آمریکا در هتل پله کوبورگ شهر وین به گفت‌وگو بپردازند. سه‌شنبه شب نیز محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در ابتدا روند مذاکرات و نیز نحوه ادامه آن بر سر اختلافات اساسی را بررسی کنندو پس از آن نیز در روز چهارشنبه مذاکرات سه جانبه ای با حضور ظریف، اشتون و جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا، صورت خواهد گرفت. البته این احتمال وجود دارد که این رایزنی‌ها در روزهای بعد نیز ادامه یابد.

در جریان مذاکرات سه جانبه اخیر، در نیویورک، این دیدار دوبار صورت گرفت، اما در نهایت نتیجه ملموسی در حل نقاط اختلافی حاصل نشد. در برهه فعلی و در قبال مذاکرات حساس و تعیین کننده ای که در وین برگزار می شود، دو دغدغه مهم وجود دارد که باید آن ها را مدنظر قرار داد:

1- دغدغه نخست به نقاط اختلافی باقیمانده میان ایران و اعضای 1+5 باز می گردد. نقاط اختلافی باقیمانده را به صورت عمده موضوع تحریم های یکجانبه و چندجانبه علیه کشورمان و نحوه برداشته شدن آن ها و دیگری مسئله تعیین ظرفت غنی سازی در ایران شامل می شود. بدیهی است که وجود همین دو اختلاف عمده می تواند منجر به ایستایی و توقف مذاکرات در نقطه ای بازدارنده شود. این اتفاق در جریان مذاکرات وین 6 رخ داد. در آن دور از مذاکرات عملا ایالات متحده آمریکا و تروئیکای اروپایی اراده لازم را جهت اتخاذ تصمیمی تعیین کننده در راستای رسیدن به توافق نهایی نداشتند. در جریان مذاکرات هسته ای نیویورک نیز ایالات متحده آمریکا و تا حدودی فرانسه همین رویکرد نادرست را در پیش گرفتند. اخیرا دومنیک دوویلپن، نخست وزیر سابق فرانسه (که قبلا در مذاکرات هسته ای با ایران حضور داشت) صراحتا از رویکرد سلبی دولت اولاند در قبال موضوع هسته ای ایران انتقاد کرده است. این موضوع نشان می دهد که پاریس نه تنها یک تسریع کننده در مسیر رسیدن به توافق نهایی نیست، بلکه خود در این خصوص یک مانع محسوب می شود. در هر صورت ایالات متحده آمریکا و فرانسه به همراه دیگر اعضای 1+5 تاکنون نتوانسته اند اقدامی موثر در حل اختلافات اساسی باقیمانده صورت دهند. در چنین شرایطی اگر اختلافات به قوت خود باقی بماند، اساسا توافقنامه نهایی هسته ای برای امضا در کار نخواهد بود.

مهم ترین دغدغه موجود در مذاکرات وین، مربوط به فعلیت یافتن اراده سیاسی طرف مقابل مبنی بر عقب نشینی از خواسته های نامعقول خود است. در جریان مذاکرات وین 6 و نیویورک این اتفاق عملا نیافتاد. با این حال سوال اصلی اینجاست که آیا در جریان مذاکرات اخیر وین آمریکا و تروییکای اروپایی حاضر به اتخاذ این تصمیم واقعی خواهند بود؟

2- مسئله دوم به موضوع ارائه راه حل های ابتکاری جهت تسریع در رسیدن به توافق نهایی باز می گردد. بدیهی است که در این طرح های ابتکاری، لازم است خطوط قرمز هسته ای کشورمان به طور کامل حفظ شود. به عبارت بهتر، ارائه راهکارهای ابتکاری باید تابعی از واقعیت و متعاقبا پذیرش و حتی بررسی آنها نیز باید تابعی از قاطعیت دستگاه دیپلماسی کشورمان باشد. تاکنون بارها تاکید شده است که تغییر کاربری فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان از حوزه صنعتی به غیرصنعتی قابل قبول نیست و هرگز نیز صورت نخواهد گرفت. در چنین شرایطی غرب نیاز به واقع بینی به مراتب بیشتری در مسیر رسیدن به توافق نهایی هسته ای با ایران دارد. ارائه طرح های ابتکاری نیز باید در قابل پذیرش حقوق مسلم ایران صورت گیرد.

در جریان مذاکرات اخیر نیویورک شاهد ارائه طرح های ابتکاری غیر واقع بینانه از سوی طرف آمریکایی بودیم. یکی از این طرح ها مربوط به طرح واشنگتن مبنی بر حذف اتصالات میانی سانتریفیوژهای کشورمان بوده است. بدیهی است که جمهوری اسلامی ایران زیر بار تبدیل شدن برنامه هسته ای خود به یک برنامه تزئینی و صوری نخواهد رفت. ایالات متحده آمریکا و تروئیکای اروپایی به دنبال آن هستند که کشورمان از  غنی‌سازی صنعتی به سمت غنی‌سازی R&D برود و فعالیت های خود در زمینه هسته ای را صرفا در حد پروژه‌های تحقیقاتی و دانشگاهی، آن هم با قدرت مانور محدود پیش ببرد.

در نهایت اینکه با توجه به زمان اندک باقیمانده تا پایان ضرب الاجل دوم مربوط به توافقنامه ژنو و سخت تر شدن پروسه تمدید مذاکرات، مذاکرات اخیر وین به لحاظ زمانی بسیار حساس است. اگر در این مذاکرات واشنگتن و دیگر اعضای 1+5 بتوانند تصمیم و اراده لازم را جهت رسیدن به توافق نهایی فعلیت بخشند، رسیدن به توافق نهایی تا سوم آذرماه امکان پذیر خواهد بود، اما ادامه بازی غرب در مسیر غیر واقع بینی و زیاده خواهی، راه را برای رسیدن به توافق جامع تا سوم آذرماه خواهد بست. در این صورت مسلما همه اعضای 1+5 مسئول به نتیجه نرسیدن مذاکرات خواهند بود./