2014؛ سال سبعيت داعش (بخش دوم و پاياني)

هر روزي که از حضور و سلطه داعش بر مناطقي مي گذشت که دولت عراق کنترلش را بر آنها از دست داده بود، جنايات بيشتري عليه شهروندان و غيرنظاميان صورت مي گرفت.

آنها به کشتار دسته جمعي جوانان و فروش زناني که به اسارت گرفته بودند، در بازارهاي برده فروشي، ادامه مي دادند تا اينکه اين گروه 21تيرماه با شروع پيشروي به سمت شهر سنجار و مناطق محل سکونت ايزدي ها ، يکي از بزرگترين جنايات تاريخ معاصر را رقم زد.

در اين ماجرا هزاران نفر کشته و صدها هزار نفر در کوه‌ها و مناطق اطراف متواري شدند و نيروهاي داعش زنان بسياري را به اسارت گرفتند و يک فاجعه در ابعاد جهاني در اين منطقه شکل گرفت.

در همين روزها يعني 29 تيرماه، داعش براي مسيحيان يک مهلت سه روزه تعيين کرد تا مسلمان شوند، يا جزيه بپردازند و در غير اين صورت به سرعت منطقه را ترک کنند.

به اين ترتيب هزاران مسيحي نيز خانه هاي خود را ترک کردند و از طريق کوه‌ها و بيابان هاي منطقه، موصل و ساير شهرهاي نينوا را به سمت کردستان عراق ترک کردند و بر دفتر اين جنايات انگار پاياني نبود.

اما بحران يک بارديگر در روزهاي آينده سايه وحشت بر بخش هاي شمالي عراق افکند؛ زماني که نيروهاي داعش با اشغال مناطق مخمور و الکوير خود را به نزديکي هاي اربيل مرکز اقليم کردستان عراق رساندند.

شکل‌گيري ساختار جديد دولت

بعد از يک هفته وقفه به دليل عدم همکاري و مشارکت جدي برخي جريان هاي سياسي، سرانجام پارلمان عراق تشکيل جلسه داد و در دومين جلسه خود يعني 15 ژوئيه (24 تير) رئيس و معاونان خود را شناخت که رياست آن به الجبوري ، شخصيت معتدل اهل سنت عراق رسيد. براساس يک قانون نانوشته، پست نخست وزيري به دليل داشتن اکثريت به شيعيان، رياست مجلس به اهل سنت و رياست جمهوري به کردها تعلق مي گيرد.

حال نوبت به تعيين پست رياست جمهوري رسيده بود که گويا در اردوگاه کردها، علاوه بر اختلافات با دولت مرکزي، اختلاف نظرهاي دروني نيز وجود داشت. درآغاز دولت اقليم به رهبري مسعود بارزاني اساسا هرگونه مشارکت را به کناره گيري مالکي مشروط کرده بود.

از همين رو يکي دو جلسه به دليل عدم شرکت کردها در جلسه پارلمان و نرسيدن به حد نصاب، برگزار نشد، اما سرانجام در 24 ژوئيه (دوم مرداد) پارلمان عراق به نامزد کردها يعني فواد معصوم راي داد تا وي رسما مسئوليت اين پست را بر عهده بگيرد و به کاخ رياست جمهوري در منطقه جادريه بغداد برود.

بعد از مشخص شدن تکليف اين دو پست حالا نوبت به پست نخست وزيري رسيده بود که گويا گره ناگشودني به آن خورده بود. از يک سو جريان هاي سني و کرد شرط و شروط تعيين کرده بودند و از آن سو در اردوگاه شيعه نيز اختلافات بالا گرفته بود.

برخي از جريان مانند الاحرار و شهروند نامزدي مالکي براي سومين دوره را به صلاح نمي‌دانستند و برخي ها از جمله ائتلاف دولت قانون و بخش عمده حزب الدعوه موافق بودند.

نوري مالکي نيز به‌خاطر کسب اکثريت کرسي هاي پارلماني نامزدي پست نخست وزيري را حق خود مي دانست و اين اختلافات فضاي بغداد را به شدت تيره و تار مي کرد، درحالي که تهديد تروريسم همچنان بر سر بغداد سايه انداخته بود.

سرانجام در ميانه کشاکش اختلافات، فواد معصوم در سومين هفته مرداد حيدر العبادي را که جريان ائتلاف ملي عراق (ائتلاف اصلي شيعيان) معرفي کرده بود، مامور تشکيل کابينه کرد؛ موضوعي که مالکي به تندي به آن واکنش نشان داد و حتي تهديد کرد که از معصوم شکايت خواهد کرد، چرا که حق تشکيل کابينه با اوست.

به نظر مي رسد، در آن روزها يک دعواي جدي و بحث بر سر «نص قانون» و «مصلحت» در ميان شيعيان عراق جريان داشت، چرا که بر مبناي قانون اين نوري مالکي بود که مي بايست براي تشکيل کابينه معرفي مي شد.

20 مرداد ، اوضاع بغداد به دنبال دريافت گزارش هايي مبني بر اينکه داعش براي نفوذ به شهر و اشغال آن برنامه دارد، دگرگون شد و در آن حالت فوق العاده به اجرا درآمد.

اما رسانه هاي بين المللي اين تدابير را به کودتاي مالکي تعبير و حتي گزارش کردند که تانک ها داخل منطقه الخضرا (منطقه سبز) همه مراکز مهم را به محاصره درآورده اند.

در حالي که نوري مالکي به فشارهاي مختلف داخلي و آمريکايي ها تن نداده بود، سرانجام در روز 23 مرداد اعلام کناره گيري کرد تا گره سخت سياست درعراق گشوده شود و ازآن روز کار حيدر العبادي در ساختمان نخست وزير در منطقه سبز آغاز شد.

آغاز بهار پيروزي‌هاي ملت عراق

در اواسط تابستان ديگر تنها اين خبرهاي بد نبود که صفحات رسانه هاي مکتوب و اينترنتي و شبکه هاي تلويزيوني را پر مي‌کرد. حالا داوطلبان مردمي درکنار ارتش و نيروهاي امنيتي ، به حالت تهاجمي درآمده بودند.

يکي از اولين نقاطي که شاخ تروريست‌ها را شکست، عمليات آمرلي و شکست داعش در سليمان بيک بود که مردم اين منطقه نزديک به 90 روز محاصره را تحمل و مقاومت کرده بودند.

از آن پس در مناطق مختلف صلاح الدين و دياله و نيز الانبار و در حومه بغداد، عمليات تهاجمي نيروهاي ارتش و مردمي ، داعش را به عقب نشيني هاي پي در پي وادار کرد تا اينکه در آستانه محرم، منطقه استراتژيک جرف الصخر که براي داعش از اهميت بالايي برخوردار بود در جنوب بغداد، در استان بابل از چنگ داعش رها و پاکسازي شد.

با اين عمليات عملا شهرهاي بغداد، از جنوب ، کربلا و نجف از شمال و حله مرکز بابل از شمال شرق ، از تيررس و نفوذ داعش خارج شدند. بعد از عاشورا نيز عمليات بزرگ جلولا و سعديه به اجرا گذاشته شد و درآخرين روزهاي سال 2014 پاکسازي شهرها و مناطق جنوب استان صلاح الدين از جمله الضلوعيه، يثرب و بلد را مي توان هديه نيروهاي مردمي در آستانه سال نو عراقي ها دانست.

اربعين 2014 جهان را به حيرت واداشت

براي اربعين امسال در عراق، درحالي نزديک 20 ميليون نفر به کربلا رفتند که اين کشور همچنان از تهديدهاي تروريسم رنج مي‌برد و مراجع نيز از مردم خواستند مناطقي را که در آن احتمال حمله داعش وجود دارد، براي مراسم اربعين ترک نکنند.

داعش تلاش کرد مراسم امسال را به فاجعه تبديل کند. در طول هفته آخر نيروهاي امنيتي بيش از 10 دستگاه خودرو بمب گذاري شده را پيش از ورود به کربلا کشف و خنثي کردند.

عوامل اين گروه يک روز قبل از اربعين نيز اقدام به حمله خمپاره اي به اجتماع ميليوني زائران کردند، اما تمامي اين دست و پا زدن ها تاثيري درعزم ميليون‌ها شيعه براي شرکت در مراسم اربعين نداشت. اهالي کربلا و ساير استان هاي مرتبط با مراسم اربعين نيز سنگ تمام گذاشتند.

درهاي همه خانه ها باز بود و مسئولان و مردم تمامي خودروهاي عمومي و خصوصي را براي نقل و انتقال زائران به‌کار گرفتند. اين مراسم چنان باشکوه بود که رسانه‌هاي بين المللي نتواستند از کنار آن عبور کنند و به عظمت آن اشاره نکنند.

نقش آمريکا در بحران

آمريکايي ها نخواستند يا دست‌کم نتوانستند آنگونه که بايسته بود، براي اثبات صحت شعارهايشان مبني بر مبارزه با تروريسم، اقدام کنند،اما در طول اين سال تا جا داشت، گاف دادند و رد از خود برجا گذاشتند. براي اولين نکته منفي در پرونده واشنگتن، در بحث مقابله با تروريسم در عراق، مي توان به همان روزهاي آغازين هجوم داعش در 20 خرداد اشاره کرد که به جاي کمک به دولت عراق براساس تعهداتش در توافقنامه امنيتي ميان دو کشور، براي کمک شرط گذاري کرد و بغداد را درمقابل داعش تنها گذاشت تا امروز مقامات عراقي بدون پنهان کاري و با صراحت بگويند اگر ايراني ها نيامده بودند، بغداد سقوط مي کرد.

فاصله زماني اولين اقدام آمريکايي ها از آغاز حمله داعش، حدود يک و نيم ماه بود و آن هم نه درکمک به عراق بلکه کمک به منطقه اقليم کردستان عراق که درآن روزهاي داغ مرداد در تهديد داعش قرار گرفته بود.

البته کمک هاي آمريکا به اربيل نيز گويا چندان دندان گير نبود، چرا که رهبران کرد و مسئولان منطقه اقليم که به مناسبت هاي مختلف ايران را ناجي اربيل در هجوم داعش دانسته و از تهران تشکر و قدرداني کرده اند، اشارات زيادي به کمک هاي آمريکا نکرده اند.

آمريکايي ها در نهايت يک ائتلاف از متحدان خود از کشورهاي اروپايي و منطقه اي تشکيل دادند که تنها عمليات هوايي را در دستور کار قرار دادند و البته اين ائتلاف هم يک چند روزي سر وصدا براه انداخت و بعدا همه هيجانات آن فروکش کرد.

با اين وجود مهمترين دستاوردهاي ائتلاف و آمريکا براي عراقي ها، کشتار غير نظاميان، بمباران مواضع نيروهاي ضد داعش و پرتاب سلاح و مهمات براي نيروهاي داعش بوده که همواره ادعا کرده اند ، به اشتباه انجام شده است . در روزهاي پاياني سال اما آمريکايي ها نمي دانستند که در فرودگاه الضلوعيه تصاوير و فيلم‌هايي گرفته خواهد شد که ديگر قابل انکار نيستند.

محموله هايي را که براي داعش پرتاب کرده بودند، به دست نيروهاي ارتش و مردمي عراق افتاد و فيلم آن به شبکه هاي اجتماعي مانند فيسبوک رسيد.

علاوه بر اين ، سکوت مرگبار آمريکايي ها در قبال جنايات داعش، مورد توجه عراقي ها در اين سال بود. البته شيعيان انتظاري نداشتند، چون آمريکا حتي در قبال جناياتي که در سنجار عليه ايزدي ها و در موصل عليه مسيحيان صورت گرفت نيز واکنش نشان نداد.

نقش ايران در جنگ عليه تروريسم

جمهوري اسلامي ايران، ازابتداي بحران عراق در 20 خرداد تا پايان 2014 ، به اعتراف تمامي مقامات عراقي و مردم اين کشور، بي وقفه در کنار دولت و مردم عراق ايستاده است، با اين‌حال همواره اعلام کرده که در جنگ عراق عليه داعش دخالت نظامي نداشته و تنها به درخواست دولت عراق ، گروهي از مستشاران نظامي خود را براي کمک به نيروهاي امنيتي اين کشور به بغداد گسيل داشته است.

ايران معتقد است که دولت، ارتش و مردم عراق به تنهايي قادر به سرکوب داعش و گروه‌هاي تروريستي ديگر هستند، با اين همه عراقي‌ها بارها از جمهوري اسلامي ايران به خاطر کمک هايش در نبرد عليه تروريسم تقدير کرده و حتي گفته اند که ايران بغداد را در روزهاي بيم و اميد از خطر سقوط نجات داده است.

فواد معصوم رئيس جمهوري، حيدرالعبادي نخست وزير، ابراهيم جعفري وزير امورخارجه، العبيدي وزير دفاع و حتي اخيرا گروهي از نمايندگان پارلمان عراق در مناسبت‌هاي مختلف به نقش محوري ايران در کمک به عراق تاکيد کرده و آن را يادآوري کرده‌اند.

اين درحالي است که آمريکايي‌ها در روزهايي که بغداد در آستانه سقوط بود، برايش شرط گذاشتند و حتي زماني هم که نوري مالکي کناره گيري کرد، بازهم تعلل کردند.

در اربيل نيز همين گونه است، به‌طوري که مقامات کرد بارها گفته‌اند، زماني که داعش 13 مرداد به نزديکي هاي اربيل رسيد، اين تنها ايران بود که به کمکشان شتافت و اربيل را از خطر سقوط نجات داد. مسعود بارزاني دست‌کم سه بار به اين موضوع اشاره کرده است.

اکنون عراق در حالي وارد سال 2015 شده که هنوز نبرد با تروريسم در اين کشور با قدرت ادامه دارد، کارشکني هاي داخلي و بين المللي همچنان جريان دارد و در عين حال اميد به آينده را مي توان در چشمان يکايک عراقي ها ديد.