تغيير راهبرد واشنگتن در افغانستان

سرويس خارجي: اقدام آمريکا در دسته بندي طالبان به دو گروه «مهاجم» و «غيرنظامي» از برخي تاثيرهاي تحولات ماه هاي گذشته و تغيير راهبرد واشنگتن در افغانستان نشان دارد.آمريکا طي سال هاي گذشته به بهانه مبارزه با تروريسم در افغانستان حضور نظامي داشت و با معرفي گروه طالبان به عنوان نماد فعاليت هاي تروريستي، جاي جاي اين سرزمين را زير پا گذاشت.

با اين وجود، روزنامه «داون» پاکستان نوشت، وزارت دفاع آمريکا (پنتاگون) اعلام کرده است پس از سال 2014 ميلادي (از دي ماه 1393 به بعد) «محمد ملاعمر» رهبر طالبان و ديگر رهبران اين گروه را تا زماني که تهديد مستقيمي از طرف آنان متوجه ايالات متحده آمريکا نباشد، هدف قرار نخواهد داد.

به عبارت ديگر از ديدگاه اين کشور، عضويت در طالبان به معناي ضد آمريکا بودن نيست.«جان کربي» سخنگوي پنتاگون، با ترسيم خطي ميان نيروهايي که همچنان به فعاليت هاي تروريستي ادامه مي‌دهند و طالبان غيرنظامي، اعلام کرد هر نيروي طالب که حملات خود را ادامه بدهد، در امان نخواهد بود.

«باراک اوباما» ،رئيس جمهوري آمريکا نيز در سخنان مشابهي اعلام کرد، سربازان آمريکايي تا پايان سال 2014 ميلادي (يازدهم دي ماه) به ماموريت نظامي خود در افغانستان پايان خواهند داد.

به گفته او، اين نيروها به سوي کساني شليک خواهند کرد که بخواهند آمريکايي ها را هدف قرار دهند يا تهديدي براي نيروهاي رسمي افغان باشند.اين سخنان مي تواند بيانگر چند پيام از سوي آمريکا باشد و تحولات و سناريوهاي احتمالي را دنبال کند:

- در آغاز بايد اين نکته روشن شود که آيا آمريکا در حال تغيير راهبرد پيشين خود - از ميان برداشتن تمامي عناصر و بدنه طالبان به عنوان بانيان حادثه يازدهم سپتامبر 2001 ميلادي (20 شهريور 1380 خورشيدي)- و اتخاذ راهبرد تازه اي است که در آن علاقه اي به کشتن افرادي که آمريکا را هدف اصلي خود نمي‌دانند، ندارد؟

- به لحاظ رواني، اعلام اين موضوع از سوي پنتاگون به عنوان بازوي اجرايي نظامي آمريکا مي‌تواند نيروهاي طالب را به سوي اين ديدگاه سوق دهد که تعديل ديدگاه ها نسبت به آمريکا مي تواند به طور برابر مواضع آمريکا نسبت به طالبان را نرمتر کند.

- شايد يکي از دلايل طرح اين موضوع آن باشد که آمريکايي ها با بيان چنين سخناني که بار رواني دارد، کاهش ميزان مسئوليت‌هاي خود نسبت به افغانستان در درجه نخست و پس از آن کاهش کشته‌هاي احتمالي در جنگ هاي آتي با طالبان را دنبال مي کنند.

- در سال جاري ميلادي آمريکا معامله اي با نيروهاي طالبان انجام داد که طي آن يک سرباز آمريکايي با پنج تن از رهبران طالب معاوضه شد. ملاعمر اين امر را پيروزي بزرگي براي خود دانست و از «شيخ تميم بن حمد آل ثاني» امير قطر، بابت ميانجيگري تشکر کرد.

اين معامله مي تواند آغازي براي مبادلات بيشتر نيروهاي طالبان با سربازان آمريکايي باشد.

- اين سناريو چندان دور از ذهن نخواهد بود که با تغيير ماموريت آمريکا از شرايط نظامي به حالت آموزشي و مشاوره‌اي، زمينه براي انجام اقدام هاي خودسرانه بدون اطلاع دولت مرکزي افغانستان بيش از پيش فراهم شده است؛ يعني در شرايطي که آمريکايي ها در برابر افغان ها نجنگند، پيش شرط هاي ذهني نيروهاي طالبان به سوي تغيير شرايط خواهد چرخيد.

در گذشته نيز برخي مقام هاي آمريکايي چندين بار بدون اطلاع دولت افغانستان گفتگو با طالبان را آغاز کردند که اين امر با اعتراض «حامد کرزي» رئيس جمهوري پيشين افغانستان، همراه بود.

- نکته اي که اکنون براي مردم افغانستان مطرح مي شود اين است که با دسته بندي تازه آمريکايي، اگر طالبان از فهرست دشمناني که بايد مورد هدف قرار گيرند بيرون بروند، جايگاه آنان را چه کساني پر خواهند کرد؟

آيا واقعا مي توان طالبان را به گونه هاي «طالبان مهاجم» و «طالبان بي آزار» تقسيم کرد؟ چرا که اگر طالبان را يک گروه بي آزار بدانيم که قرار نيست به اهداف ديگر حمله کند، ديگر نام آن، طالبان نخواهد بود و مي توان اين افراد را شهروندان تازه افغانستان دانست.

با توجه به تغيير دولت افغانستان و شرايط در حال گذار آن (اداره دولت به دست رئيس جمهوري و رئيس دولت اجرايي بر خلاف قانون اساسي)، کابل در ايجاد چنين شرايطي چه جايگاهي دارد و چگونه خود را با اين تغييرها هماهنگ مي کند؟

روشن است تقسيم بندي آمريکا در اعلام طالبان خوب و بد با توجه به شرايط کنوني، پيام ويژه‌اي دارد که بايد براي درک بهتر اين موضع تازه واشنگتن، منتظر اقدام‌هاي آتي طالبان، واکنش کاخ سفيد و همچنين مواضع متقابل کابل بود.به هر ترتيب سخنان تازه مقام هاي آمريکايي درباره طالبان را بايد آغاز راهي دانست که آمريکا در پيمودن آن، وقت بسيار طولاني خواهد داشت، يعني تا هر زمان که موفق شود حضور نيروهاي آمريکايي در افغانستان را تمديد کند.

اين در حالي است که، انتقال مسالمت آميز قدرت براي اولين بار در افغانستان، انتخابات جنجالي رياست جمهوري، امضاي توافق نامه امنيتي کابل با واشنگتن و ناتو، پايان ماموريت جنگي نظاميان خارجي پس از 13 سال جنگ بي نتيجه و افزايش توليد مواد مخدر در اين کشور بخشي از رويدادهاي مهم سال 2014 در اين کشور بود.

انتخابات جنجالي رياست جمهوري افغانستان در نوروز 93 يکي از مهمترين وقايع و تحولات تاريخ سياسي اين کشور در سال 2014 محسوب مي شود زيرا براي اولين بار در تاريخ افغانستان قدرت به طور مسالمت آميز از يک دولتمرد به دولتمرد ديگري انتقال يافت. هر چند انتخابات رياست جمهوري افغانستان با مشکلات جدي نيز همراه شد و ادعاي تقلب در انتخابات، معرفي رئيس جمهوري را به مخاطره انداخت،اما در نهايت با ميانجيگري سازمان ملل متحد، حامد کرزي، رئيس جمهوري پيشين و بزرگان قومي و همچنين طرف هاي خارجي، محمد اشرف غني و عبدالله عبدالله نامزدان رقيب در دور دوم انتخابات، موافقت کردند دولت وحدت ملي افغانستان را تشکيل دهند.

بر اساس اين موافقتنامه سياسي محمد اشرف غني، رئيس جمهوري و عبدالله عبدالله رئيس اجرايي دولت وحدت ملي افغانستان شدند که بر مبناي آن پست رئيس اجرايي دولت وحدت ملي پس از 2 سال با تعديل قانون اساسي اين کشور به عنوان نخست وزيري تغيير يابد. هر چند قرار بود کابينه وحدت ملي افغانستان 45 روز پس از مراسم تحليف که روز 7 مهر برگزار شد، معرفي شود ولي تا کنون کابينه دولت وحدت ملي معرفي نشده است.

گفته مي شود در خصوص معرفي اعضاي کابينه که بر اساس موافقتنامه بايد به طور مساوي بين دو طرف تقسيم شود، اختلافاتي وجود دارد. اين در حالي است که اشرف غني و عبدالله وجود اختلاف را در اين خصوص رد کرده اند و شايسته سالاري را علت تاخير در معرفي کابينه دانسته اند.

در سال 2014 با آنکه مقامات آمريکايي براي امضاي پيمان امنيتي کابل- واشنگتن و کابل- ناتو عجله داشتند، حامد کرزي،رئيس جمهوري وقت افغانستان از امضاي اين پيمان سر باز زد و پيش شرط هايي را براي امضاي اين پيمان با طرف آمريکايي مطرح کرد که از آن جمله مي توان به پايان عمليات شبانه و حمله به منازل مردم در روستاها، تجهيز نيروهاي افغان، تامين صلح و تغيير رويکرد آمريکا به افغانستان و رفتاري صادقانه، اشاره کرد. حامد کرزي با پايان دوران رياست جمهوري و انتقال قدرت به اشرف غني و عبدالله عبدالله به آنان توصيه کرد که در امضاي پيمان امنيتي آمريکا محتاط باشند .

محمد اشرف غني که در دوران رقابت انتخاباتي خود وعده داده بود در صورت به قدرت رسيدن پيمان امنيتي با آمريکا را امضا خواهد کرد، روز هشتم مهرماه يک روز پس از مراسم تحليف به حنيف اتمر مشاور امنيت ملي خود دستور داد تا پيمان امنيتي را با همتاي آمريکايي خود و ناتو امضا کند تا آمريکايي ها که بيم دچار شدن به سرنوشتي مشابه عراق را در افغانستان داشتند، نفس راحتي بکشند.

ماموريت نظامي کشورهاي عضو پيمان آتلانتيک شمالي (ناتو) در افغانستان به رهبري آمريکا نيز که 13 سال به بهانه جنگ با تروريسم و مبارزه با مواد مخدر در اين کشور حضور داشتند در حالي به پايان رسيد که همچنان افغانستان با چالش جدي مبارزه با تروريسم، حملات مسلحانه، عمليات انتحاري و انفجارهاي بمب هاي کنارجاده اي روبروست.

در سايه حضور نظاميان خارجي به بهانه مبارزه با مواد مخدر نيز در سال 2014 اعلام شد علاوه بر اينکه افغانستان رتبه نخست توليد مواد مخدر را در جهان در اختيار دارد بيش از يک ميليون معتاد را در خود جاي داده که نگراني هاي بسياري را در اين زمينه برانگيخته است.

کارشناسان اعلام مي کنند که پيش از حضور نظاميان خارجي در افغانستان آمارهاي ارائه شده در خصوص ميزان توليد مواد مخدر و شمار معتادان در اين کشور به مراتب کمتر از امروز بود.

نظاميان خارجي طي 13 سال گذشته در نبرد عليه طالبان در افغانستان تلفات زيادي داشتند و هزينه سنگيني نيز در اين کشور متحمل شدند اما به گفته کارشناسان افغان و حتي خود مقام‌هاي آمريکايي، نظاميان خارجي در افغانستان به اهداف اعلام شده دست نيافتند.

اين کارشناسان تاکيد مي کنند آمريکا به بهانه نابودي تروريسم و مزارع کشت خشخاش به افغانستان لشکر کشيد در حاليکه اکنون پس از 13 سال جنگ نه تنها تروريسم و طالبان در اين کشور نابود نشد بلکه بيش از پيش قدرتمند تر شده و افغانستان نيز رتبه نخست توليد مواد مخدر در جهان صعود کرده است .

وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان و سازمان ملل متحد در گزارش مشترکي که يکماه پيش در افغانستان منتشر کردند از توليد 6400 تن مواد مخدر در اين کشور خبر داد که نسبت به سال گذشته 7 درصد افزايش را نشان مي دهد.

افزايش تلفات غير نظاميان افغان در سال 2014 نيز با حضور نظاميان خارجي، قابل تامل است. گروه طالبان همزمان با نزديک شدن به پايان ماموريت جنگي نيروهاي خارجي به حملات انتحاري، انفجاري و رويارويي عليه نيروهاي افغان شدت بخشيد و تلفات غير نظاميان و نيروهاي افغان نيز بر اساس اين رويکرد به بالاترين حد خود طي 13 سال گذشته رسيد.

«نيکولاس هيسم»،نماينده ويژه سازمان ملل متحد براي افغانستان اخيرا در کنفرانس مطبوعاتي اعلام کرد که تلفات غير نظاميان افغان امسال 19 درصد افزايش يافته که بر اثر ناآرامي ها 9 هزار و 617 نفر کشته و زخمي شدند و گروه طالبان مسئول 75 درصد اين تلفات است. روابط ايران و افغانستان دو کشور همسايه که داراي مشترکات زباني، فرهنگي و ديني زيادي هستند و طي 13 سال گذشته همواره رو به گسترش بوده است در سال 2014 نيز با سفرهاي مقامات دو کشور بيش از پيش تقويت شد.

در اوايل فروردين ماه امسال دکتر حسن روحاني رئيس جمهوري اسلامي ايران با شرکت در مراسم جشن جهاني نوروز در کابل، همکاري ايران و افغانستان را ديرينه دانست و از حمايت و همراهي ايران با مجاهدان افغان در دوره تجاوز خارجي عليه اين کشور ،ياد کرد و گفت: ايران و افغانستان مصمم هستند همکاري‌هاي خود را در همه زمينه ها بيش از پيش گسترش دهند.

شرکت محمد شريعتمداري معاون اجرايي رئيس جمهوري اسلامي ايران در مراسم تحليف رئيس جمهوري افغانستان و سفر ديگر مقامات دو کشور به کابل و تهران، نشانه هاي روشني از روابط رو به گسترش افغانستان و ايران در سال 2014 بوده است.

ميزان مبادلات بازرگاني ايران و افغانستان نيز در سال 2014 رو به افزايش بود که حسن قشقاوي، معاون وزير خارجه ايران در گفتگو با رسانه‌ها ارزش مبادلات ايران و افغانستان را 4 ميليارد دلار اعلام کرد که اين رقم بي سابقه اي در مناسبات دو کشور به شمار مي‌رود.