سرویس خارجی: سالها شبیه عابران پیاده در یک خیابان هستند؛ در اکثر مواقع، همانند جمعیتی که در خیابانها میبینید، بدون آنکه تاثیری واقعی بر شما داشته باشند، از کنارتان رد میشوند، اما معدودی از آنها، روی حس آگاهی شما و نیز بر تاریخ تاثیری قابل توجه میگذارند.سال ۲۰۱۴یکی از این سالها بود.
اتفاقاتی که در این سال افتاد، باعث شد که ما این حس اطمینان را که همهچیز بر روال معمول میگذرد، از دست بدهیم.جان سیمسون، سردبیر مسائل جهانی بیبیسی به وقایع سال 2014 که روزهای پایانی خود را میگذارند، نگاهی انداخته است که در ادامه به آن اشاره میشود.
شب ۲۱فوریه در خیابانهای اوکراین درگیری بین طرفداران دولت ویکتور یانوکوویچ، رئیسجمهوری اوکراین که طرفدار روسیه بود و تظاهرکنندگانی که خواستار پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا و ناتو بودند، به اوج رسید. تظاهرکنندگان در میدان مرکزی اوکراین گرد آمدند و تهدید کردند برای مبارزه با دولت، دست به سلاح خواهند برد.
در نهایت، پلیس ضدشورش عقبنشینی کرد و ویکتور یانوکوویچ به روسیه گریخت. طبیعتا روسها، اروپاییها و آمریکاییان در مورد این که آیا این اتفاقات، یک کودتای دست راستی یا یک انقلاب مردمی بود، اختلاف نظر داشتند. طولی نکشید که سربازانی از داوطلبان محلی، شبهجزیره کریمه را محاصره کردند.
کریمه همواره یک بخش جداشده از خاک روسیه به نظر میرسید و در پی این تحولات، ساکنان آن به پیوستن به فدراسیون روسیه رأی مثبت دادند. نتیجه این رأیگیری موجب خوشحالی روسیه شد.
اما در شرق اوکراین، یک جنگ داخلی به تمام معنا جریان داشت .در جریان این ناآرامیها یک هواپیمای متعلق به شرکت هواپیمایی مالزی که از آمستردام عازم کوالالامپور بود، هنگام عبور از حریم هوایی اوکراین هدف حمله یک موشک قرار گرفت و سرنگون شد و تمامی ۲۹۸سرنشین هواپیما جان خود را از دست دادند.
حوادث بیسابقه
چنین اتفاقهایی در اروپا بیسابقه بود و آمریکا، اتحادیه اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر و نیز سازمانهای بینالمللی با هدف تنبیه روسیه، تحریمهایی را علیه آن کشور به اجرا درآوردند.
روسیه که به طور فزایندهای از نظر اقتصادی لطمه خورده بود، بیشتر برای ایستادگی در برابر غرب مصمم شد و به این ترتیب، دومین جنگ سرد که البته ملایمتر و کمتر خطرناک بود، شروع شد.ولی اتفاقات بیسابقه سال ۲۰۱۴به همینجا خاتمه نیافت و شوک اصلی هنوز در راه بود.
در فاصله شامگاه نهم ژوئن تا فردای آن روز، یک ستون ۱۳۰۰نفری از تروریستهای آموزشدیده، شهر موصل، دومین شهر بزرگ عراق را اشغال کردند.آن زمان بود که مردم سراسر جهان، ناگهان متوجه پرچم سیاهرنگ گروه موسوم به داعش شدند؛ یک نیروی نظامی دهشت افکن که در عراق و سوریه ظهور یافت و این خطر و بیم به وجود آمد که در سراسر منطقه گسترش یابد.
ارتش عراق و به خصوص افسران ارتش، فرار را بر قرار ترجیح دادند. روز بعد از تصرف موصل، پرچم داعش در شهر تکریت به اهتزاز درآمد و به نظر میرسید که تروریستها در شرف اشغال بغداد، پایتخت، هستند. ولی بغداد ایستادگی کرد.
داعش به جای اشغال شهرها، با اعدام نفرتانگیز زندانیان بیدفاع و فیلمبرداری ماهرانه و حرفهای از این اعدامها، در سر خط خبرها قرار گرفت.دشمنان داعش به تدریج به خود آمدند.
دولت عراق تغییر کرد و در یک ائتلاف غیرمحتمل و اعلامنشده، کشورهای غربی، کردهای عراقی و ایران در جنگ با داعش وارد شدند.
در حال حاضر، دیگر هیچکس به طور جدی فکر نمیکند که پرچم سیاهرنگ داعش روزی در سراسر منطقه افراشته خواهد شد؛ ولی این گروه، تروریستها را در چندین کشور از پاکستان گرفته تا لیبی، به خود جذب کرده و آنها را تحت نفوذ خود درآورده است. در نیجریه هم گروه تروریستی بوکوحرام بدترین شکل از وحشیگری خود را به نمایش گذاشت.
در سال ۲۰۱۴لحظاتی بود که به نظر میرسید دنیا ممکن است در برابر یک اپیدمی دیگر، یعنی ابولا سرخم کند .ولی هرگز تصور تسلیم شدن در برابر این بیماری به ذهن کسی خطور نمیکرد، بخشی به این دلیل بود که امکانات پزشکی دنیا اکنون بیش از حد پیشرفته است و بخشی دیگر به این دلیل که خود بیماری ابولا هرگز در ابعادی که بیم آن میرفت، شیوع پیدا نکرد .با این وجود، ابولا مردم را وحشتزده کرد و همانطور که در چنین شرایطی معمول است، دولتها و مردم همواره منطقی یا از روی وجدان رفتار نکردند.
سال تغییر سیاستها
سال ۲۰۱۴سال تغییرات مشهود در سیاستها بود. انگلیس و آمریکا که در ظاهر از افغانستان و عراق خارج شده بودند، برای تقویت نیروهای محلی، دوباره سربازان خود را به این کشورها اعزام کردند.
اعتراضات در هنگکنگ علیه سیاستهای چین در اروپا، گرایشهای جداییطلبانه چه در اسکاتلند در بریتانیا یا کاتالونیا در اسپانیا یا صرفا برای نشان دادن بیعلاقگی به حضور در اتحادیه اروپا، افزایش یافت.
در هنگکنگ، اشتیاق به داشتن هویتی جداگانه سبب شد که مقامات چین حلقه کنترل هنگکنگ را تنگتر کنند و در همین حال، شی جینپینگ، رئیسجمهوری چین، اراده آهنین خود را برای تاکید بر مصمم بودن کنترل حزب کمونیست، نشان میداد.
سال ۲۰۱۴در حالی به پایان رسید که انعکاس بعضی از مسائل مهم جهانی را میتوان همچنان در خیابانها دید. کسانی که از سلامت عقل نبز برخوردار نبودند، از سیدنی گرفته تا دیژون و تور در فرانسه، به مردم حمله کردند و از طرف دیگر، حملات نژادپرستانه به مسلمانان نیز افزایش یافته است.
در انگلیس، ماموران پلیس و سیاستمداران نگران اجتنابناپذیر بودن حملات تروریستی هستند و در آمریکا مرگ چند سیاهپوست به دست ماموران پلیس سبب شد که از اعتماد مردم به پلیس به شدت کاسته شود.
سالی پر از تراتژدی برای جهان عرب
سال 2014 میلادی با تمام فراز و نشیبهایش به پایان خود رسید، سالی که میتوان آن را یکی از مصیبتبارترین سالها برای کشورهای عربی در دهههای اخیر به حساب آورد. سالی پر از تراژدیهای دردناک، از غرق هزاران آواره سوری در مدیترانه گرفته تا بردگی انسانیت در سوریه و عراق و به خاک و خون کشیده شدن غزه به دست رژیم صهیونیستی.
روزنامه مصری بوابة الشروق، در گزارشی به بررسی رخدادهای جهان عرب در سالی که گذشت پرداخت و نوشت:
جهان در سال 2014 همزمان با بالا گرفتن آتش خشونتها در سوریه و کشیده شدن تاثیرات آن به لبنان، شاهد جنایات رژیم صهیونیستی در حق فلسطینیهایی در غزه نیز بود و تلاشها برای پایان اشغالگری رژیم اسرائیل و برپایی کشور مستقل ظاهرا به 2015 کشیده شد.
در این میان سهم توطئههای غرب نیز کم نبود و تلاش غربیها از طریق ادامه خشونتها در کشورهای عربی به ویژه عراق، سوریه، لیبی و یمن و ایجاد بحران روابط در کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و نیز بحرانهای مالی ناشی از کاهش قیمت نفت باعث شد تا سال 2014 میلادی بدترین سالی باشد که جهان عرب به خود دیده است.
مصر و بازگشت نظامیان
سال 2014 با حوادث مختلفی برای مصر همراه بود. حوادثی که باعث شد مصریها پس از تجربه ناکام اخوان المسلمین در تونس و جنایات داعش، بار دیگر به نظامیان پناه ببرند و روند تکامل نیافته آرزوهای خود برای تبدیل مصر انقلابی به مصر دموکرات را در گروه حاکمیت چکمه پوشان ببینند.
با بررسی تحولات مصر در سال 2014 میلادی میتوان این سال را آغاز جرقه عملیات تروریستی در این کشور ارزیابی کرد.
حدود یک ماه پس از تروریستی خواندن اخوان المسلمین مصر، حملات تروریستی این کشور را فرا گرفت. اوضاع اسفناک امنیتی کشور باعث شد تا بسیاری از سرمایهگذاران خارجی مصر را ترک کنند.
در این سال انتخابات ریاست جمهوری مصر برگزار شد و اعلام شد که عبدالفتاح سیسی، فرمانده کل نیروهای مسلح با 96 درصد آرا پیروز انتخابات بوده است.
جهان عرب و مداخله آمریکا
جهان عرب به دلیل قدرت گرفتن داعش و حوادث تروریستی سال 2014 میلادی مجبور شد تا پررنگ شدن نقش آمریکا در منطقه و حضور نظامی مجدد این کشور در خاورمیانه را بپذیرد .ادامه جنگ دامنه دار در عراق، سوریه، لیبی، یمن و نوار غزه باعث شد تا عربها فکر کنند که حضور نظامی آمریکا امری اجتناب ناپذیر است. اما در واقع توطئهها و شیطنت آمریکا باعث شد که غزه همچنان زیر آتش حمله رژیم کودک کش اسرائیل قرار داشته باشد.
کشورهای عرب حوزه خلیج فارس نیز در حال پایان دادن به اختلافات میان خود هستند و امیدوارند که سال 2015 میلادی سالی همراه با پایان اختلافات باشد.
داعش و اشغال موصل
اما بزرگترین حادثه تروریستی که جهان عرب در سال جاری میلادی با آن رو به رو بود و همچنان پیامدهای آن ادامه دارد، مساله جنایات گروه تروریستی داعش در عراق و کنترل بر یکی از بزرگترین شهرهای این کشور یعنی موصل و پیشروی به سمت بغداد بود. مسالهای که به بزرگترین چالش جهان عرب تبدیل شده است. داعش با سوء استفاده از دو دستگیها و سیاست طائفهگرایی در عراق و بروز جنگهای داخلی در سوریه نه تنها به تهدیدی برای منطقه بلکه برای اروپا و آمریکا هم به خطری بزرگ و جدی تبدیل شد.
گروههای تندرو با تفکر سلفی خود، شیعیان، سنیهای مخالف و اقلیتهای مسیحی و ایزدی را هدف قرار دادند تا جایی که ادامه خشونتها و عبور از خط قرمزها غرب را نیز مجبور کرد که سیاست خود را تغییر دهد و عملا به رویارویی با این گروه ولو در ظاهر بپردازد.
داعش با وسعت بخشیدن به خطوط جنگ و ادامه جنایات خود در سال 2014 میلادی و با تکیه بر استراتژیهای نظامی جدید و البته به دلیل عدم جدیت ائتلاف، توانست در طول سال 2014 در صدر اخبار باقی بماند. داعش در سوریه نیز به پازلی پیچیده تبدیل شده است و ظاهرا به این زودیها نمیتوان پایانی برای آن متصور شد.
بحران آوارگان در جهان عرب
بحران دیگری که در سال 2014 شاهد رشد آن بودیم و تاثیر زیادی بر ملتهای عرب اعم از میزبان و میهمان گذاشت آواره شدن میلیونها شهروند سوری و عراقی بود و موج آوارگانی که در نتیجه جنگ و خشونت بیخانمان شدهاند هنوز هم ادامه دارد و متوقف نشده است.بی مسئولیتی جامعه بین الملل و شدت بحران آوارگان اکنون به جایی رسیده است که کشورهايی مانند اردن، لبنان و ترکیه دیگر توانایی پذیرش پناهجو ندارند.
سازمانهای حقوق بشری نیز به تازگی در گزارشی تکان دهنده فاش کردند که در سال 2014 نزدیک به 300 هزار پناهجو که برای یافتن زندگی بهتر در اروپا سفر پر خطر دریا را در پیش گرفته بودند در دریای مدیترانه غرق شدند که شمار قابل توجهی از این افراد را آوارگان عرب تشکیل میدادند.
فلسطین و ادامه تجاوزگریهای اسرائیل
اما در خصوص کهنترین بحران خاورمیانه و اعراب یعنی مساله فلسطین، اتفاقی که در سال 2014 رخ داد و احتمالا در سال میلادی جدید یعنی 2015 تشدید خواهد شد، تلاشها برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین در مجامع بین المللی و پایان اشغالگری اسرائیل بود که در این راستا پیش نویس قطعنامه فلسطینیها برای پایان اشغالگری و تشکیل کشور مستقل فلسطین برای رای گیری به شورای امنیت ارائه شده است.
پیش نویس قطعنامه فلسطینیها به دنبال دستیابی به صلح همیشگی میان طرفین اسرائیلی و فلسطینی است؛ امری که نیازمند برقراری راه حلی مسالمت آمیز، عادلانه فراگیر و همیشگی است.
به هر حال این احتمال وجود دارد که در سال 2015 میلادی تلاش فلسطینیها برای پایان اشغالگریهای رژیم صهیونیستی و آرزوی دیرین تشکیل کشور مستقل به ثمر بنشیند.