- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
مسعود کاظمی / گزارشگر گروه راهبرد
ضرب‌‌المثلی فارسی می‌گوید: «از آن نترس که های و هو دارد از آن بترس که سر به تو دارد». شاید این ضرب‌المثل وصف حال اصولگرایان در قبال حسن روحانی و یارانش بود که تا قبل از رسیدن به دولت در قالب حزب اعتدال و توسعه گردهم می‌آمدند حزبی که در بیشتر مقاطع با چراغ خاموش حرکت می‌کرد و در جامعه چندان دیده نمی‌شد؛ بعد از انتخابات 92 به عنوان نقطه اول حرکت روحانی به سمت ریاست جمهوری مورد توجه قرار گرفت. یاران نزدیک روحانی البته بیش از حزب در قالب مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام با هم همکاری داشتند. مرکزی که ریشه در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی داشت. مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری در سال 1368 تشکیل شد. این مرکز تا سال 1376 زیر مجموعه ریاست جمهوری بود و از آن سال و با ریاست اکبر هاشمی رفنسجانی بر مجمع تشخیص مصلحت نظام، به این مجمع منتقل شد.
حسن روحانی که از سال 1371 به عنوان رئیس به مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری معرفی شده بود، پس از آن نیز همراه هاشمی رفسنجانی به مجمع رفت و بر صندلی ریاست مرکز تحقیقات مجمع نشست. گفته می‌شود او از همان سال در آن مرکز گروهی منسجم را تشکیل داد و به کار تحقیقات سیاسی پرداخت اکثر همراهان او در مجمع یاران او در حزب اعتدال و توسعه بودند که اکنون همکارانش در دولت هستند. مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام جایی بود که حسن روحانی پس از حضور در آن بسیاری از یاران امروز خود را در آنجا متشکل کرد محمد باقر نوبخت دبیر کل فعلی حزب اعتدال و توسعه، معاونت اقتصادی – پژوهشی مرکز تحقیقات را برعهده داشت و اکبر ترکان مدیرت گروه پژوهشی امور زیربنایی مرکز تحقیقات را محمود واعظی نیز عهده‌دار معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک بود. این افراد و بسیای از کسانی که به حلقه حزب اعتدال و توسعه نزدیک بودند در مرکز تحقیقات استراتژیک حول محور حسن روحانی جمع شدند و سال‌ها در آنجا به امور تحقیقاتی پرداختند.
خاستگاه تشکیل حزب
دوم خرداد 1376 فضای سیاسی ایران را کلی دگرگون کرد. جامعه ایران تا پیش از آن تمرکز خود را به روی بازسازی دوران پس از جنگ گذاشته بود و مطالبات سیاسی مردم نمود چندانی نداشت. دولت اصلاحات اهتمام خود را بر توسعه سیاسی قرار داد و تحزب یکی از مهمترین لوازم توسعه سیاسی بود. فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور نشاط تازه‌ای یافت و احزاب مختلف اعلام موجودیت کردند. در اردوگاه اصلاح‌طلبان جبهه مشارکت ایران اسلامی مهمترین حزبی بود که تشکیل شد و برنده مطلق انتخابات دوره ششم مجلس شورای اسلامی شد. البته احزاب دیگری مانند حزب کارگزاران سازندگی هم بودند که در سال 1374 تشکیل شد. اندکی بعد و در سال 78 حزبی به نام اعتدال و توسعه اعلام موجودیت کرد که 14 سال بعد رئیس دولت یازدهم از آن برخاست. حزب اعتدال و توسعه را می‌توان بخشی از جریان راست‌میانه در ایران دانست که مشی خود را در همان مقطع اعتدال تعریف کرد. برخی حتی پا را فراتر نهادند و اعتدال و توسعه را نتیجه افراطی‌گری و تندروی جنبش اصلاحات اعلام کردند! مهمترین چهره‌های تشکیل‌دهنده حزب اعتدال و توسعه افرادی مانند محمدباقر نوبخت، محمدرضا نعمت‌زاده، اکبر ترکان، فاطمه هاشمی رفسنجانی، محمود واعظی و حسین موسویان بودند. افرادی که اغلب آنها امروز در دولت حسن روحانی، وزیر با صاحب جایگاه‌های مهم هستند. آنها در پاییز سال 1378 پس از دیدار با هاشمی رفسنجانی و مشورت با او تصمیم خود را برای تشکیل حزب قطعی کردند.
البته می‌توان این طور گفت که این تصمیم پیش از آن گرفته شده بود و دیدار با رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام برای اعلام عمومی رسمیت بخشیدن به تصمیم اولیه بود. رئیس مجمع تشخیص در آن دیدار گفته بود: «اداره کشور با یک جناح فاجعه است و در عوض همه نیروهای معتدل در دو جناح باید متحد شوند تا توسعه سیاسی – اقتصادی را پیش برند و ستون‌های نظام را تقویت کنند» به همین دلیل بود که برخی چهره‌ها در دولت هاشمی که عضو حزب کارگزاران سازندگی نشده بودند به اعتدال و توسعه آمدند محمد قوچانی در همان سال‌ها نوشته بود: «کارگزاران، بال چپ هاشمی و اعتدال و توسعه بال راست او خواهد بود.» بنابر سخنی که سیدحسین موسویان از بنیانگذاران حزب اعتدال و توسعه گفته بود به توصیه هاشمی رفسنجانی، رئیس دولت یازدهم یعنی حسن روحانی بهترین گزینه برای رهبری حزب بود.
حزبی که یکی از اعضای خانواده هاشمی، عضو آن شده بود. حضور فاطمه هاشمی در اعتدال و توسعه، در واقع امضای هاشمی بر تشکیل این حزب بود؛ همانطور که حضور فائزه محسن و محمد هاشمی در بین کارگزاران تاییدی بر این حزب تلقی می‌شد انتخابات سال 1378 مجلس ششم اعلام موجودیت رسمی اعتدال و توسعه بود و محمدباقر نوبخت به عنوان دبیر کل آن برگزیده شد. رئیس‌جمهور فعلی، حسن روحانی هم پای ثابت اکثر جلسات شورای مرکزی اعتدال و توسعه بود اعتدال کلیدواژه آن حزب و رویکرد فعلی دولتی است که بیشتر اعضای آن روزی حزب‌شان را با همین نام تاسیس کردند.
دیدگاههای سیاسی و اقتصادی
اعتدال و توسعه هم مانند دیگر احزاب راست‌میانه دیدگاههای راست اقتصادی دارد. اعتقادی به بازار آزاد و خصوصی‌سازی کوچک کردن دولت و نزدیکی به مجامع اقتصادی جهانی پایه‌های اساسی نگاه اقتصادی اعتدال و توسعه است. در بیانیه اعلام موجودیت این حزب در مورد مسائل اقتصادی چنین آمده است: «با تکیه بر مواهب الهی و ظرفیت‌های موجود کشور، مهیا کردن بسترهای مناسب برای سرمایه‌گذاری، حفظ امنیت سرمایه و سرمایه‌گذار، توسعه‌ی اقتصادی مردمگرا و جوان محور به بسط منابع تولید اقتصادی یاری می‌رساند و کاهش بیکاری را به دنبال خواهد داشت. این عمل تحول اقتصادی و استقلال ملی را از شعار تبدیل خواهد کرد و از تصدی‌گری دولت می‌کاهد و بخش خصوصی را پرنشاط خواهد کرد.» این حزب از لحاظ سیاسی و اقتصادی یک حزب با گرایش راست به شمار می‌رود اما کاملا مستقل از جناح راست سنتی، به عبارت بهتر راست میانه‌رو تا حدودی نزدیک به راست مدرن است که دارای دیدگاههای نزدیک به آن چیزی است که امروز از آن به عنوان جریان اعتدالی یاد می‌شود مهمترین دیدگاههای سیاسی این حزب را می‌توان اعتقاد به ایجاد یک نوع فضای متکثر سیاسی در کشور به دور از جنجال و خشونت و ایجاد رقابت سالم بین گروه‌های سیاسی در فضای آرام به منظور رشد و توسعه اقتصادی دانست. اما حزب اعتدال و توسعه از سال 78 تاکنون برای پیشبرد این دیدگاه‌ها در عرصه سیاسی، راهی پرفراز و نشیب را طی کرده که در این گزارش نگاهی به آن داریم:
1378/ شکست در ایستگاه اول: در فضای انتخابات مجلس شسم، حزب اعتدال و توسعه لیستی متشکل از معتدلین راست و برخی چهره‌های معتدل در جناح چپ و با سرلیستی اکبر هاشمی رفسنجانی ارائه داد و وارد اولین کنش جدی خود شد لیستی که نقاط اشتراکش با لیست جامعه روحانیت مبارز بیش از همه بود شاید بتوان این را اولین و بزرگترین اشتباه اعتدال و توسعه دانست.
شرایط انتخابات مجلس ششم به گونه‌ای بود که می‌شد پیش‌بینی کرد با پیروزی اکثریت مطلق اصلاح‌طلبان با محوریت جبهه مشارکت ایران اسلامی به پایان می‌رسد. در نهایت اکبر هاشمی رفسنجانی پس از باز شماری آرا به عنوان نفر آخر سهمیه تهران می‌توانست وارد مجلس شود که از آن انصراف داد. البته محمدباقر نوبخت موفق شد به عنوان نماینده رشت وارد مجلس شود و با بعضی از همفکران خود فراکسیون اعتدال را در مجلس شود و با بعضی از همفکران خود فراکسیون اعتدال را در مجلس راه‌اندازی کند. فراکسیونی که در عمل تاثیر‌گذاری چندانی نداشت و تنها اسمی بود که سال‌های بعد بر سر زبان‌ها افتاد. اولین چالش اعتدال و توسعه دستاوردی غیر از ناکامی نداشت.
1380 / حمایت کمرنگ از خاتمی: انتخابات ریاست جمهوری دور هشتم در شرایطی برگزار شد که رئیس محبوب دولت اصلاحات در ابتدا قصد کاندیداتوری مجدد نداشت. احزاب، گروه‌ها و بدنه اجتماعی حامی اصلاحات با روش‌های مختلف سعی در راضی کردن رئیس دولت اصلاحات برای حضور دوباره داشتند پس از کش‌وقوس‌های فراوان سیدمحمد خاتمی ثبت‌نام کرد و با رای بیش از 22 میلیونی در پاستور ماند. احزابی مانند مشارکت، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و کارگزاران سازندگی برای او سنگ تمام گذاشتند؛ اما حمایت اعتدال و توسعه از رهبر اصلاحات از یک بیانیه تجاوز نکرد.
1382 / انتخابات پر ماجرای مجلس هفتم: پس از رد صلاحیت گسترده اصلاح‌طلبان برای انتخابات مجلس هفتم، حرب و حدیث‌های فراوانی به وجود آمد. استعفای دسته جمعی نمایندگان مجلس ششم در اعتراض به تفسیر شورای نگهبان از قانون اساسی و نظارت استصوابی بخشی از آن ماجراها بود. عده‌ای پا را فراتر گذشته و انتظار داشتند. رئیس‌جمهور آن انتخابات را برگزار نکند. حزب اعتدال و توسعه واکنش خاصی به آن اتفاقات نداشت و به هر روی 8 اسفند 1382 انتخابات مجلس هفتم بگزار شد حزب اعتدال و توسعه چهار نفر از اعضای شورای مرکزی خود را در لیست تهران گنجاند. محمدباقر نوبخت با وجود شانس بالایی که داشت در این انتخابات کاندیدا نشد مجلس هفتم در نبود اصلاح‌طلبان با پیروزی قاطع اصولگرایان همراه شد.
1384 / هاشمی و احمدی‌نژاد: اوج فعالیت سیاسی حزب اعتدال و توسعه به انتخابات ریاست جمهوری سال 1384 و دعوت این حزب از هاشمی رفسنجانی برای کاندیداتوری بر می‌گردد در حالی که احزاب اصلاح‌طلب و حتی کارگزاران سازندگی در ابتدا به دنبال میرحسین موسوی بودند حزب اعتدال و توسعه هیچ‌گاه غیر از هاشمی نام دیگری مطرح نکرد محمدباقر نوبخت سخنگوی ستاد انتخابات هاشمی شد و اعتدال و توسعه از قدرت باعث شد اعضایی این حزب منسجم‌تر از قبل جلسات شورای مرکزی و فعالیت‌های تشکیلاتی خود را سامان دهند.
1385 / پرونده هسته‌ای و اتهام جاسوسی: حسن روحانی روزگاری دبیر شورای عالی امنیت ملی و مسئول مذاکرات هسته‌ای ایران با غرب بود. بیشترین انتقادات او و حزب اعتدال و توسعه از محمود احمدی‌نژاد هم بر سر مناقشه هسته‌ای ایران و غرب بود. مذاکرات سعد‌آباد از یک سو و نوع مواجهه دولت نهم با پرونده هسته‌ای از سوی دیگر اوج منازعات دو طرف بود. در روزگاری که اصولگرایان تمام قدر از دولت محبوب‌شان حمایت می‌کردند روحانی و حزب اعتدال و توسعه به انتقاد از رویکرد دولت جدید پرداختند کار تا آنجا پیش رفت که حسین موسویان از بنیادگذاران حزب اعتدال و توسعه متهم به جاسوسی و روانه رندان شد.
البته اتهام موسویان هیچ‌گاه نشد و حسن روحانی در همان مقطع ادعاهای مطرح شده درباره او را کذب محض خوانده بود. حتی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلت برای آزادی او از زندان بیانیه‌ای صادر کرد. در بخشی از این بیانیه آمده بود «آزادی دکتر سیدحسین موسویان، معاون مرکز تحقیقات استراتژیک که پس از رفع برخی ابهامات انجام شد، موجب خرسندی این مرکز و مدیران دلسوز نظام شد. این آزادی در شرایطی صورت گرفت که تفرقه‌افکنان و اختلاف‌آفرینان داخلی و خارجی قصد داشتند در سالی که توسط مقام عظمای ولایت سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی خوانده شده بین صفوف سربازان نظام تفرقه ایجاد کنند و منافع شخصی و جناحی خود را بر منافع ملی و مصالح کشور ترجیح داده و این مساله را دستاویزی برای منافع جناحی و حزبی خود قرار دهند.»
1386 / فعال کردن سایت آفتاب: در سال 1383 سایت آفتاب به عنوان پایگاه خبری تخصصی و انرژی هسته‌ای آغاز به کار کرد اما پس از آنکه حسن روحانی از شورای عالی امنیت ملی رفت. این سایت نیز در اختیار خزب اعتدال و توسعه قرار گرفت و هم اکنون فعالیت خبری خود را در راستای اهداف حزب اعتدال و توسعه ادامه می‌دهد. به طور مثال در سال 1386 و در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی این سایت خبری نقش ارگان حزب را بازی کرده و به معرفی نامزدهای حزب اعتدال و توسعه می‌پردازد.
1387 / اختلاف بر سر نقد احمدی‌نژاد: انتقادات تند حسن روحانی و محمدباقر نوبخت به سیاست‌های اقتصادی دولت احمدی‌نژاد که هر روز تندتر هم می‌شد باعث شد چهار تن از اعضای شورای مرکزی، راه خود را از حزب جدا کنند. حمیدرضا حاجی‌بابایی، کاظم جلالی، محمد جواد ایروانی و مجید قاسمی با امضای بیانیه‌ای اعضای دیگر را متهم به عبور از اهداف اولیه و چرخش به سمت اصلاح‌طلبان کرده و راه خود را جدا کردند.
1388 / انتخابات بر بحث: میرحسین موسوی کاندیدای اصلاح‌طلبان و حتی بخشی از جریان‌های راست‌میانه در انتخابات ریاست جمهوری 88 بود اعتدال و توسعه هم از این قاعده مستثنی نبود و رسما از موسوی حمایت کرد. پس از انتخابات اما اعتدال و توسعه راه خود را از دیگران جدا کرد و نتیجه را پذیرفت. فضای سیاسی کشور پس از انتخابات سال 88 به گونه‌ای شد که بیشتر احزاب را به محاق برد. از فعالیت دو حزب اصلی اصلاح‌طلب جلوگیری شد و سایر احزاب هم عملا خروجی خاصی نداشتند حزب اعتدال و توسعه هم همین روند را در پیش داشت.
1392 / از فرش تا عرش: غلامعلی دهقان، سخنگوی وقت حزب اعتدال و توسعه در آبان ماه 1391 خواهان حضور حسن روحانی در انتخابات یازدهم شد پس از ممانعت از حضور سیدمحمد خاتمی و رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی و نهایتا انصراف عارف، حسن روحانی کاندیدایی بود که اصلاح‌طلبان و میانه‌روها بر روی او به اجماع رسیدند. در این میان حزب اعتدال وتوسعه میدان دار اصلی بود. تمامی پست‌های کلیدی ستاد انتخاباتی روحانی و بعدتر، پست‌های کلیدی کابینه روحانی به این حزب رسید در واقع گروهی که در سال‌های گذشته از زمان تاسیس خروجی و تاثیر‌گذاری خاصی نداشت به یکباره وارد عالی‌ترین سطح قدرت اجرایی کشور شد اکنون دیگر رئیس جمهوری اسلامی ایران رهبر اعتدال و توسعه هست و احتمالا در مجلس آینده نیز، روحانی با شعار اعتدال و سرمایه حزب خود بازی خواهد کرد.
1393 / به زودی حزب فعال می‌شود؟
اوایل دی ماه در کنگره جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی، دبیر کل موتلفه به انتقاد از آنچه «قلع و قمع اصولگرایان» می‌خواند، پرداخت و حزب اعتدال و توسعه را متهم کرد مشغول فعالیت انتخاباتی در استان‌ها با هماهنگی اصلاح‌طلبان است. او گفت «احزابی مانند اعتدال و توسعه گره زدن زلف مسئولان ستادهای رئیس‌جمهور و اصلاح‌طلبان را انجام می‌دهند و این نه تحلیل بلکه خبر است.» این در حالی است که طیفی از فعالان سیاسی و رسانه‌ها از بی‌عملی اعتدال و توسعه (به عنوان نزدیک‌ترین حزب به رئیس‌جمهور) انتقاد می‌کنند اما محمدباقر نوبخت، دبیر کل حزب، این پرسش‌ها را با چنین پرسشی پاسخ می‌دهد: «کدام احزاب در کشور فعال هستند که ما دومی باشیم؟» وی اوایل هفته جاری در گفت‌و‌گو با خبرگزاری فارس در پاسخ به این پرسش که «آیا برنامه‌ای برای فعال کردن حزب متبوع نان دارید؟»، گفت «انشا‌ءالله به زودی فعال خواهیم شد.» نوبخت همچنین در آخرین اظهارات خود به عنوان دبیر کل حزب اعتدال و توسعه (که هفته گذشته در نشست احزاب اسلامی عنوان شد)، گفت که «در میان دو جریان اصولگرایی و اصلاح‌طلبی جریان میانه‌ای وجود دارد که حزب اعتدال و توسعه بر این جغرافیا میانه‌ای قرار گرفته است؛ یعنی ما در مرام خود نه اصولگرایی و نه اصلاح‌طلبی را نفی نمی‌کنیم.» با چنین موقعیتی در جغرافیای نیروهای سیاسی ایران، حزب اعتدال و توسعه اکنون اصلی‌ترین پست‌های دولت را در اختیار دارد و مهم‌تر از همه آنکه حسن روحانی به عنوان پدر معنوی حزب، در جایگاه ریاست جمهوری قرار دارد.
رئیس‌جمهوری که برای پیشبرد برنامه‌های خود با چالش‌های جدی به ویژه با مخالفان پارلمانی مواجه است و حتی از به کار بسن ابزارهایی چون همه‌پرسی برای رفع این چالش می‌گوید؛ طبعا به انتخابات آتی مجلس هم چشم دارد. اما در این شرایط کمتر نامی از حزب اعتدال و توسعه به میان می‌آید. امروز حزب اصلی یاران رئیس‌جمهور کجاست؟ آیا سران آن به خاطر مشغله دولت از حزب کنار رفته‌اند یا آنکه باید گفته دبیر موتلفه را پذیرفت و تصور کرد بار دیگر این حزب بی‌سروصدا در حال پیشبرد برنامه‌های انتخاباتی است؟
