تاکتیکهای رسانههای غربی را بشناسیم
سعدالله زارعی، از دیگر فعالان رسانهای کشور، درباره تاکتیکهای رسانههای غربی نیز معتقد است در همه رسانههای دنیا نوعی دستهبندی و اولویت خبری دنبال میشود و بر این اساس بعضی از خبرها که با منافع صاحبان آن تطبیق میکند، برجسته سازی و تکرار میشوند و برخی از خبرها که با منافع آنها سازگاری ندارد معمولاً حذف و یا بسیار کمرنگ منعکس میشوند و یا اینکه در حاشیه انعکاس اصل خبر، خبرهای کاذب و موازی ساخته میشود به گونهای که خبر اصلی در حاشیه قرار بگیرد و از اهمیت آن کاسته شود.
وی در گفتوگو با گزارشگر روزنامه کیهان در این باره این چنین توضیح میدهد: «راهپیمایی سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران که در تمام دنیا بیسابقه و یک پدیده شگرف و استثنایی به حساب میآید زیرا در هیچ جای جهان سابقه ندارد که پس از گذشت بیش از سی و پنج سال از یک انقلاب همچنان مردم این طور در حمایت از انقلابشان به صحنه بیایند اما این رسانهها وقتی شاهد حضور گستره مردم در حمایت انقلاب و اصول و رهبران آن هستند، به وجد نمیآیند و رسانههای غربی معمولا این خبر را بایکوت میکنند و تنها برخی از آنها در حد محدودی به انعکاس خبر و در عین حال کوچک سازی آن میپردازند. »
این روزنامه نگار میافزاید: «در راهپیمایی 22 بهمن گذشته، خبرگزاری فرانسه در حد چند سطر از راهپیمایی دهها میلیونی مردم ایران خبر داد و عدد شرکت کنندگان را از چند میلیون نفر به چند هزار نفر تقلیل داد و به همین شکل برخی خبرهای دیگر نیز به گونهای منعکس میشوند که با حاشیهپردازیها از دید مخاطب دور میشود و ارزش خبر به شدت کاهش پیدا میکند. »
زارعی ادامه میدهد: «مثلاً وقتی در مجلس خبرگان، انتخابات هیئت رئیسه که یک رخداد مهم و نشان دهنده ارتباط تنگاتنگ خبرگان با رهبر انقلاب بود برگزار شد، غربیها با برجسته سازی موضع کاندیداها و عدم موفقیت آقای هاشمی در کسب آرا تلاش کردند تا نوعی دو قطبی را از این مجلس به نمایش بگذارند.»
آیندهنگری در تعیین راهبردها
مریم ملکپور دکترای آیندهپژوهی و مجری برتر بحران در رسانه ملی در گفتوگو با گزارشگر روزنامه کیهان با بیان اینکه امروزه در شلوغی وصفناپذیر ارتباطی قرار داریم، میگوید: «در این هیاهوی عصر ارتباطات و دنیای اطلاعات رسانهای موفق خواهد شد که بتواند ضمن نیازسنجی مخاطب علاوه بر رضایت وی، او را از نظر تغذیه خبری و اطلاعاتی نیز مشعوف کند و این مهم میسر نخواهد شد مگر با آشنایی کامل با تکنیکها و تاکتیکهای خبری و آیندهنگاری و آیندهپژوهی اطلاعرسانی و تعیین راهبردها و استراتژیهای رسانه ملی.»
خانم ملکپور در ادامه همین بحث تصریح میکند: «امروز رسانهای موفق است که بتواند اکیدا از هرگونه اغوای مخاطب بپرهیزد و تمام تلاش خود را در جهت اقناع وی به کار گیرد، چرا که مخاطب دنیای امروز آگاه، منتخب و مخیر است و به راحتی میتواند به حق انتخاب خود دست یابد و خبر صحیح را از ناصحیح تشخیص دهد.»
ضرورت سواد رسانهای، تخصصی و عمومی
خانم ملکپور کارشناس حوزه رسانه که در رشته ژورنالیسم خبری نیز تخصص دارد، میگوید: «خوشبختانه در کشورمان تجهیزات و امکانات ارتباطی خوبی برای تعامل با دنیا و مخاطبان داریم ولی آنچه از اهمیت بسزایی برخوردار است وجود نیروی انسانی متخصص و آشنا به سه سواد رسانهای، تخصصی و عمومی در بین اهالی خبر و مدیران این عرصه است که متاسفانه در پارهای موارد از این مهم فاصله داریم و در بعضی از بخشهای مختلف خبری نیروها تخصصی و مبتنی بر ضوابط حرفهای کار نمیکنند.»
وی که هماکنون ارزیاب شبکههای خبری در رسانه ملی است اعتقاد دارد توجه به آینده ارتباطات با محوریت دنیای مجازی و خاصه شبکههای اجتماعی باید در دستور کار سیاستگذاران رسانهها قرار گیرد، چرا که در آینده به الگوی «هر نفر یک رسانه» خواهیم رسید و دیگر نمیتوان خبری را نگفت یا جانبدارانه تفسیر کرد، بلکه باید شیوه «مدیریت اقتضایی» اطلاعرسانی خبری را با استفاده از روشهای نوین آموخت و کاربردی نمود.
ملکپور خاطرنشان کرد: امروزه دوران مرجعیت رسانهای به پایان رسیده است و رسانهها نمیتوانند به شیوه گذشته به مهندسی افکار بپردازند. رسانه باید وقایع را بگوید و مخاطب خود حقایق را برداشت کند.
وی معتقد است: «امروزه «نگفتن» مطرود است بلکه «چگونه گفتن» است که یک رسانه را در صدر توجه افکار عمومی قرار میدهد.»
سه اصل سرعت، صحت و دقت
خانم ملکپور که خود حکم گویندگی دارد و گوینده خبر برتر بحران نیز شناخته شده در پاسخ به این پرسش که آیا سرعت انتقال خبر در رسانههای داخلی و خارجی نقشی در جلب مخاطب دارد، تصریح میکند: «قطعا سه اصل سرعت، صحت و دقت در جلب و جذب مخاطب تعیینکننده هستند، لیکن وقتی رسانهها دسترسی یکسانی به اخبار داشته باشند مولفه سرعت در انتقال خبر از اولویت خاصی برخوردار است، حال آنکه ما شاهد مواردی از رسانههای خارجی هستیم که علیرغم اینکه خبرنگاری در داخل کشور ندارند و شاید سرعت اطلاعرسانی ندارند وخبرهای داخلی ایران با تاخیر از سوی آنها اعلام میشود ولی کماکان از سوی برخی افراد با اقبال مواجه هستند. در چنین مواقعی قطعا پارامترهای کیفی دقت و صحت بیش از سنجه کمی سرعت مد نظر قرار میگیرد.»
گوینده خبر سیما در ادامه میگوید: «رسانه باید مخاطب خود و نیازش را بشناسد، بر معضلات اجتماعی صحه بگذارد، در جهت افزایش سطح معرفت جامعه کوشا باشد، زشت و زیبا را بشناسد و معروف و منکر را بشناساند.»
وی که کارشناس ارشد مدیریت میباشد، سیاست اخیر رسانه ملی را در کوچک و چابکسازی صدا و سیما قابل تقدیر دانسته و اظهار امیدواری میکند بتوان به شعار مدیریتی دنیای مدرن «کوچک زیباست» نزدیک شویم و سریع و صریح نیاز مخاطب خود را برآورده کرده، نان خود را در سفره بیگانه نگذاریم.
محمد کریمی معاون خبر خبرگزاری تسنیم ضمن قابل تقدیر دانستن تغییر نگاه حرفهای مسئولان و مدیران به ابزار رسانهای در طول یک دهه اخیر و انتشار و بازتاب هماهنگ و قابل تقدیر پیام انقلاب اسلامی در قالب متن، عکس و فیلم درباره راهکارها و تاکتیکهای مقابله با عملیات روانی رسانههای غربی خاطرنشان میکند: «نباید به این حد محدود شد بلکه باید همچنان توفنده و پرکار ادامه داد و نقاط ضعف را برطرف کرد.»
وی می افزاید: «افکار عمومی ایران و به ویژه صاحبان و فعالان رسانهای به خوبی به خاطر دارند که چگونه در جریان نکتهپردازیها و شیطنتهای رسانهای نظام سلطه پس از فتنه 88، حضور پر رنگ و فعال شبکههای تلویزیونی بین المللی جمهوری اسلامی ایران توانست در حد مطلوبی مانع از در اختیار گرفتن کامل و جامع افکار عمومی جامعه جهانی و ایران توسط ابزار سلطه شود. »
تخصصگرایی و نگاه به مخاطب
زارعی به عنوان روزنامهنگاری که از سال 56 تاکنون در عرصه رسانه فعالیت داشتهاست، انتقادات جدیتری را وارد میداند و ادامه میدهد: «در عین حال از بعد آسیب شناسی باید بگوییم جامعه رسانهای ایران به دلیل جوان بودن و عدم تجربه کافی و عدم برخورداری بخش وسیعی از خبرنگاران ما از اسلوب و فن خبرنگاری و گزارشنویسی، عدم احاطه کافی سردبیران به وقایع خبری و تحلیل و تفسیر خبرها شاهد عمق کم خبری و جامعه رسانهای کشور هستیم.»
وی درباره پیامدهای این مشکل خاطرنشان میکند: «این مسئله سبب میشود بسیاری از خبرها پیش از آن که صحت و سقم آن مشخص شود، به عنوان خبر واقعی در رسانهها منعکس شود یا در حالی که یک خبر ممکن است پس زمینهها و زمینهها و اهدافی داشته باشد، در رسانههای ما بدون ذکر زمینهها و سوابق و اهداف بیان شود لذا در بسیاری از مواقع، رسانههای ما در مواجهه با خبرهایی که دشمنان یا رقبای ایران تولید میکنند صرفا نقش یک کاتالیزور و انتقال دهنده را ایفا میکنند. »
زارعی آسیب بعدی حوزه خبر، گزارش و رسانه کشور را عدم تعمق کافی در جامعه مخاطب میداند و بیان میکند: «ما میبینیم که جامعه هفتاد میلیونی ایران در مقیاس بسیار محدودی به حوزه خبر توجه میکند و شاید امروز از مجموع هفتاد میلیون جمعیت ایران، ده درصد اهل خبر هستند و مردم کمتر رسانههای خبری را میبینند و گاهی خبرهای آنها برخاسته از جریان تبلیغاتی و تحت تأثیر بازار کاذبی است که به صورت شایعه در جامعه توسط سیستمهای مدرن رسانهای نظیر واتس آپ منتشر میشوند و اساساً ضد خبر جای خبر را میگیرد و دروغ جای واقعیت را پر میکند.»
وارد کردن خبر در اداره جامعه
این کارشناس مسئله عدم کاربرد خبر و گزارش در حوزه تصمیم گیری و اداره جامعه را مشکل دیگر در حوزه خبر و اطلاعرسانی میداند و یادآور میشود: «جامعه خبری ما در یک سو و جامعه مدیریتی ما در سوی دیگر حرکت میکنند و معمولاً مسئولین در کشور به ارزش رسانه و حوزه خبر بسیار کم توجه هستند و کمتر خبری در عرصههای رسانه ما، منشا یک تصمیمگیری مهم و استراتژیک برای حل یک مشکل و یا اتخاذ یک تصمیم کلیدی میشود.»
اصلاح نگاه مسئولین به رسانه
وی درباره نگاه مسئولین به خبرنگاران و فعالان رسانه اظهار میکند: «مسئولین به خبرنگاران به عنوان انسانهایی که به دنبال برجسته سازی یک سری روندهای سیاسی و مقابله با یک سری روندهای سیاسی دیگر است نگاه میکنند، به همین جهت خبرنگار در جامعه مدیریتی ما شبیه یک جاسوس و خبرچین دیده میشود و معمولا در جلسات حساس اجازه ورود به خبرنگار نمیدهند و یک مدیر مهم در کشور کمتر رغبت نشان میدهد که مسایل مهم حوزه مدیریتی خود را برای یک خبرنگار تشریح کند و از طریق خبرنگار به افکار عمومی اجازه قضاوت در این مورد را بدهد. »
زارعی درباره محدودیتهای فعالیت خبری در ارگانهای مختلف ابراز میدارد:« سخنانی که رهبر معظم انقلاب در جمع فعالان محیط زیست بیان فرموده و در آن فهرستی از اقدامات ناخوشایندی که در عرصه طبیعت و فضای سبز ایران رخ میدهد، مطرح کردند از جمله موضوعاتی هستند که یک خبرنگار برای بررسی کم و کیف آن و خبررسانی دارای محدودیتها و مضیقههای بسیار زیادی است و خبرنگاران ما کمتر اجازه دارند به پروندههای در دست رسیدگی در دادگاهها دسترسی پیدا کنند و این مسئله اتفاقهای بسیار ناخوشایندی را در حوزه قضایی رقم میزند و قاضی را از نگاههای اصلاحگرایانه افکار عمومی محروم میکند.»
وی میافزاید:« در حوزه اجرا نیز مسئولین دولتی در کشور، پستهای خود را به صورت شخصی، انفرادی یا حزبی و گروهی اداره میکنند و اجازه نمیدهند یک خبرنگار به این حوزه که بخشی از بیتالمال مسلمین به حساب میآید ورود پیدا کنند. همچنین در حوزه تقنین نیز شاهد بودهایم که خبرنگاران در مجلس شورای اسلامی به شکل حاشیهای، تبلیغاتی و انعکاس رسمی اخبار محدود میشوند و عملاً خبرنگار به صورت زینت المجلس عمل میکند.»
زارعی خاطرنشان میکند: «مجموعهای از آفات حوزه خبری و خبررسانی ماست که برای حل و رفع آن نیاز به یک تصمیم استراتژیک در سطح کشور و در بخشهای مختلف و بخصوص در خود حوزه خبر و در محدوده سردبیران و مدیران مسئول است که باید به آن توجه شود.»