جهان و ایران در پایان بازی برد - برد

مریم سالاری / خبرنگار اعزامی «ایران» به «وین»

همه با هم بردند. در نخستین ساعات صبح سه‌شنبه 23 تیرماه پس از روزها و ساعت‌ها مذاکرات فشرده، سخت و نفسگیر رایحه صلح میان ایران و 6 قدرت بزرگ جهان در سراسر وین پیچید و طنین خبر خوش توافق هسته‌ای به گوش مردم جهان رسید. در لحظاتی که گمانه‌زنی‌ها درباره  رسیدن به توافق لحظه به لحظه تقویت می‌شد، طلسم، شکست و ایران و کشورهای گروه 1+5 با برداشتن گام بلند تفاهم بر سر برنامه هسته‌ای ایران، به بیش از یک دهه بی‌اعتمادی و بن‌بست پایان دادند و بر تفاهم بزرگ مهر تأیید زدند. دیروز عمارت قدیمی سازمان ملل در خیابان تاریخی وین در میان انبوه حضور خبرنگاران و رسانه‌های تصویری جهان نظاره‌گر آن بود که وزیر خارجه ایران در کنار وزیران خارجه 6 قدرت دنیا پایان چالشی را اعلام کردند که ضمن به رسمیت شناختن حق هسته‌ای کشورمان، به سناریوی تحریم‌های ظالمانه علیه ایران پایان می‌دهد.

در یک ماه اخیر که چندین دور متوالی نشست بین ایران و غرب و بویژه امریکا در سطوح مختلف برگزار شد و در روزهای پایانی با شدت بیشتری ادامه پیدا کرد، هشدارهای مخالفان در برابر خواسته کشورهای طرف مذاکره خریداری نیافت و غرب بازی برد- برد را به باخت- باخت ترجیح داد. به گفته منابع آگاه، بی‌سابقه‌ترین تماس‌ها میان هیأت‌ها با پایتخت‌های خود و برخی کشورهای مخالف این توافق برقرار و برخی تصمیم‌ها در آخرین لحظه اتخاذ شد. در حالی که ساعت‌ها پیش از اعلام توافق، ناظران و خبرنگاران حاضر در وین در تردید شکست یا پیروزی دست و پا می‌زدند و از روند حاکم بر مذاکرات بی خبر بودند، آخرین نشست  شبانه وزیران خارجه 1+5  در کوبورگ برگزار شد و موگرینی و ظریف خود را مهیای اعلام توافق به جهان کردند.

دیروز مردم جهان هم در کنار تهران، واشنگتن، پاریس، لندن، برلین، پکن و مسکو چشم و گوش بر اتفاق مهم وین دوختند و نظاره‌گر اخبار و گزارش‌های خبرنگاران اعزامی به وین برای پوشش این رخداد مهم شدند. پس از انتشار زمزمه‌های تفاهم هسته‌ای در آخرین ساعات پایان دوشنبه در میان خبرنگاران و تصویربردارانی که شب را تا صبح در انتظار خبرهای خوش مقابل کوبورگ سرکرده بودند، تصویربرداران و عکاسان به دفتر سازمان ملل رفتند تا شکارچی نخستین تصاویر ثبت شده از پایان مناقشه 12 ساله میان ایران و جهان باشند. کمی آن سوتر نمایندگان پرشمار رسانه‌های مختلف هم راهی آستریاسنتر- مرکز استقرار خبرنگاران- شدند تا لحظات تاریخی وین را به جهان مخابره کنند.

تمام شبکه‌های رسانه‌ای بزرگ بین‌المللی برنامه‌های عادی خود را قطع و مستقیم از وین برنامه‌های خود را پخش کردند.  وزیر امور خارجه در کنار موگرینی قفل سکوت را شکست و در اظهاراتی که مردم جهان را مخاطب قرار می‌داد، اعلام کرد ایران و کشورهای طرف مذاکره‌اش به امیدهای جهان برای حل یک بحران ساختگی رنگ واقعیت بخشیده  و با رویکرد برد- برد به بحرانی غیرضروری پایان داده‌اند. موگرینی هم تصمیم بزرگ وین را ارسال پیام امید به جهان و آغازگر فصل جدیدی از مناسبات دانست.

محمدجواد ظریف و همراهانش گفت‌وگوی مستقیم با قدرت‌های بدبین به برنامه هسته‌ای ایران را از نقطه‌ای آغاز کردند که پیش از آن به بن‌بست رسیده بود. سنگ بنای اجلاس وین در زمانی نهاده شد که سران ایران و امریکا (روحانی و اوباما) دو سال پیش در نیویورک در تصمیمی تاریخی تمایل خویش را برای حل مناقشه پیچیده هسته‌ای از راه مذاکره و دیپلماسی علنی کردند. طی این روزهایی که گذشت، همه شواهد خبری نشان از آن داشت که آسمان وین به میهمانان ایرانی روی خوش نشان داده است. درست برخلاف ایام گذشته که ایرانیان با دلهره و نگرانی به آسمان غبارآلود مذاکرات نگاه می‌دوختند. هیأت اعزامی ایران به این قول خویش جامه عمل پوشاند که ظریف گفته بود در تونل تاریکی و تردید راه نخواهیم رفت.

محورهای توافق

- قدرت‌های جهانی  برنامه هسته‌ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخته و اعمال حقوق هسته‌ای ملت ایران را در چارچوب معاهدات بین‌المللی محترم می‌شمارند.

- برنامه هسته‌ای ایران که با قلب حقایق و به ناحق به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی معرفی شده بود، اکنون به موضوعی برای همکاری بین‌المللی با سایر کشورها در قالب استانداردهای بین‌المللی تبدیل می‌شود.

- ایران به عنوان یک قدرت دارای فناوری هسته‌ای و برخوردار از برنامه هسته‌ای صلح آمیز، از جمله چرخه کامل سوخت و غنی‌سازی، توسط سازمان ملل متحد مورد شناسایی قرار می‌گیرد.

- قطعنامه‌های تحریمی ناعادلانه شورای امنیت سازمان ملل متحد شامل تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی تحمیل شده علیه کشورمان، در قالب یک چارچوب مورد تفاهم و از طریق صدور یک قطعنامه جدید به یکباره لغو خواهند شد.

- با صدور قطعنامه جدید ذیل ماده 25 منشور ملل متحد، ضمن اشاره به ماده 41 منشور صرفاً در بندهای مربوط به لغو تحریم‌های گذشته، تحول ماهوی در نحوه برخورد شورای امنیت با ایران ایجاد خواهد شد.

-  همه تأسیسات و مراکز هسته‌ای ایران به کار خود ادامه خواهند داد. بر خلاف خواسته‌های اولیه طرف مقابل، هیچ کدام نه برچیده می‌شوند نه تعطیل.

- سیاست جلوگیری از غنی‌سازی ایران شکست خورد؛ برنامه غنی‌سازی ایران ادامه خواهد یافت.

- زیرساخت هسته‌ای ایران حفظ خواهد شد. هیچ سانتریفیوژی از بین نخواهد رفت و کار تحقیق و توسعه روی تمامی سانتریفیوژهای کلیدی و پیشرفته ایران از جمله IR-4، IR-5،IR-6  و IR-8ادامه می‌یابد.

- رآکتور آب سنگین اراک  به عنوان یک رآکتور آب سنگین باقی مانده و ضمن مدرن‌سازی و اضافه کردن قابلیت‌ها، آزمایشگاه‌ها و تأسیسات جدید به آن با همکاری صاحبان پیشرفته‌ترین و امن‌ترین فناوری‌های روز جهانی، خواسته‌های اولیه برای برچیده شدن یا تبدیل آن به رآکتور آب سبک به کنار گذاشته شده‌اند.

- ایران به عنوان یک تولیدکننده محصولات هسته‌ای، بخصوص دو محصول راهبردی «اورانیوم غنی شده» و «آب سنگین»، وارد بازارهای جهانی خواهد شد و تحریم‌ها و محدودیت‌ها علیه صادرات و واردات مواد هسته‌ای- که بعضاً 35 سال در جریان بود- بی‌تأثیر می‌شود.

-  تحریم‌های اقتصادی و مالی در حوزه‌های بانکی، مالی، نفتی، گازی، پتروشیمی، تجاری، بیمه، حمل و نقل وضع شده توسط اتحادیه اروپایی و امریکا که به بهانه برنامه هسته‌ای ایران وضع شده است، در ابتدای اجرای توافق به طور یکجا لغو می‌شوند.

- الزام بر ممنوعیت فعالیت موشکی کشورمان از جمله در حوزه موشک‌های بالستیک به محدودیت‌هایی در حوزه موشک‌های طراحی شده برای سلاح هسته‌ای که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه به دنبال آن نبوده و نخواهد بود، تبدیل خواهد شد.

- تحریم تسلیحاتی ایران لغو و با برخی محدودیت‌ها جایگزین خواهد شد، به نحوی که امکان واردات یا صادرات اقلام دفاعی به صورت موردی فراهم خواهد شد. این محدودیت‌ها نیز بعد از 5 سال به طور کامل لغو خواهد شد.

- ممنوعیت خرید اقلام حساس با کاربرد دومنظوره لغو و تأمین نیازهای ایران از طریق کمیسیون مشترک ایران و 1+5  تسهیل خواهد شد.

- تحریم تحصیل دانشجویان ایرانی در رشته‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای به طور کامل لغو خواهد شد.

- برای نخستین بار پس از سه دهه تحریم غیرعادلانه، ممنوعیت خرید هواپیمای مسافربری مرتفع و امکان بازسازی ناوگان هوایی کشور و ارتقای ایمنی پروازها فراهم خواهد شد.

- ده‌ها میلیارد دلار از درآمدهای ایران که طی چند سال گذشته به دلیل تحریم‌های ظالمانه در خارج از کشور مسدود شده است، آزاد خواهد شد.

- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، کشتیرانی جمهوری اسلامی، شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش و شرکت‌های تابعه، ایران ایر و بسیاری از دیگر نهادها، بانک‌ها و مؤسسات کشورمان (در مجموع حدود 800 شخص حقیقی و حقوقی) از شمول تحریم‌ها خارج می‌شوند.

- دسترسی بیشتر ایران به حوزه‌های تجاری، فناوری، مالی و انرژی تسهیل خواهد شد.

- ممنوعیت یا محدودیت همکاری‌های اقتصادی با ایران در تمامی عرصه‌ها از جمله سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و سایر زمینه‌ها مرتفع خواهد شد.

- و بالاخره در حوزه انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای زمینه همکاری‌های گسترده بین‌المللی با ایران در حوزه ساخت نیروگاه‌های جدید هسته‌ای، رآکتورهای تحقیقاتی و پیشرفته‌ترین حوزه‌های صنعت هسته‌ای ایجاد می‌شود.