مروری بر آخرین وضعیت بررسی توافق هسته ای در کنگره آمریکا/فخرالدین اسدی

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: مجادله کاخ سفید و کنگره بر سر مفاد، بندها، ضمایم و ماهیت توافق هسته ای ایران و اعضای 1+5 همچنان ادامه دارد. این مناقشه در طول دوران مذاکرات هسته ای نیز وجود داشت، اما در طول یک ماه اخیر و متعاقب جمع بندی نهایی مذاکرات هسته ای در وین، موضوع تصویب یا عدم تصویب برجام در کنگره (متشکل از دو مجلس نمایندگان و سنای آمریکا) وارد فاز تازه ای شده است. در این مطلب سعی داریم با توجه به شواهد و مستنداتی  که در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا وجود دارد، آخرین  وضعیت توافق نهایی را در این دو نهاد قانونگذاری ترسیم کنیم:

وضعیت برجام در مجلس نمایندگان آمریکا

جان کری، ارنست مونیز و جک لو که به ترتیب وزرای امور خارجه، انرژی و خزانه داری دولت اوباما محسوب می شوند، طی یک ماه اخیر تلاش زیادی را جهت اقناع سناتورها و نمایندگان آمریکا جهت موافقت با برجام صورت داده اند؛ تلاش هایی که به نظر می رسد ثمره چندانی برای دولت اوباما نداشته است. پیروزی جمهوری خواهان در انتخابات میان دوره ای کنگره ( در سال 2015 میلادی) منجر به در اختیار قرار گرفتن اکثریت این دو مجلس توسط مخالفان دولت اوباما شد و هم اکنون در مجلس نمایندگان 435 نماینده وجود دارد که  از این تعداد 244 نفر جمهوریخواه و اعضای باقیمانده دموکرات یا مستقل هستند. از این رو اکثریت نسبی مجلس نمایندگان آمریکا (نصف به علاوه یک نمایندگان ) با توافق وین مخالف هستند. با این حال برای جلوگیری از حق وتوی رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، حداقل رأی دو سوم نمایندگان، یعنی 290 نماینده لازم است. مطابق آخرین برآوردهای صورت گرفته تاکنون، 11 عضو مجلس نمایندگان که به حزب دموکرات تعلق دارد با توافق نهایی مخالف هستند. اگر این تعداد را با تعداد نمایندگان جمهوریخواه (که جملگی تقریبا مخالف قطعی توافق هستند ) جمع کنیم، تعداد 255 نماینده در مجموع با توافق صورت گرفته مخالف هستند. از این رو جهت جلوگیری از اعمال قدرت وتوی اوباما در مقابل رأی مجلس نمایندگان، باید تعداد 35 نماینده دموکرات دیگر به مخالفان توافق ملحق شوند. به نظر می رسد این کار تا اندازه زیادی سخت است، اما ناممکن نیست!

در این میان لابی آیپک تلاش زیادی برای خرید آرای سناتورها و نمایندگان دموکرات علیه توافق هسته ای دارد و در نظر دارد که 100 میلیون دلار هزینه کند تا در نهایت مانع از اجرایی شدن توافق هسته ای شود.

وضعیت برجام در سنای آمریکا

وضعیت برجام در سنای آمریکا نسبت به مجلس نمایندگان شفاف تر است، زیرا تعداد سناتورها 100 نفر بیشتر نیست و مطابق آخرین اخبار و جمع بندی ها، تاکنون ۱۹ سناتور دموکرات موافقت خود را با برجام و توافق هسته ای با ایران اعلام کرده اند. به عبارت بهتر، تاکنون 19 سناتور دموکرات اعلام کرده اند که به صورت قاطع از توافق نهایی حمایت کرده و به سود آن رأی خواهند داد. این در حالی است که اوباما برای وتوی رأی منفی مخالفان هسته ای نیاز به ۳۴ رای موافق دارد، از این رو اوباما برای اعمال حق وتوی خود در سنای آمریکا ناچار به جذب آرای 15 سناتور دیگر نیز خواهد بود.

هم اکنون از میان 100 سناتوری که در سنای آمریکا حضور دارند، 54 سناتور جمهوری خواه و 46 سناتور دموکرات مشغول به فعالیت هستند. در این میان همه سناتورهای جمهوری خواه تقریبا به صورت مطلق و نسبی مخالفت خود را با توافق نهایی اعلام کرده اند. از میان سناتورهای برجسته حزب دموکرات نیز چاک شامر و باب منندز به صورت علنی رأی خود علیه توافق هسته ای را  محرز و مشخص ساخته اند.

از این رو اوباما نسبت به رأی منفی 56 سناتور آمریکایی در قبال برجام اطمینان پیدا کرده و هم اکنون در صدد جلب آرای سناتورهای سردرگم دموکرات برای جلوگیری از مقابله با حق وتوی خود در سناست. در سنای آمریکا، حداقل رای منفی 67 سناتور برای جلوگیری از اعمال حق وتوی اوباما لازم است و البته در میان سناتورهای دموکرات، برخی افراد هنوز رأی خود را در رد یا قبول توافق نمایان نکرده اند. این ها افرادی هستند که طی روزهای اخیر لابی گری های گسترده ای با آیپک و دیگر لابی های صهیونیستی صورت داده اند. این در حالیست که لابی لیبرال یهودی "جی استریت" نیز در صدد است آرای سناتورهای دموکرات را به سود توافق هسته ای حفظ کند.

در داخل سنای آمریکا، اوباما و جان کری امیدوار بودند حداقل یک نفر از سناتورهای حزب جمهوری خواه به برجام رأی مثبت داده و حمایت خود را از توافق نهایی اعلام کند. در این خصوص  آن ها بر روی رأی مثبت سناتور  "جف فلیک"، حساب ویژه ای باز کرده بودند، اما در نهایت این سناتور جمهوری خواه نیز رأی خود را به ضرر توافق نهایی به گردش در آورد و مخالفت خود را با توافق نهایی اعلام کرد. از این رو اوباما در میان سناتورهای حزب جمهوریخواه کسی را در صف حمایت از توافق نهایی نخواهد دید.

آینده برجام در صورت رای منفی کنگره چه خواهد بود ؟

سوال اصلی اینجاست که آینده توافق هسته ای در صورت رأی منفی کنگره به برجام چگونه خواهد بود؟ در اینجا باید دو نکته را مدنظر قرار داد :

نخست این که اگر اکثریت نسبی و حتی اکثریت مطلق مجلس نمایندگان و سنا با برجام مخالفت کنند، اوباما در وهله اول سعی خواهد کرد از حق وتوی خود استفاده کند. در این خصوص اوباما بیشتر ترجیح می دهد بازی را در سنا هدایت و کنترل کند. اصلی ترین نگرانی اوباما اما به سکوت معنادار ۲۵ سناتور حزب دموکرات در قبال برجام باز می گردد. اوباما در صورت همراه ساختن این ۲۵ سناتور و ترکیب رای آنها با  رای ۱۹ سناتوری که هم اکنون موافق توافق با ایران هستند، می تواند از عدم تصویب برجام توسط اکثریت مطلق سنا ـ که باید با رأی منفی ۶۰ سناتور صورت گیرد ـ جلوگیری کند، حتی اگر ۲۲ سناتور نیز در این مسیر با اوباما همراه شوند، وی بر فضای منفی حاضر در سنا به طور کامل غلبه پیدا خواهد کرد. در این صورت  نیازی به وتوی رأی سنا توسط کاخ سفید نخواهد  بود.

دوم این که در صورت مقابله کنگره با رأی وتوی اوباما و عبور تعداد نمایندگان و سناتورهای مخالف از دو سوم تعداد کل این دو مجلس، در عمل بخشی از تحریم های آمریکا علیه ایران که قبلا در برجام متعهد به برداشته شدن آن ها شده به قوت خود باقی خواهد ماند. در این صورت مسلما معادله توافق هسته ای وین دستخوش تغییراتی اساسی خواهد شد./