مقاومت از محورهای اساس قرآن کریم محسوب میشود و در سرتاسر قرآن آیات فراوانی حاوی پیام مقاومت مشهود و نمایان است. در این یادداشت کوتاه به نوعی از مقاومت میپردازیم که ظاهرش مقاومت و محافظت از جامعه اسلامی؛ اما باطنش و پیامدش هجوم به دشمن است.
اصل اعراض: در طول تاریخ جبهه کفر و استکبار همواره تلاش کرده است خودش را از طریق گفتوگو به رسمیت بشناساند. پس از پذیرش رسمی این جبهه و اصول و نظام استکباریاش، خواستههای بعدی خود را مطرح کند که همین پایه استکبار، استعمار، استبداد و استثمار را بنیانگذاری میکند.
قرآن کریم پیامبر(ص) و مسلمانان را از چنین گفتوگویی منع کرده است و این ممنوعیت که گونهای از مقاومت نرم در مقابل هجوم نرم دشمن است، کمترین هزینه و بیشترین فایده را برای جامعه اسلامی در پی دارد. نتیجهاش نیز برای دشمن، تحمیل هزینههای سنگین، فرسایش باطل و یأس و ناامیدی است.
ممنوعیت گفتوگو و مذاکره با جبهه کفر با عنوان اعراض بیان شده (اعراض به مفهوم رویگردانی، بیاعتنایی و بیتوجهی است) که در ده آیه با صراحت و به صورت امر و دستور نازل شده است.
1ـ آیه 63 سوره نساء که در مورد منافقان است، ضمن ممنوعیت گفتوگو و مذاکره و توجه به آنها، راز این موضوع را بیان میکند و در آخر تنها مجوز موعظه کردن آنها را میدهد؛ «اولئک الذین یعلم الله ما فی قلوبهم فَاعرِض عَنهم و عِظهُم...»
2ـ آیه 81 سوره نساء دستور میدهد «از کسانی که به جبهه کفر اهمیت میدهند و از آنها میترسند، اعراض کن و توکل بر خدا کن»؛ «فاعرض عنهم و توکل علیالله.»
3ـ آیه 42 سوره مائده نیز اعراض از یهودیان را مطرح میکند و ضمناً مصون بودن از خطر و ضرر آنها را هم تضمین میکند؛ «اعرض عنهم و ان تعرض عنهم فَلَن یَضُروک شیئاً.»
4ـ آیه 68 سوره انعام حتی حضور در جلساتی را که از سوی کافران برگزار میشود و درباره تضعیف و تحقیر و تمسخر آیات الهی گفتوگو میکنند منع کرده است؛ «و اذا رأیت الذین یَخُوضون فی آیاتَنا فاعرِض عنهم...». روشن است حضور نیافتن و بیاعتنایی کردن، ضمن اینکه مقاومت مسلمان را در برابر هجوم فکری دشمن نشان میدهد، دست کافران را در فرسایش حق و غالب کردن گفتمان باطل و توسعه ابهامات و وسوسهها به جامعه کوتاه میکند.
5ـ آیه 106 سوره انعام نیز دو دستور صریح و قاطع به جامعه اسلامی میدهد: 1ـ تبعیت از وحی؛ 2ـ اعراض از مشرکان؛ «اتبع ما اوحی الیک من ربک لا اله الا هو و اعرض عن المشرکین.»
6ـ آیههای 198 و 199 سوره اعراف وضعیت جلسه با کافران را ترسیم میکند و اصول روابط بینالمللی را به جامعه اسلامی آموزش میدهد؛ «و اِن تدعوهم الی الهُدی لایسمعوا و تراهم یَنظرون الیک و هم لایُبصِرون خُذِ العفوَ و امُر بالعرفِ و اعرض عن الجاهلین»؛ اولاً آنها در جلسه گفتوگو و مذاکره نه تنها سخن حقی را از تو نخواهند پذیرفت، بلکه سخن تو را نخواهند شنید. ثانیاً آنها حتی در جلسه و همان لحظهای که تو را نگاه میکنند، وجودت را به رسمیت نمیشناسند.
7ـ آیه 94 سوره حجر دستور میدهد که مأموریتت را با وضوح تمام بیان کن. پیامت را به مردم برسان و از سردمداران مشرک اعراض کن.
8ـ در آیه 30 سوره سجده، علاوه بر دستور اعراض، دستور انتظار برای دریافت نتیجه هم آمده است؛ «فاعرض عنهم و انتَظِر اِنّهم منتظِرون.» از مفهوم آیه به دست میآید که اگر پیام را به مردم برسانی و از سرمداران کفر و شرک اعراض کنی، اما بیصبر و نابردباری کنی و نتیجه را با عجله بخواهی، پیامد و نتیجه مثبت را به دست نمیآوری، بلکه آن را خنثی میکنی.
9ـ در آیه 29 سوره نجم، گفتوگو و مذاکره با کسی که تنها به زیست و زندگی مادی دنیوی اعتقاد دارد و به پیامهای الهی بیتوجهی میکند، منع شده است؛ «فاعرض عن من تولّی عن ذکرنا و لم یرد الا الحیاه الدّنیا.» واضح است که بارزترین مصداق این آیه سران کفر و استکبار است.
10ـ آیه 95 سوره توبه هم دستور اعراض میدهد و ضمناً علت آن را هم بیان مینماید و در آخر نتیجه کار کافران را مطرح میکند.
از آیات ذکر شده میآموزیم که : 1ـ اعراض به عنوان یک اصل مقاومتی حیات جامعه اسلامی را در دوره غلبه کفر و شرک تضمین میکند. 2ـ هرکسی که پیامی داشته باشد، اولین ویژگیاش گفتوگوست؛ اما مهم است که گفتوگو با چه کسی و با چه هدفی است؟ 3ـ کسی که آگاهانه راه باطل را برگزیده است و هدفش از گفتوگو فرسایش حق حقخواهان است، وظیفه ما در مقابل آن مقاومت است و در اینجا مقاومت در شکل اعراض مؤثرتر است. 4ـ اصل این است که پیام را به مردم برسانیم و از سران و سردمداران کفر اعراض کنیم. 5ـ توجه به سران استکبار خطرپذیرفته شدن آنها را به عنوان نمایندگان مردم در ذهنها تداعی میکند. 6ـ اساساً گفتوگو و مذاکره با کسی مفید است که قصد و انگیزه پذیرش حق و حقیقت را داشته باشد. 7ـ قرآنی که حتی اسمش گفتوگو و پیامرسانی است، قانون اعراض و ممنوعیت از گفتوگوهای فرساینده حق را با جدیت مطرح میکند. 8ـ اعراض، اصلی است آسمانی و با قوامبخشی به جامعه اسلامی، دیواره دفاعی آن در مقابل هجمههای فکری و فرهنگی دشمن مستحکم میشود و این یعنی مقاومت.