تنگه اقتصادي

تنگه هرمز كه مي‌تواند آب‌هاي خليج‌فارس را به ديگر آب‌هاي بين‌المللي ارتباط دهد، مهم‌ترين مسير هدايت نفت به بازار كشورهاي گوناگون جهان شناخته مي‌شود؛ يعني كشورهايي را كه در منطقه غرب آسيا نفت توليد مي‌كنند، به آسيا، اروپا، آمريكا و نقاط ديگر جهان متصل مي‌كند. منطقه غرب آسيا كه ذخايري بالغ بر 750 ميليارد بشكه نفت را در خود جاي داده است، بزرگ‌ترين منطقه نفت‌خيز جهان به شمار مي‌آيد. تنگه هرمز يك مسير آبي باريكي است كه هم‌مرز جنوبي جمهوري اسلامي ايران است و نفت‌كش‌هاي غول‌پيكر از سراسر جهان از طريق آن حدود يك پنجم نفت جهان را ترانزيت مي‌كنند. بايد توجه كنيم يك‌سوم از همه نفتي كه از طريق دريا منتقل مي‌شود و همچنين يك ‌پنجم از كل صادرات نفت جهان از تنگه راهبردي و استراتژيك هرمز عبور مي‌كند.

طبق آماري كه آژانس بين‌المللي انرژي در سال 2016 منتشر كرده است، روزانه 19 ميليون بشكه نفت خام و ديگر محصولات نفتي از تنگه هرمز عبور مي‌كند؛ بنابراين اگر در مسير اين حجم از جابه‌جايي مواد نفتي اخلال ايجاد شود يا حتي اين تنگه مسدود شود، عرضه نفت در جهان با چالش‌هاي جدي و گاهي خسارت‌بار و جبران‌ناپذيري روبه‌رو مي‌شود؛ همچنين قيمت آن به شدت رو به فزوني خواهد رفت تا جايي كه بعضي از تحليلگران انرژي 200 تا 300 دلار به ازاي هر بشكه نفت را برآورد كرده‌اند كه اين امر ممكن است كشورهاي به اصطلاح ابرقدرت اقتصادي را به زانو دربياورد.

كشورهاي توسعه‌يافته با اقتصادهاي در حال پيشرفت خود به طور طبيعي به نفت، گاز طبيعي، زغال سنگ و از اين قبيل موارد اتكاي بسياري دارند و غالباً در اين زمينه‌ها از كشورهاي ديگر واردات خود را انجام مي‌دهند؛ اما وضعيت تجارت جهاني به‌گونه‌اي رقم خورده است كه هر زمان در روند توليد و عرضه انرژي به ويژه كالاي حياتي نفت، محدوديت‌هايي گنجانده شود، حتماً پيامدها و نگراني‌هاي اجتماعي و امنيتي تأمل‌برانگيزي خواهد داشت. طبق پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته ميزان انتقال نفت از تنگه هرمز تا سال 2030 به بيش از 23 ميليون بشكه در روز افزايش خواهد يافت. بنابراين هرگونه رفتاري كه سبب بي‌ثباتي و تنش‌آفريني در اين منطقه حساس بين‌المللي شود، في‌الواقع نسبت به امنيت انرژي جهان تهديدزايي رخ مي‌دهد و مي‌تواند اقتصاد جهان را با ركود پيش‌بيني نشده‌اي مواجه كند.

پس از آنكه دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريكا در ارديبهشت سال گذشته از برجام خارج شد و در ادامه آن تحريم‌هاي سنگيني را عليه اقتصاد كشورمان به ويژه در حوزه صادرات نفت اعمال كرد، اين تنش‌ها و تهديدها در منطقه غرب آسيا و تنگه هرمز رشد نگران‌كننده‌اي داشته است. اين در حالي است كه مقامات و مسئولان كشورمان چندين بار اعلام كرده‌اند در صورت صادر نشدن نفت جمهوري اسلامي ايران، نفت هيچ كشور ديگري هم صادر نمي‌شود. البته با توجه به بحران‌هاي اقتصادي به ويژه در بحث انرژي كه كشورهاي اروپايي و آمريكا با آنها مواجه هستند، اين فشارها و تحريم‌هاي آنان در بلندمدت بي‌اثر و تهي از به فعليت رساندن هستند؛ چرا كه در صورت رخداد چنين امري بيشترين ضرر متوجه خودشان مي‌شود.