در شهادت پیامبر(ص) اتفاق نظر وجود دارد

روز پانزدهم صفر سال یازدهم هجری را روز شروع بیماری رسول گرامی اسلام(ص) عنوان کرده‌اند. پیامبر اسلام(ص) پس از حج وداع و معرفی امیرالمؤمنین(ع) به عنوان جانشینی، امامت و خلافت به مدینه بازگشتند. در اوسط ماه صفر بود که پیامبر(ص) لشکر اسلام را برای مقابله با مشرکان تجهیز فرمودند و «اسامه» را که جوان بیست ساله‌ای بود، به عنوان فرمانده سپاه اسلام انتخاب کردند و به همه مسلمانان جز ده نفر از بنی‌هاشم دستور دادند به محل تجمع لشکر اسلام بروند و آماده نبرد شوند. در همین ایام بود که بیماری پیامبر شدت گرفت و در منزل‌شان بستری شدند. نکته‌های بسیاری در ایام بیماری پیامبر(ص) وجود دارد که بررسی آن شرایط پس از رحلت ایشان را روشن‌تر می‌کند. ایشان با برنامه‌ریزی‌های خود درصدد بودند شرایط حاکم بر مدینه را در ایام بیماری و پس از رحلت‌شان مدیریت کنند؛ به ویژه آنکه برخی منافقان که از قبل طرح ترور ایشان را برای به دست گرفتن کنترل شهر و جلب نظر قبایل و همچنین صدارت و ریاست بر جامعه اسلامی در دست داشتند، منتظر رحلت پیامبر(ص) بودند تا در جانشینی امیرالمؤمنین(ع) سنگ‌اندازی کنند. پس اولاً، دستور تجهیز جنگ را دادند و ثانیاً جوانی را به فرماندهی منصوب کردند تا گره‌های ذهنی درباره ریاست یا خلافت یک جوان‌تر را خودشان پاسخ دهند.

آیا پیامبر گرامی اسلام(ص) به شهادت رسیده‌اند؟

دلایل بسیاری درباره بیماری پیامبر(ص) ذکر شده است و نقل‌های تاریخی متعددی بر شهادت ایشان حکایت دارد. اولاً، پیامبر(ص) را چندین بار ترور کردند که شکست خورد. ثانیاً روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود: «و ما من نبی و لا وصی و الّا شهید»؛ هیچ پیامبر و وصی پیامبری نیست، الا اینکه به شهادت می‌رسد.‌ یعنی در راه خدا کشته خواهد شد. (بصائرالدرجات، ص 503)؛ شیخ‌عباس قمی در کتاب «منتهی‌الامال» روایتی در همین مضمون از امام صادق(ع) نقل کرده و تصریح می‌کند، روایت صحیحه است. در «عیون اخبارالرضا(ع)» آمده است «اباصلت هروى» از حضرت رضا(ع) نقل كرد كه فرمود: «هیچ ‌یك از ما نیست مگر اینكه كشته مى‏شود.» «صدوق» در اعتقادات می‌نویسد: «اعتقاد ما این است كه پیامبر اكرم(ص) در جنگ خیبر مسموم‏ شد، پیوسته این ناراحتى در آن جناب بازگشت می‌كرد تا بالاخره رگ گردنش بر اثر سمّ قطع شد و از آن ناراحتى فوت شد.»(ترجمه جلد هفتم بحارالانوار، ج ‏5، ص 176)

جریان از آن قرار است که گروهی، زنِ یکی از اشراف یهود را فریب دادند که پیامبر(ص) را از طریق غذا مسموم کند. آن زن گوسفندی بریان و کتفش را به سم آغشته کرد. پیامبر(ص) نخستین لقمه‌ای را که به دهان گذارد، احساس کرد مسموم است. فوراً آن را از دهان درآورد، ولی کسی که با ایشان غذا می‌خورد، یعنی «بشربن براء‌معرور» که از روی غفلت چند لقمه خورده بود، پس از مدتی بر اثر سم درگذشت. پیامبر(ص) دستور داد آن زن را احضار کردند و به او گفت: چرا چنین جفایی را بر من روا داشتی؟! وی در پاسخ گفت: تو اوضاع قبیله ما را برهم زدی، من با خود فکر کردم که اگر فرمانروا باشی با خوردن این سم از بین خواهی رفت و اگر پیامبر خدا باشی، قطعاً از آن اطلاع یافته و از خوردن آن خودداری خواهی کرد.

شهادت پیامبر(ص) در کتب اهل سنت

تنها شیعیان نیستند که به شهادت پیامبر(ص) معتقد هستند؛ بلکه روایات فراوانی در صحاح و دیگر کتب اهل سنت وجود دارد که همین موضوع را تأیید می‌کند:

1ـ در معتبرترین کتاب اهل سنت، یعنی صحیح بخاری نقل شده است که پیامبر(ص) در بیماری منجر به رحلت‌شان، خطاب به همسرشان «عایشه» فرمودند: «من همواره درد ناشی از غذای مسمومی را که در خیبر تناول کرده‌ام، در بدنم احساس می‌کردم و اکنون گویا وقت آن فرا رسیده که آن سم، مرا از پای درآورد.»(صحیح، ج 5، ص 137)

2ـ در کتاب «سنن دارمی»، جلد 1، صفحه 33 نیز همین موضوع بیان شده است. علاوه بر اینکه در این کتاب به شهادت برخی از یاران پیامبر(ص) بر اثر تناول همان غذای مسموم نیز اشاره شده است.

3ـ «احمدبن‌حنبل» در مسند خود، ماجرایی را بیان می‌کند که طی آن، بانویی به نام «ام‌مبشر» که فرزندش به دلیل خوردن غذای مسموم در کنار پیامبر(ص)، به شهادت رسیده بود؛ در ایام بیماری ایشان به عیادت‌شان آمده و اظهار داشتند، من احتمال قوی می‌دهم که بیماری شما ناشی از همان غذای مسمومی باشد که فرزندم نیز به همین دلیل به شهادت رسید! پیامبر(ص) در پاسخ فرمودند: «من نیز دلیلی به غیر از مسمومیت، برای بیماری خویش نمی‌بینم و گویا نزدیک است که مرا از پای درآورد.»

4ـ «محمدبن‌سعد» از قدیمی‌ترین مورخان مسلمان در طبقات‌الکبری، جلد 2، صفحه 202 دلیل بیماری پیامبراکرم(ص) را نیز مسمومیت نقل می‌کند.

به این ترتیب، از مجموع روایات نقل شده در کتب شیعه و اهل سنت، می‌توان نظریه شهادت ناشی از مسمومیت پیامبر(ص) را تقویت کرد. درباره اینکه به پیامبر(ص) شهید گفته نمی‌شود، شاید از آن‌رو باشد که مسمومیت در سال 7 هجری بوده، ولی رحلت پیامبر در سال 11 هجری اتفاق افتاده، که البته در روایات آمده است مسمومیت سال‌ها پیامبر(ص) را می‌رنجاند و موجب شهادت ایشان شد. با وجود این، باید بدانیم موضوع شهادت پیامبر(ص)، از اصول دین یا بدیهیات آن نبوده که ایمان و اعتقاد به آن واجب و لازم بوده و انکار آن موجب خروج از دین شود. این مرد بزرگ الهی به شهادت رسیده باشند یا به مرگ طبیعی از دنیا رفته باشند، باید بدانیم مقام ایشان بسیار بالاتر و برتر از شهدای دیگر است.