پایه‌های نظام‌سازی

در نگاه تفسیری و تمدنی امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، برخی آیات قرآن کریم به مسئله نظام‌سازی اشاره دارند که از جمله آنها آیه‌ای از سوره «حج» است. خداوند متعال در این سوره شریفه چهار شاخص را برای مؤمنانی که قدرت در اختیار آنها قرار می‌گیرد و از زیر سلطه‌ قدرتمندان جائر خارج می‌شوند، معین کرده است: «اَلَّذینَ اِن مَکَّنّاهُم فِی الاَرضِ اَقامُوا الصَلوةَ وَ ءاتَوُا الزَّکوة وَ اَمَروا بِالمَعروفِ وَ نَهَوا عَنِ المُنکَرِ وَ لِلّهِ عاقِبةُ الاُمور»؛ همان كسانى كه هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا مى‏دارند، و زكات مى‏دهند و امر به معروف و نهى از منكر مى‏كنند، و پایان همه كارها از آن خداست! (حج/ 41)

معظم‌له افزون بر همه راز و رمزی که در حقیقت نماز نهفته است، جنبه اجتماعی مهمی هم برای نماز قائل هستند. ایشان اتّصال همه‌ دل‌ها به مرکز واحد را مسئله‌ای اجتماعی، نظام‌ساز، معین‌کننده و شکل‌دهنده‌ هندسه نظام اسلامی معرفی می‌کنند.

ایشان برای زکات نیز علاوه بر جنبه‌های فردی، یک ترجمان اجتماعی هم قائلند. در نظرگاه معظم‌له جنبه‌ اجتماعی و نظام‌ساز زکات این است که انسانی که در محیط اسلامی و جامعه‌ اسلامی، از مال دنیوی برخوردار است، خود را طلبکار نمی‌داند؛ بلکه متعهّد و بدهکار جامعه‌ اسلامی و مدیون در مقابل فقرا و ضعفا و در مقابل سبیل‌اللّه می‌داند. بنابراین، زکات با این نگاه، یک حکم و شاخص نظام‌ساز است.

معظم‌له، امر به معروف و نهی از منکر را هم زیربنای همه حرکات اجتماعی اسلام می‌دانند که «بِها تُقامُ الفَرائِض» (كلینى، الکافی، 5، ص 55). امر به معروف یعنی همه مؤمنان در هر نقطه‌ای از عالم که هستند، موظّفند جامعه را به‌ سمت نیکی، معروف  و همه‌ کارهای نیکو حرکت دهند.

ایشان در ادامه ضمن نکوهش تقلیل امر به معروف و نهی از منکر به مسائل غیر مهم، به مصادیق مهم و نظام‌ساز آن اشاره می‌کنند: «بزرگ‌ترین معروف‌ها در درجه‌ اوّل عبارت است از ایجاد نظام اسلامی و حفظ نظام اسلامی؛ این امر به معروف است. معروفی بالاتر از ایجاد نظام اسلامی و حفظ نظام اسلامی نداریم؛ هر کسی که در این راه تلاش کند، آمر به معروف است.»

معظم‌له، حفظ عزّت و آبروی ملّت ایران را بزرگ‌ترین معروف دانسته، برخی دیگر از مهم‌ترین معروف‌ها را چنین معرفی می‌کنند: «اعتلای فرهنگ، سلامت محیط اخلاقی، سلامت محیط خانوادگی، تکثیر نسل و تربیت نسل جوان آماده‌ برای اعتلای کشور، رونق دادن به اقتصاد و تولید، همگانی کردن اخلاق اسلامی، گسترش علم و فنّاوری، استقرار عدالت قضائی و عدالت اقتصادی، مجاهدت برای اقتدار ملّت ایران و ورای آن و فراتر از آن، اقتدار امّت اسلامی و تلاش و مجاهدت برای وحدت اسلامی.»

ایشان نهی از منکر را دور داشتن همگان از بدی‌ها، پستی‌ها و پلشتی‌ها دانسته و مهم‌ترین مصادیق آن را ابتذال، کمک به دشمنان اسلام، تضعیف نظام اسلامی، تضعیف فرهنگ اسلامی، تضعیف اقتصاد جامعه و تضعیف علم و فنّاوری می‌دانند که باید از آن نهی کرد.

به این ترتیب، نظام اسلامی متّکی به اقامه‌ صلات، ایتاء زکات، امر به ‌معروف و نهی از منکر است. در بیان معظم‌له، هر یک از این چهار شاخص به‌ نحوی ترجمان ساخت و هندسه نظام اسلامی و چهار پایه‌ اصلی برای نظام‌سازی است. (1/1/1394)