خدشه به اعتماد مخاطب

پس از اتفاقات اخیر و با مطرح شدن برخی مسائل حساسیت‌برانگیز از سوی بعضی میهمانانی که در برنامه‌های زنده تلویزیونی حاضر شدند، واکنش‌های زیادی از سوی موافقان و مخالفان در فضای مجازی صورت گرفت. در این میان، راه برای انتقادات بیشتر و حملات تند از سوی مخالفان به رسانه ملی، به ویژه از سوی برخی دولتمردان باز شد. افرادی مطرح در حوزه رسانه و سیاست در برنامه‌هایی مهم حضور پیدا کردند؛ اما با بیان جملاتی سبب واکنش مخاطبان شدند، برخی با توجه به واکنش‌های موجود از مردم عذرخواهی کرده و برخی هم تمایلی به عذرخواهی نداشتند و به صراحت اعلام کردند نیازی به این کار نمی‌بینند.

اما در نهایت همین بگومگوها سبب شد تا تصمیمات جدیدی نسبت به این برنامه‌ها اتخاذ شود و از برنامه زنده به برنامه ضبطی و تولیدی تغییر یابند. البته در این میان برخی گمانه‌زنی‌ها نیز وجود داشت که این تصمیم جدید بر اثر فشاری است که تیم رسانه‌ای دولت و دفتر رئیس‌جمهور بر صدا و سیما وارد کرده است؛ هر چند «محمدحسین رنجبران» مدیر روابط عمومی سیما این گمانه‌زنی‌ها را رد کرده و با تأکید بر اینکه تغییر ساختِ این برنامه‌ها را به فشارهای سیاسی بی‌ربط می‌داند، خاطرنشان کرده سازمان صدا وسیما نشان داده است در مسیری حرکت می‌کند که براساس منافع‌ ملی باشد و هیچ گاه منافع ملی را فدای نگاه‌های سلیقه‌ای و فشارهای سیاسی نمی‌کند؛ بنابراین تغییر شکل این برنامه‌ها هیچ ربطی به این حرف‌ها ندارد.

در این میان، «حسام‌الدین آشنا» مشاور رئیس‌جمهور و عضو شورای نظارت بر صدا و سیما مدعی شده است: «مکاتبه‌ای که من با رئیس شورای نظارت بر عملکرد صدا و سیما درباره برنامه‌های اخیر «جهان‌آرا» داشتم، هنوز در شورای نظارت بر صدا و سیما مطرح نشده است، چه رسد به اینکه تصمیمی گرفته شده باشد یا این تصمیم به صدا و سیما ابلاغ شده باشد. درنتیجه هیچ فشاری از سوی دولت یا نماینده قوه مجریه به شورای نظارت برصدا و سیما وارد نشده است، بلکه تنها مکاتبه‌ای با شورا صورت گرفته است.»

وی اضافه کرده است: «مطابق مصاحبه مدیرکل روابط عمومی سازمان صدا و سیما، تبدیل تعدادی از برنامه‌های زنده به تولیدی، سیاستی است که صدا و سیما از چند ماه پیش در دستور کار خود قرار داده بود. بنابراین، این مسئله از نظر دولت، مسئله‌ای داخلی است و ربطی به روابط صدا و سیما و دولت ندارد.»

حال چه این تغییر ساختار برنامه‌های پرمخاطب، از سوی دولت و با فشار آن باشد و چه تصمیم درون‌سازمانی، به نظر می‌رسد سازمان صدا و سیما تصمیم گرفته است نوعی عقب‌گردِ رسانه‌ای داشته باشد؛ زیرا نمی‌توان منکر این شد که در برنامه‌های زنده پویایی، شادابی، جسارت و همراهی و همکاری مخاطبان نسبت به برنامه‌های تولیدی به اوج خود می‌رسد و قطعاً همه این موارد با ریسک‌هایی نیز همراه خواهد بود؛ اما همین ریسک‌ کردن نتایج خوبی مانند شفافیت و صداقت بیشتر را با خود به همراه خواهد داشت؛ اگر قرار باشد در هر مباحثه جدی چندین فیلتر رسانه‌ای بر موضوع نظارت داشته باشد، آن زمان تا چه حد مخاطب به چنین برنامه‌هایی ایمان داشته باشد؟ جالب این است که مدیر روابط عمومی در توضیحات خود پیرامون این اتفاق و با تأیید ضبطی شدن برنامه‌های «عصرانه» و «جهان‌آرا» از شبکه افق و «ثریا» از شبکه یک سیما، تصریح کرده است فقط این برنامه‌ها نیست که از حالت زنده به تولیدی تغییر شکل می‌دهند؛ بلکه «آفتاب شرقی» شبکه یک و همچنین «پرونده ویژه» شبکه سه نیز که زنده پخش می‌شدند، مدتی است به صورت تولیدی یا همان ضبطی پخش می‌شوند!

شاید بهتر بود رسانه ملی به جای این گونه عقب‌نشینی در بحث‌های مهم، متخصص‌ترین افراد را به عنوان میزبان و مهمان خود انتخاب کند، افرادی که در موارد بسیار امتحان خود را پس داده باشند و حتی پیش از پخش برنامه‌ها آنها را نسبت به شرایط زمانی جامعه و کشور آگاه‌تر کنند تا متوجه حساسیت‌های زمانی که در آن قرار دارند، باشند و نه با ملاحظه، بلکه با دقت بیشتر و سنجیده‌تر برنامه را پیش ببرند، میزبان و مهمانانی که به جای ایجاد حاشیه و فوران احساسات شخصی حرف‌های تخصصی زده و روشنگری را اصلی‌ترین هدف خود از حضور در برنامه زنده بدانند.

کم نیستند مجریان باسابقه‌ای که نه تنها برنامه‌های زنده عادی، بلکه برنامه‌های زنده ویژه‌ای را آن هم در شرایط بسیار خاص جامعه از جمله در زمان انتخابات اجرا کرده‌اند و اتفاقاً بسیار خوب از عهده مدیریت این برنامه‌ها برآمده‌اند! به گونه‌ای که مهمان را به گونه‌ای هدایت کرده‌اند تا برنامه از مسیر اصلی خود خارج نشود.

بنابراین چه با فشار دولت و چه بدون فشار دولت، این نوع تصمیم‌گیری‌های جدید رسانه ملی به منزله واگذار کردن میدان رقابت به فضاهای مجازی است، فضاهایی که زنده و بر خط موضوعات را رصد و مطرح می‌کنند و البته ضریب خطا و گمراهی آنها نیز کم نیست!