پنجه کشیدن بر تمدن ایرانی اسلامی؟

در روزهای اخیر، با انتشار خبر و تصاویر سوزاندن کتاب اصول‌ طب داخلی «هاریسون» به دست فردی به نام تبریزیان که خود را پدر طب اسلامی می‌داند و علم پزشکی امروز را دروغ و فریب می‌داند، نه تنها جامعه پزشکی، بلکه همه فرهنگ‌دوستان متأثر شدند. این کتاب‌ را تینسلی هاریسون پزشک آمریکایی با کمک گروهی از پزشکان تدوین کرده‌اند و تا امروز به عنوان مهم‌ترین کتاب طب داخلی در جهان شناخته می‌شود. این اتفاق با جهالت فردی که تصور می‌کرد برای حفظ طب اسلامی و سنتی باید تجارب پزشکان تجربی، به ویژه غربی، را از بین برد، رخ داد. بنابراین کتاب‌سوزی بار دیگر با واکنش اقشار مختلف جامعه مواجه و تقبیح شد.

اما به راستی کتاب‌سوزی چیست و چه تاریخچه‌ای دارد؟ کتاب‌سوزی به معنای اقدام به نابودی یک یا چندین نسخه از کتاب یا مکتوبات دیگر با آتش است. این عمل در طول تاریخ بارها و بارها با جهالت یک شخص یا گروه صورت گرفته است. در اصل، سوزاندن کتاب‌ها همواره خیانت به کل بشریت به حساب می‌آید.

از نمونه‌های تاریخی کتاب‌سوزی می‌توان به نابودی لوحه‌های چوبی، سنگی و خاک رسی قصر آپادانا به دستور اسکندر مقدونی و اقدام مغولان به سوزاندن کتابخانه‌های ایران در جریان حمله آنها به کشورمان اشاره کرد.

اگر کتابی سوزانده شود، به معنای نابودی جبران‌ناپذیر بخشی از هویت قشرهای گوناگون جامعه است. دین اسلام از بدو شکل‌گیری به خواندن، نوشتن و خلق کتاب اهمیت داده و بزرگ‌ترین و مهم‌ترین معجزه پیامبر اکرم (ص) نیز قرآن است. از طرف دیگر، با مروری بر تاریخ کشورمان متوجه می‌شویم کتاب تا اندازه‌ای برای مردم کشورمان اهمیت داشته است که گاهی شاهان ترجیح می‌دادند شاهنامه‌ای به سفارش‌شان نوشته شود و با نام آنها در تاریخ گره بخورد. شاید همین امر سبب شده است قشرهای گوناگون جامعه ایرانی و اسلامی همواره در مقابل کتاب‌سوزی واکنش نشان دهند. آنها به درستی می‌دانند کتاب به عنوان رسانه‌ای ماندگار می‌تواند تضمینی برای حفظ فرهنگ‌ها و تمدن‌ها و پلی میان گذشته و آینده باشد؛ پلی که به دفعات به دست افراد جاهل تخریب شده و هرگز به شکل اولیه خود در نیامده است؛ زیرا نابودی کتاب‌ها جبران‌ناپذیر است.

از زمان انتشار اولین کتاب تا به امروز نوع تفکر انسان‌ها و سرگذشت آنها در قالب کلمات حک‌شده روی صفحه‌های سفید ثبت شده‌ است. همین نوشته‌ها جامعه انسانی را به سمت پیشرفت سوق داده‌اند. انسان بدون کتاب هیچ انگیزه‌ و زمینه‌ای برای پیشرفت نداشته و این در صورتی است که انسان بدون پیشرفت همچون آبی راکد به مرور زمان فاسد می‌شود.

در اینجا بار دیگر باید پیامدهای سنگین کتاب‌سوزی را یادآوری کنیم. آنچه امروز با نام کتاب‌سوزی شناخته می‌شود، مانعی برای پیشرفت انسان و زمینه‌ساز نابودی نوع بشر است؛ بنابراین افراد نادانی که با اهمیت کتاب آشنایی ندارند، به راحتی تاریخ و تمدن انسان‌ها را بازیچه دست خودشان قرار می‌دهند. آنها هیچ آگاهی‌ای نسبت به پیامدهای تخریب و آتش زدن کتاب ندارند و به نوعی می‌خواهند تجربه را بار دیگر تجربه کنند.