ایران رتبه نخست دور ریز محصولات کشاورزی را دارد. آماری که در نگاه نخست تهدید امنیت غذایی را نشانه می‌رود و در مراحل بعد از بین رفت بخش مهمی از سرمایه‌های کشور مثل آب! اما چرا در دین و جامعه ما که به نظر می‌رسد اسراف مذموم و نکوهش شده است، این چنین نعمت‌های الهی روانه سطل‌های زباله می شود؟!
بر اساس آمار رسمی فائو (سازمان جهانی خوارو بار و کشاورزی سازمان ملل متحد) سالانه چیزی بین 30 تا 35 درصد از محصولات کشاورزی ایران از بین می‌رود. این میزان از هدررفت مساوی است با غذای 9 میلیون نفر. مهمتر از این نابودی بخش مهمی از سرمایه‌های ملی است که صرف تولید این محصولات شده است.
ایران رتبه نخست دور ریز محصولات کشاورزی را دارد. آماری که در نگاه نخست تهدید امنیت غذایی را نشانه می‌رود و در مراحل بعد از بین رفت بخش مهمی از سرمایه‌های کشور مثل آب! اما چرا در دین و جامعه ما که به نظر می‌رسد اسراف مذموم و نکوهش شده است، این چنین نعمت‌های الهی روانه سطل‌های زباله می شود؟!
کاستی‌های زیادی در تولید، برداشت، انتقال و مصرف محصولات کشاورزی کنار هم جمع شده و موجب این خسران بزرگ شده است. در بخش تولید بهره گیری از امکانات و تجهیرات به روز کشاورزی به نحو مطلوب وجود ندارد. تضمین و اطمینان خاطری از سوی دولت برای خرید محصولات کشاورزی وجود ندارد، یعنی عدم تناسب عرضه و تقاضا و به همین خاطر گاهی کشاورزان ترجیح می‌دهند محصولات را دور بریزند تا با قیمت ناچیزی بفروشند. برداشت بااستفاده از تجهیزات مطلوب و به روز هم همه جا وجود ندارد و در برداشت و انتقال، عملا محصول زیادی از بین می‌رود، مثلا در تولید سبزیجات که منابع آبی زیادی صرف تولید آن می‌شود در حمل و نقل آن از ماشین‌های یخچال دار استفاده نمی‌شود و همین علت مهمی برای دور ریز زیاد آنهاست. در نظام کشاورزی ما از صنایع تبدیلی و بهینه‌سازی محصولات کشاورزی هم چندان استقبال نمی‌شود، در حالی که محصولاتی که از کیفیت آنها کاسته می‌شود و از مصرف مستقیم دور می شوند با تبدیل به محصولات دیگر ارزش آنها نه تنها کاسته نمی‌شود که سودآور هم هست.
اگر آگاه باشیم که هر کدام از ما در جایگاه تولید کننده و توزیع کننده و مصرف کننده چه مسئولیت اجتماعی مهم و سنگینی در برابر جامعه ایرانی و جامعه جهانی داریم، هرگز با سرمایه‌های ذی قیمتی که نصیب ما شده است این چنین برخورد نمی‌کنیم. اگر بدانیم که به سرانجام مطلوب رساندن محصولات و به حداقل رساندن ضایعات محصولات محقق شود تا چه اندازه در رشد اقتصادی جامعه نقش دارد، نگاه و عمل‌مان کمی اصلاح می‌شود. طبق اعلام فائو ایران اهمیت بسزایی در تامین نیازهای کشاورزی کشورهای همسایه خود در خوزه خلیج‌فارس دارد. امکان مهمی که با هدر دادن بخش زیادی از محصولات کشاورزی بهره‌گیری اقتصادی از آن را از خودمان دریغ می‌کنیم.
البته بخشی از دور ریز محصولات کشاورزی در خانه‌ها و رستوران‌ها از بین می‌رود. یعنی طرز رفتار ما در مصرف حائز اهمیت است. بنابراین مهم است که ما به اندازه نیازمان خرید کنیم و آن را درست نگهداری و مصرف کنیم. خرید روزانه در کاهش دورریز تاثیر دارد و اگر خرید روزانه برای‌مان دشوار است خرید دو-سه روزه را برنامه‌ریزی کنیم. در پروسه تولید تا مصرف سرمایه‌های زیادی صرف شده است که بخش مهمی از آن دیگر غیر قابل بازگشت است، مثل آب و حالا این ما هستیم که باید وظیفه خود را به درستی انجام دهیم. در برخی از مراکز و مغازه‌های فروش میوه و سبزیجات هر آنچه می‌بینیم درجه یک و عالی است و بی‌نقص در حالی که باید بدانیم برای این چیدمان بی‌نقص دور ریز زیادی پشت پرده است. چه اشکالی دارد کمی هم از میوه‌های به اصطلاح خال‌دار استقاده کنیم. در کشوری همچون آمریکا در فروشگاه‌ها قفسه‌های مخصوص میوه‌های خال دار و درجه دو وجود دارد که بسیار هم مورد استقیال است. تصور کنید با چنین برنامه‌ریزی چقدر از هدر رفت آنها جلوگیری می‌شود. در وضعیت کنونی اقتصادی که البته شرایط کرونایی هم برآن افزوده شده کم نیستند خانواده‌هایی که امکان خرید و مصرف میوه را ندارند. اگر درست تدبیر و برنامه‌ریزی کنیم بخش مهمی از این محصولات را قبل از این که زمان مصرف آن تمام شود و دورریز شود می‌توانیم سالم و صحیح به دست آنها برسانیم.
امروزه در برخی از جوامع خانواده‌ها را ترغیب می‌کنند که بخشی از نیاز خود به محصولات کشاورزی را در خانه‌های خود و لو آپارتمانی و به شکل گلخانه‌ای پرورش دهند، چرا که این چرخه تولید و مصرف سد محکمی در برابر دور ریز است. بنابراین راهکارهای متعددی برنامه‌ریزی می‌کنند تا از آنچه برداشت می‌کنند نهایت استفاده را ببرند. درست است که ما فاصله زیادی با این برنامه‌ها داریم، ولی هرکدام از ما در همین جایگاه کنونی که هستیم، می‌توانیم قدمی هرچند کوچک اما مهم برداریم و به اندازه خودمان مسیولیت مان را در قبال یکدیگر و منابع و سرمایه های کشور درست ایفا کنیم.
