صبح صادق >>  نگاه >> یادداشت
تاریخ انتشار : ۱۴ آذر ۱۴۰۰ - ۱۶:۳۸  ، 
کد خبر : ۳۳۴۸۸۱
نگاهی‭ ‬به‭ ‬عواقب‭ ‬و‭ ‬پیامدهای‭ ‬خشکسالی‭ ‬برای‭ ‬ایران

اژدهای‭ ‬بی‌رحم

‭ ‬اقلیم‭ ‬فلات‭ ‬ایران‭ ‬گرم‭ ‬و‭ ‬خشک‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬امری‭ ‬واضح‭ ‬است؛‭ ‬اما‭ ‬کم‭ ‬بارشی‭ ‬سال‌های‭ ‬اخیر‭ ‬در‭ ‬کنار‭ ‬مصرف‭ ‬نادرست‭ ‬آب،‭ ‬چه‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬خانگی‭ ‬و‭ ‬چه‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬صنعت‭ ‬و‭ ‬کشاورزی‭ ‬بیشتر‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬خشکی‭ ‬دامن‭ ‬زده‭ ‬است‭ ‬تا‭ ‬جایی‭ ‬که‭ ‬امروز‭ ‬به‭ ‬وضعیت‭ ‬بحران‭ ‬آبی‭ ‬رسیده‌ایم‭. ‬بحرانی‭ ‬که‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬نسل‭ ‬امروز،‭ ‬بلکه‭ ‬نسل‌های‭ ‬بعد‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬شدت‭ ‬تهدید‭ ‬می‌کند،‭ ‬چرا‭ ‬که‭ ‬اگر‭ ‬آب،‭ ‬این‭ ‬مایه‭ ‬حیات‭ ‬نباشد،‭ ‬زندگی‭ ‬معنا‭ ‬نخواهد‭ ‬داشت‭ ‬و‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬عوارض‭ ‬آن‭ ‬مهارجرت‭ ‬است‭. ‬اما‭ ‬مهاجرت‭ ‬تنها‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬عوارض‭ ‬بی‌آبی‭ ‬و‭ ‬خشکی‭ ‬زمین‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬باید‭ ‬اذعان‭ ‬داشت‭ ‬عواقب‭ ‬خطرناک‌تری،‭ ‬همچون‭ ‬فرونشست‭ ‬زمین‭ ‬و‭ ‬خشک‭ ‬شدن‭ ‬ر‌گ‌های‭ ‬زندگی‭ ‬در‭ ‬تالاب‌ها‭ ‬در‭ ‬انتظار‭ ‬است‭. ‬خشکسالی‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬آن‭ ‬برداشت‌های‭ ‬بی‌رویه‭ ‬و‭ ‬بدون‭ ‬ضابطه‭ ‬از‭ ‬آب‌های‭ ‬زیرزمینی‭ ‬و‭ ‬حفر‭ ‬چاه‌های‭ ‬عمیق‭ ‬و‭ ‬نیمه‭ ‬عمیق‭ ‬همان‭ ‬بلایی‭ ‬را‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬سرزمین‌مان‭ ‬آورده،‭ ‬که‭ ‬زلزله‭ ‬8‭ ‬ریشتری‭ ‬می‌توانست‭ ‬بیاورد‭. ‬

 

فرونشست‭ ‬زمین

شاید‭ ‬اگر‭ ‬این‭ ‬برداشت‌های‭ ‬بی‌رویه‭ ‬نبود،‭ ‬زمین‭ ‬زیر‭ ‬پای‭ ‬استهبانی‌ها‭ ‬خالی‭ ‬نمی‌شد‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬اندک‭ ‬تحرکی‭ ‬فرو‭ ‬نمی‌نشست‭ ‬تا‭ ‬امروز‭ ‬شهرک‭ ‬استهبان‭ ‬اصفهان‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬فرونشست‭ ‬و‭ ‬ترَک‌های‭ ‬عظیم‭ ‬و‭ ‬عجیب‭ ‬و‭ ‬غریب‭ ‬خالی‭ ‬از‭ ‬سکنه‭ ‬شود؛‭ ‬اما‭ ‬این‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬ماجرای‭ ‬فرونشست‌های‭ ‬زمین‭ ‬در‭ ‬پی‭ ‬برداشت‌های‭ ‬بی‌رویه‭ ‬از‭ ‬آب‌های‭ ‬زیرزمینی‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬قول‭ ‬زمین‌شناسان‭ ‬مرکز‭ ‬ملی‭ ‬زمین‌شناسی‭ ‬کشور‭ ‬فرونشست‭ ‬پدیده‌ای‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬امروز‭ ‬همه‭ ‬نقاط‭ ‬کشور،‭ ‬حتی‭ ‬استان‌های‭ ‬شمالی‭ ‬را‭ ‬تهدید‭ ‬می‌کند‭.‬مطابق‭ ‬هشدار‭ ‬سازمان‭ ‬زمین‌شناسی‭ ‬کشور‭ ‬پیش‌بینی‭ ‬می‌شود،‭ ‬استان‌های‭ ‬گیلان‭ ‬و‭ ‬مازندران‭ ‬طی‭ ‬سال‌های‭ ‬آینده‭ ‬دچار‭ ‬فرونشست‭ ‬شوند‭ ‬و‭ ‬استان‭ ‬تهران‭ ‬نیز‭ ‬روزی‭ ‬یک‭ ‬میلیمتر‭ ‬دچار‭ ‬فرونشست‭ ‬‌شود‭! ‬اما‭ ‬باز‭ ‬هم‭ ‬اصفهان‭ ‬بحرانی‌ترین‭ ‬منطقه‭ ‬در‭ ‬فرونشست‭ ‬زمین‭ ‬عنوان‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬گزارش‌های‭ ‬زمین‌شناسی‭ ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬فرونشست‭ ‬16/5‭ ‬سانتیمتری‭ ‬اصفهان‭ ‬است‭. ‬مطابق‭ ‬گزارش‌های‭ ‬زمین‌شناسی‭ ‬و‭ ‬پایش‭ ‬دشت‌های‭ ‬کشور،‭ ‬از‭ ‬مجموع‭ ‬۶۰۵‭ ‬دشت‭ ‬کشور،‭ ‬۳۰۰‭ ‬دشت‭ ‬دچار‭ ‬بحران‭ ‬فرونشست‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬چون‭ ‬اژدهایی‭ ‬بی‌رحم‭ ‬مراتع‭ ‬و‭ ‬زمین‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬خود‭ ‬می‌کشند‭.‬

 

سیاست‌های‭ ‬اشتباه؛‭ ‬الگوی‭ ‬ناصحیح‭ ‬

گفته‭ ‬می‌شود‭ ‬سیاست‌های‭ ‬توسعه‌ای‭ ‬اشتباه‭ ‬و‭ ‬توسعه‭ ‬کشاورزی‭ ‬پر‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬برداشت‌های‭ ‬بی‌رویه‭ ‬از‭ ‬حوضه‌های‭ ‬زیرزمینی‭ ‬عامل‭ ‬اصلی‭ ‬فرونشست‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬است‭. ‬خروج‭ ‬آب‭ ‬از‭ ‬ذرات‭ ‬خاک‭ ‬موجب‭ ‬تراکم‭ ‬لایه‭ ‬آبرفت‭ ‬و‭ ‬سبب‭ ‬حرکت‭ ‬تدریجی‭ ‬و‭ ‬روبه‭ ‬پایین‭ ‬زمین‭ ‬می‌شود‭. ‬فرونشست‭ ‬موجب‭ ‬ایجاد‭ ‬شکاف‭ ‬در‭ ‬سطح‭ ‬زمین،‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬رفتن‭ ‬لوله‌های‭ ‬چاه،‭ ‬خرابی‭ ‬ساختمان‌ها‭ ‬و‭ ‬خسارت‭ ‬به‭ ‬تأسیسات‭ ‬زیربنایی‭ ‬می‌شود‭. ‬هر‭ ‬چند‭ ‬برخی،‭ ‬عوامل‭ ‬طبیعی‭ ‬را‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬کنار‭ ‬عوامل‭ ‬انسانی‭ ‬سبب‌ساز‭ ‬فرونشست‭ ‬زمین‭ ‬می‌دانند‭. ‬متخصصان‭ ‬می‌گویند‭ ‬فرونشست‭ ‬در‭ ‬اثر‭ ‬کاهش‭ ‬رطوبت‭ ‬زمین‭ ‬رخ‭ ‬می‌دهد‭ ‬و‭ ‬فشرده‭ ‬شدن‭ ‬خاک‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬رفتن‭ ‬لایه‭ ‬نفوذپذیر‭ ‬از‭ ‬پیامدهای‭ ‬اصلی‭ ‬آن‭ ‬برشمرده‭ ‬می‌شود،‭ ‬پیامد‭ ‬متراکم‭ ‬شدن‭ ‬زمین،‭ ‬نفوذ‭ ‬نکردن‭ ‬آب‌های‭ ‬جاری‭ ‬به‭ ‬عمق‭ ‬و‭ ‬جبران‭ ‬نکردن‭ ‬کسری‭ ‬آب‌های‭ ‬زیرزمینی‭ ‬است‭. ‬

 

مرگ‭ ‬تالاب‌ها‭ ‬

معضل‭ ‬دیگری‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬پی‭ ‬خشکی‭ ‬و‭ ‬خشکسالی‌های‭ ‬پی‭ ‬در‭ ‬پی،‭ ‬اقلیم‭ ‬و‭ ‬زیستگاه‌های‭ ‬طبیعی‭ ‬کشور‭ ‬را‭ ‬تهدید‭ ‬می‌کند‭ ‬خشکی‭ ‬تالاب‌ها‭ ‬و‭ ‬ظهور‭ ‬گرد‭ ‬و‭ ‬غبارهای‭ ‬بستر‭ ‬آنهاست‭. ‬خشکسالی‭ ‬بسیار‭ ‬شدید‭ ‬در‭ ‬سال‌های‭ ‬اخیر‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬سال‭ ‬گذشته،‭ ‬سبب‭ ‬فعال‭ ‬شدن‭ ‬کانون‌های‭ ‬نقطه‌ای‭ ‬گردوغبار‭ ‬در‭ ‬استان‭ ‬اصفهان‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬در‭ ‬مناطق‭ ‬شرق،‭ ‬شمال‭ ‬شرق،‭ ‬شمال‭ ‬و‭ ‬بعضاً‭ ‬در‭ ‬نواحی‭ ‬مرکزی‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬تالاب‭ ‬گاوخونی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬نابودی‭ ‬کشانده‭ ‬است‭.‬

تالاب‭ ‬گاوخونی‭ ‬از‭ ‬اکوسیستم‌های‭ ‬مهم‭ ‬کشور‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬اگر‭ ‬حقابه‭ ‬آن‭ ‬تأمین‭ ‬نشود،‭ ‬می‌تواند‭ ‬به‭ ‬منبع‭ ‬اصلی‭ ‬تولید‭ ‬ریزگردهای‭ ‬آلوده‭ ‬به‭ ‬مواد‭ ‬سمی،‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬در‭ ‬فصولی‭ ‬که‭ ‬باد‭ ‬غالب‭ ‬از‭ ‬شرق‭ ‬به‭ ‬غرب‭ ‬می‌وزد،‭ ‬تبدیل‭ ‬شود‭. ‬مشابه‭ ‬این‭ ‬اتفاق‭ ‬در‭ ‬خوزستان‭ ‬و‭ ‬سیستان‭ ‬و‭ ‬بلوچستان‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬روی‭ ‬دادن‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬تالاب‌ها‭ ‬و‭ ‬اکوسیستم‌های‭ ‬طبیعی‭ ‬کشور‭ ‬از‭ ‬تالاب‭ ‬هورالعظیم‭ ‬و‭ ‬شادگان‭ ‬خوزستان‭ ‬تا‭ ‬تالاب‭ ‬انزلی‭ ‬و‭ ‬میانکاله‭ ‬در‭ ‬شمال‭ ‬و‭ ‬آق‌گل‭ ‬همدان‭ ‬همه‭ ‬از‭ ‬سرنوشتی‭ ‬مشابه‭ ‬برخوردارند‭ ‬و‭ ‬آن‭ ‬چیزی‭ ‬نیست‭ ‬جز‭ ‬عواقب‭ ‬خشکی‭ ‬و‭ ‬بی‌آبی‭... .‬

نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات