صنعت نساجی نظامی در کشور یکی از صنایع نیازمند به دانش و فناوری‌های خاص است. در این صنعت، هر نوع منسوج بافته یا نبافته اعم از لباس و تجهیزات برای هر نوع کاربرد به فناوری ویژه‌ای نیاز دارد. از چتر و کوله تا دستکش و لباس و انواع تن‌پوش و پاپوش. به حتم، گذر همه پاسداران و نیروهای وظیفه و پایور به یکی از فروشگاه‌های ساتر سبز سپاه برای دریافت البسه سهمیه نظامی باز شده است. بر همین اساس و به منظور آشنایی بیشتر با این صنعت در کشور و همچنین تلاش‌های انجام شده در این مسیر در مجموعه سپاه با مدیر شرکت ساتر سبز سپاه، مهندس جعفر حسن‌نژاد، گفت‌وگویی انجام دادیم. آقای حسن‌نژاد با مدرک کارشناسی‌ارشد صنایع، شاخه زنجیره تأمین با سابقه خدمت 27 ساله در حوزه پوشاک سپاه عمر پاسداری خود را بعد از پایان تحصیلات در دانشگاه امام حسین(ع) در این حوزه گذرانده و یکی از معدود متخصصان زنجیره تأمین پوشاک و البسه نظامی کشور است. در ادامه گفت‌وگوی صبح صادق را با وی می‌خوانید.
* در ابتدای سخن لطف کنید تاریخچه و پیشینه موضوع پوشاک نظامی در سپاه را بفرمایید.
در ابتدا موضوع پوشاک در سپاه یک مدیریت در سازمان خرید سپاه بود که به همین نام «ساتر» شناخته میشد.
در تداوم فعالیت‌ها وقتی که دیده شد، کارها در این مدیریت به مرور پیچیده و زمانبر شده و استهلاک بالا رفته است، به فکر ایجاد مجموعه چابک‌تری افتادیم، که از سال 1380 گردش کاری از طریق معاون هماهنگ‌کننده وقت سردار آبرومند خدمت فرمانده وقت سپاه سرلشکر صفوی نوشتیم و درخواست تأسیس شرکتی را کردیم که متولی امر تأمین البسه پوشاک شود.
در همان سال شرکت تأسیس شد و تا امروز 21 سال است که فعالیت می‌کند و خود بنده از ابتدا در این شرکت بودم. البته شش سالی در معاونت آماد مسئولیت گرفتم که دوباره به این مجموعه برگشتم. این شرکت ثبت شد و زیر مجموعه بنیاد تعاون سپاه قرار گرفت و مأموریت ما تحقیق، تأمین و توزیع جیره استحقاقی پوشاک سپاه است. جالب است که بدانید در سپاه ما 300 نوع سبد کالای پوشاک استحقاقی داریم؛ از سربازان، تا نیروها و رده‌های تخصصی، بیمارستان‌ها، خواهران و برادران پاسدار، کارگاه‌های قرارگاه سازندگی و... .
* موضوع اصلی ما در این گفت‌وگو با شما معطوف است به تحقیقات و تولید دانش‌بنیان که مجموعه شما انجام داده، چقدر به این حوزه اهمیت دادید و به کجا رسیدید؟
ورود ما به حوزه تحقیقات به شکل تخصصی به ویژه پس از تشدید تحریم‌ها بود. ما حتی از پنج سال پیش در مجموعه یک هدف‌گذاری کرده و نقشه راه پوشاک در سپاه را تدوین کردیم. اینکه آینده پوشاک سپاه به چه صورت خواهد بود و ما به چه مسائل و موضوعاتی نیاز پیدا خواهیم کرد. در این راستا، مطالعاتی در حوزه ارتش‌های دنیا انجام شد تا ببینیم پوشاک در چه سطحی است. سپس وضع موجود بررسی و وضع مطلوب طراحی شد تا اینکه خلأها شناسایی شدند و برای رفع آن خلأها کار را شروع کردیم. گفتنی است، این رفع خلأها با توجه به تحریم‌ها نیاز ما را به دانشمندان و شرکتهای دانش‌بنیان دو چندان کرد.
مهم‌ترین مسئله برای ما رفع خلأهای دانشی و فناوری بود. این خلأ را ما بايد با همکاری شرکتهای دانش‌بنیان رفع می‌کردیم. به ویژه اینکه صنعت نساجی در کشور یک صنعت قدیمی و شاید بتوان گفت اغلب فرسوده است. دستگاه‌های این صنعت برای چهل یا پنجاه سال پیش است و این خلأ تنها از طریق شرکتهای دانش‌بنیان حل میشد. دو بحث مطرح بود: اول تحریم. «نایلون» اساسی‌ترین ماده اولیه منسوجات نظامی بود که تحریم شدیم. در تولید چتر، لباس ضد آب و پارچه‌های لباس نظامی به نایلون نیاز بود. ما با همکاری شرکتهای دانش‌بنیان پارچه ترکیبی نظامی نایلون پنبه تولید کردیم که با نشان خود ما استاندارد بالایی داشت؛ اما وقتی نایلون هم تحریم شد، دو راه داشتیم: اول دور زدن تحریم و تحمیل هزینه بیشتر و دوم تولید دانش. یعنی اول مواد اولیه لازم را تهیه کنیم و خود شرکتهای دانش‌بنیان را برای تولید حرکت دهیم که متأسفانه همکاری نشد؛ یعنی از شرکت دانش‌بنیانی که کار را طراحی کرد، استقبال نشد و شرکتی که باید تولید را انجام می‌داد راغب به همکاری با شرکت دانش‌بنیان نبود و دلایلی را هم مطرح می‌کرد، از جمله اینکه ایجاد خط تولید و سرمایه‌گذاری در این حوزه به صرفه نیست؛ زیرا ظرف دو ماه خط تولید کل نیاز کشور را تأمین می‌کند و ده ما دیگر باید خط بخوابد. البته اگر دست خود ما بود، حتما بحث صادرات را هم پیگیری و حمایت می‌کردیم تا تولید آن با صرفه شود. در این مسیر شکست خوردیم و نشد. زمانی که از تولید نایلون ناامید شدیم؛ چون به هیچ وجه مایل به واردات نبودیم، مسئله و شیوه دوم را پی گرفتیم.
با شرکتهای دانش‌بنیان روی ترکیب پارچه‌هایی با درصدهایی از پنبه و پلی‌استر کار کردیم و به ترکیبی رسیدیم که همان نیاز را مرتفع می‌کرد و باز این پارچه به نام خود ما و مجموعه سپاه ثبت شد.
* نمونه‌هایی هم از ظرافت‌های دانشی در حوزه البسه نظامی دارید که اینجا مطرح کنید؟
برای نمونه در مناطق فوق سردسیری مأموریتی سپاه در ارتفاعات شمال‌غرب دما چند ماهی زیر منفی20 درجه سانتی‌گراد است و ارتباطات زمینی پایگاه با جاهای دیگر در این دما از آبان ماه قطع می‌شود و نیرو باید در این دما بتواند با البسه مناسب گشت‌زنی کند و مشکل نداشته باشد. این یک قلم از ظرافت‌های کار ماست. با همکاری دانشمندان و شرکتهای دانش‌بنیان 13 قلم سبد کالایی البسه چنین نیرویی که ویژه مأموریت در ارتفاع سردسیر تا دمای منفی 40 درجه است، طراحی و تولید شد و در حال حاضر در رده‌های مربوطه جزء سبد تحویلی نیروهاست. لباس، کلاه، پوتین، دستکش، عینک و... البته امکان واردات بخشی از این تجهیزات وجود داشت؛ اما ما به سمت خودکفایی رفتیم و توفیقات خیلی خوبی داشتیم.
مهم این است که ما برای چنین طراحی‌هایی بچه‌های شرکت دانش‌بنیان را به منطقه می‌بردیم تا چند روزی آنجا زندگی کنند و درک بهتری برای طراحی داشته باشند. برای نمونه، در یک پروژه و طرحی که برای نیروهای مستقر در جزایر داشتیم، هشت روز متخصصان شرکت را با نیروها به جزایر بردیم و آنها آنجا زندگی کردند و حتی به مأموریت هم رفتند.
پارچه لباس مخصوص مناطق به شدت سرد پارچه خاصی است. چند لایه است؛ یک لایه اول دارد و یک لایه دوم که باید به بدن بچسبد. این پارچه طراحی و تولید شد و الان به جز سپاه کسی در کشور فناوری تولید این پارچه را ندارد. این پارچه به «پولار» معروف است و دانش آن امروز در اختیار ماست. این کار به شدت هزینه‌های ما را کاهش داده و اغلب نمونه‌های تولیدی شرکتهای داخلی که مبتنی بر دانش فنی تولید شده، بسیار با کیفیت و با قیمت بسیار پایینتر تأمین می‌شود؛ حتی در برخی موارد خود ما یا شرکتهای تولیدی صادرکننده هم هستیم.
در هر حوزه دانش فنی ویژه‌ای نیاز است. برای نمونه، در حوزه دستکش مناطق سردسیر پارچه‌هایی هستند که «گرتکس» نام دارند، یعنی از یک طرف تنفس دارد و از طرف دیگر ندارد. ما آمدیم با پارچه‌ای شبیه این با دانشی که بومی‌کردیم این را تولید کرده و الآن دستکش فوق سردسیری را که در کشور تولید می‌شود، استفاده می‌کنیم. در یک نمونه دانش کار فقط باید دانست که سوراخ‌های سوزن دوخت این دستکش هم باید بسته شود تا دست یخ نکند، این خود به فناوری خاصی نیاز داشت که تولید شد.
* درباره پارچه نظامی بومی که فرمودید توضیحات شما کامل نشد، آن را هم توضیح دهید.
ما از ترکیبات دیگری به جز نایلون و با استفاده از پلی‌استرهای بهینه‌سازی شده با ترکیبات مختلف پنبه آزمون کردیم و در نهایت به ترکیب خوبی رسیدیم. این پارچه امروز در یکی از کارخانه‌های نساجی بزرگ کشور با نام پارچه سپاه و فقط هم برای ما تولید می‌شود. دانش کار دست خود ماست و پارچه‌های لباس‌های تولیدی ما از نیمه دوم سال قبل به این طرف همه همین پارچه است.
البته ما نام نشان تجاری s313 را هم داریم که با این پارچه تولید می‌کنیم و کشورهای منطقه خیلی از این نوع لباس تولید ما به عنوان لباس تاکتیکال یا شبه نظامی استقبال میکنند. تاجایی که نمیتوانیم تقاضا را پاسخ دهیم. قیمت تمام شده ما برای فروش یک هشتم قیمت تمام شده نمونه‌های کشورهای دیگر است.
ما به عنوان یک شرکت با بیش از 200 نیرو در سراسر کشور بدون تحمیل هزینه به بودجه سپاه برای حقوق کارکنان با درآمد خود شرکت، کارها را اداره می کنیم و در این میان برند s313 هم نقش خود را دارد که در باره این عرض خواهم کرد. لباس‌های سبز پاسداران الان طرح خاصی دارد و به پارچه خاصی برای دوخت آن نیاز است که ما این پارچه‌ها را هم باید تولید و تأمین کنیم که خود بحث مهمی است.
* فرآیند شکل و نوع و رنگ لباس چگونه مشخص می شود و نقش ساتر در این میان چیست؟
بله ما در سپاه زنجیره تأمین پوشاک هستیم، اما اینکه چه رنگ و چه شکلی باشد، با ما نیست. ما در کیفیت پارچه و دوخت دخیل هستیم؛ اما این طرح را معاونت نیروی انسانی به ما می‌دهد و ما فقط تأمین‌کننده هستیم. بنا بر سفارش رده‌ها یا نیروی انسانی سپاه تولید می‌کنیم؛ اما سامانه پیامکی داریم که دست خود من است و در زیر برگه یا فیش سهمیه ساتر شماره آن درج شده و این مباحث را می‌بینم و مطلع هستم و تأیید هم می‌کنم که حق با این عزیزان است. لذا همیشه مشکلاتی را که منعکس می‌شود، به رده مربوطه ارائه می‌دهیم. بسته پیشنهادی هم به این عزیزان ارائه می‌کنیم.
* در خصوص نام و نشان s313 هم توضیحی بفرمایید.
حدود سال 1390 بود که دیدیم لباس‌های به اصطلاح تاکتیکال مورد استقبال قرار گرفته و واردات و ارزبری زیادی دارد. بنابراین، سال 1390 نام نشان s313 را ثبت کرده و اقدام به تولید این لباس‌ها کردیم که شاید بتوان گفت لباس‌های شبه‌نظامی است و استقبال خوبی هم از این مسئله شد. به علاوه وقتی جوانان به دنبال لباس راحت و آزاد هستند، ما هم سهمی در این بازار خواهیم داشت تا مانع از گرایش به الگوهای جلف و زننده غربی شویم. استقبال خوبی از تولیدات ما شده است؛ اما متأسفانه ما در کشور طراح لباس نظامی نداریم و البته خودمان داریم به سمت تربیت چنین افرادی می‌رویم، تا امروز توانستیم ایرادات زیادی را در طراحی این لباس‌ها رفع کنیم، به علاوه در حوزه کلاه و کفش و خیلی موارد دیگر هم وارد شده‌ایم. ما با دانشمندانی که همکاری می‌کنیم، برای هر سال برنامه‌ریزی انجام می‌دهیم و مبتنی بر نیاز آن سال اقدام به تولید این لباس‌ها می‌کنیم و از این نظر کاملاً علمی عمل می‌کنیم.
* نکته‌ای در پایان دارید بفرمایید.
صنعت نساجی کشور به حمایت نیاز دارد، سپاه به نوبه خود خیلی به این صنعت کمک کرده است؛ هم از نظر سفارش و پرداخت به موقع هزینه‌ها و هم از لحاظ دانش فنی و این اثبات شده است که هر کاری را اگر بخواهیم، می‌توانیم انجام دهیم و تدبیر رهبر معظم انقلاب در خصوص اقتصاد دانش‌بنیان تدبیر درستی بوده است؛ اما صنعت نساجی نیازمند نگاه و کمک خیلی بیشتری از طرف مسئولان است.
