چین و هند؛ دغدغه‌های مشترک‌

مناسبات دوجانبه‌

هند و چین پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان هستند. نخست‌وزیر هند در آستانه سفر به چین گفته بود که «روابط این کشور با چین دیگر پیچیدگی‌های گذشته را ندارد و شفاف‌تر شده است. مناسبات دو کشور از طریق دیدارهای رهبران دو کشور تقویت خواهد شد و زیربنای مناسبی برای آیندگان بوجود خواهد آمد. باید با افکار روشن و شفافیت به روابط دو کشور نگاه کرد و منافع متقابل را در نظر گرفت.»‌

سینگ درخصوص توسعه همکاری‌ها با چین گفت که در جستجوی راه‌هایی برای ارتقای سطح همکاری‌های علمی و فنی و بازرگانی با چین است و در چین با مقام‌های آن کشور درباره اصلاحات سازمان ملل و مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، تروریسم، امنیت، انرژی و تحولات آب و هوایی گفت و گو کرد. وی تاکید کرد: دو کشور باید نقش مهم و سازنده‌ای برای تضمین صلح در آسیا و جهان ایفا کنند. نخست‌وزیر هند در دیدار از چین، رشد اقتصادی هند و چین را برای جامعه بین‌المللی و به‌خصوص آسیا مهم دانست و گفت: همکاری هند و چین برای مقابله با چالش‌هایی چون تروریسم، جهانی شدن، امنیت انرژی، مدیریت بر بلایای طبیعی و تحولات آب و هوایی مهم است. وی با اشاره به اختلافات مرزی دو کشور گفت: صلح و همکاری در مرزهاط دو کشور با تدابیر و توافقنامه‌های دو طرف برقرار شده است. سینگ تصریح کرد که کشورش به حل اختلافات و مسائل مرزی با چین از طرق صلح‌آمیز، عادلانه، منطقی و قابل قبول برای هر دو کشور پایبند است. به گفته وی، در این زمینه و برای نهایی کردن حل صلح‌آمیز مساله و اتخاذ تدابیر لازم برای پایان دادن به منازعات مرزی دوجانبه نیز با مقام‌های چین گفتگو کرده است. وی گفت: حل سریع‌تر این مساله برای منافع اساسی دو کشور مهم است.‌

اختلافات مرزی‌

یکی از مسائل مورد بحث در این سفر، اختلافات مرزی بین دو کشور بود. اختلافات مرزی بین هند و چین از گذشته وجود دارد و به نظر نمی‌رسد در آینده نزدیک این مساله حل شود. هند می‌‌گوید که چین 43 هزار و 180 کیلومتر مربع زمین ایالت جامو و کشمیر، از جمله 5 هزار و 180 کیلومتر مربع را که توسط اسلام‌آباد تحت توافقنامه پاکستان و چین در سال 1963 به طور غیرقانونی واگذار شده، اشغال کرده است. از سوی دیگر، چین نیز کشور هند را به اشغال 90 هزار کیلومتر مربع از خاک چین، تقریبا سراسر ایالت «آروناچل پرادش»، متهم می‌‌کند. نخست‌وزیر هند پیش از سفر به چین روابط دهلی‌نو و پکن را در سطح خیلی خوب توصیف کرده و گفته بود که مذاکرات برای حل مساله پیچیده مرزی، ادامه دارد. سینگ در پاسخ به سئوال خبرنگاران مبنی‌بر اینکه آیا چین در مورد مساله مرزی موضع خود را سخت‌تر می‌‌کند، اظهار داشت: اقدامات برای حل این موضوع ادامه دارد. این یک مساله پیچیده است. سینگ در مورد پیشرفت مذاکرات بین نمایندگان ویژه دو کشور در مورد مساله مرزی ابراز رضایت کرد و افزود که این مذاکرات تحت چارچوب توافق شده و اصول راهنما صورت می‌‌گیرد. مذاکرات دو کشور در زمینه اختلافات مرزی در چارچوب خاص خود مطرح شد و دو کشور اکنون درصدد هستند تا این اختلافات مانع گسترش روابط آنها در زمینه‌های دیگر نشود.‌

روابط تجاری‌

ارزش تبادلات تجاری چین و هند در سال گذشته میلادی به حدود 35 میلیارد دلار رسید و دو کشور ابراز امیدواری کرده‌اند که این میزان تا سال 2010 میلادی به 40 میلیارد دلار برسد.‌

‌«کمال نات» وزیر بازرگانی هند در این مورد می‌‌گوید: هند و چین در حال همکاری با یکدیگر برای ایجاد یک ساختار مذاکراتی چندجانبه هستند. وی گفت: هند و چین مشترکات زیاد و نگرانی‌های مشابهی در بخش‌های مختلف دارند که ضرورت همکاری و رایزنی میان آنها را بیشتر می‌‌کند، وی افزود: همکاری چندجانبه در سازمان تجارت جهانی از موضوعاتی است که با مقام‌های چین از جمله، «چن‌دی مینگ» وزیر بازرگانی چین مورد مذاکره دائمی قرار دارد.‌

نخست‌وزیر هند برای گسترش روابط تجاری با چین، در سفر خود دیداری با سرمایه‌گذاران پکن داشت. وی در گردهمایی سرمایه‌گذاری در پکن بر گسترش بازارهای پکن به روی کالاهای هندی و کاهش مازاد تجاری چین تاکید کرد و افزود: شرکت‌های هندی باید فرصت‌های بیشتری برای حضور در بازار چین داشته باشند تا در چنین شرایطی، کسری تجاری هند در برابر چین کاهش یابد. وی با اشاره به دو برابر شدن این کسری تجاری در یک سال گفت: تجار هندی باید به بازار چین دسترسی آسانتری داشته باشند. وی گفت: این شرایط موجب خواهد شد تا فاصله تجاری میان دو کشور برطرف شده و نوعی توازن تجاری میان آنها برقرار شود. کسری تجاری هند که در مقابل چین چهار میلیارد دلار بود، اکنون به 9 میلیارد دلار رسیده است.‌

بنابراین هند درصدد است از طریق این‌گونه مذاکرات، کسری تجاری خود را که در مقابل چین در حال افزایش است، کاهش دهد.‌

همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای‌

چین یکی از مهم‌ترین و بانفوذترین اعضای گروه تامین‌کننده هسته‌ای است. هند برای جلب نظر این گروه به همکاری چین نیاز دارد. سینگ در مورد حمایت چین در گروه تامین‌کننده هسته‌ای می‌‌گوید: من به منظور اجرای پیمان خاص هند در گروه تامین‌کننده هسته‌ای، خواستار کمک چین شدم، اما پکن تاکنون به طور واضح اطمینان نداده است. نخست‌وزیر هند در این حال افزود: باتوجه به اینکه چین در جهت همکاری دو جانبه در زمینه انرژی هسته‌ای غیرنظامی به هند پیشنهاد داده است، فکر نمی‌کنم که در راه اجرای پیمان خاص هند در گروه تامین‌کننده هسته‌ای مانع شود.‌

نخست‌وزیر هند در پاسخ به سئوالی مبنی‌بر اینکه آیا برای انعقاد پیمان خاص با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و گروه تامین‌کننده هسته‌ای ضرب‌الاجل وجود دارد، گفت که هیچ ضرب‌الاجلی نیست. بنابراین از جمله مسائل مهم مورد بحث بین دو کشور هند و چین همکاری‌های هسته‌ای به شکل دوجانبه یا حمایت از هند در مذاکرات در سازمان‌های هسته‌ای جهانی است. به نظر می‌‌رسد توافقات اولیه‌ای بین دو کشور در این خصوص در حال شکل‌گیری است.‌

سیاست نگاه به شرق‌

برخی معتقدند سیاست نگاه به شرق هند علیه چین است. اما هند درصدد است که به نفی این باور بپردازد. در این خصوص روزنامه انگلیسی زبان «ایشین ایج» چاپ دهلی‌نو به نقل از «ای.کی.آنتونی» وزیر دفاع هند نوشت مقامات هندی اعلام کرده‌اند که روابط نزدیک با آمریکا و دیگر کشورها به قیمت از دست دادن هیچ‌یک از دوستان قدیمی نخواهد بود و همچنین روابط روبه‌رشد با کشورهای منطقه جنوب شرقی آسیا با هدف مقابله با نفوذ چین در منطقه نیست. روابط رو به رشد هند با کشورهای این منطقه سود‌بخش است و این را می‌‌توان در افزایش مبادلات تجاری بین هند و آسه‌آن مشاهده کرد. وزیر دفاع هند تاکید کرد: ما برای اتحاد نظامی با هیچ کشوری در این منطقه تلاش نمی‌کنیم و سیاست نگاه به شرق دهلی‌نو علیه چین نیست. آنتونی افزود: اخیراً روابط ما با آمریکا گسترش یافته و بیشتر گسترش خواهد یافت، اما این به قیمت از دست دادن دوستان قدیمی نخواهد بود. وزیر دفاع هند گفت: در اوضاع جغرافیایی و سیاسی جدید، ما نیازمند یکدیگر هستیم.‌

نخست‌وزیر هند نیز در مصاحبه‌ای در این خصوص گفت که دهلی‌نو به روابط خودبا پکن اولویت می‌‌دهد و روابط دو کشور همسایه امری ضروری است. سینگ اضافه کرد که هیچ سوءتفاهمی بین هند و چین درباره مذاکرات پیشنهادی امنیتی چهارجانبه آمریکا، ژاپن، استرالیا و هند وجود ندارد. نخست‌وزیر هند گفت: چین کشور بزرگ همجوار هند است و ارتباط با این کشور از چند جهت ضروری است.‌

هند معتقد است سیاست نگاه به شرق هند و همکاری با آمریکا براساس ضروریات روابط بین‌الملل و توسعه منافع هند است و ضرورتاً حرکتی شکل گرفته علیه چین نیست.‌

بیانیه مشترک‌

چین و هند ب انتشار یک بیانیه مشترک در پایان سفر سینگ به چین، براجرای اصول پنجگانه همزیستی مسالمت‌آمیز و ایجاد شرایط مطلوب برای پیشبرد صلح برای بشریت و نظم نوین منطقی وعادلانه در جهان تاکید کردند. در این بیانیه، دو کشور برگسترش همکاری‌ها و ارتقای صلح و ثبات در جهان تاکید کردند و همکاری در زمینه فقرزدایی را مهم دانستند. دو طرف اعلام کردند که هر کشوری حق دارد مسیر توسعه اقتصادی و سیاسی را براساس شرایط خود انتخاب کند و باید به تنوع نظام‌ها در جهان احترام گذارد و نظام چند‌جانبه‌گرایی در جهان را توسعه داد.‌

در بیانیه دو کشور برنقش سازمان ملل برای ارتقای صلح و امنیت جهان تاکید شد: کشورهای درحال رشد باید نمایندگی بیشتری در شورای امنیت داشته باشند هند در این بیانیه بار دیگر درخواست برای عضویت دائم در شورای امنیت را مطرح کرد و طرف چینی نیز جایگاه هند را به عنوان یک کشور درحال توسعه در امور بین‌المللی مهم دانست. چین در این بیانیه اعلام کرد که درخواست هند را در این خصوص درک و از نقش فعال‌تر هند در سازمان ملل و شورای امنیت حمایت می‌‌کند.‌

دو طرف در بیانیه مشترک آوردند که از یکپارچگی منطقه‌ای و استفاده بهینه از فرصت‌ها برای رشد کشورها و توسعه نظام اقتصادی بین‌المللی حمایت می‌‌کنند. دو طرف در این بیانیه برافزایش رایزنی در چارچوب همکاری منطقه‌ای از جمله اجلاس آسیای شرقی و یافتن راه‌هایی برای توسعه همکاری در آسیا و یکپارچگی آن حمایت کرده‌اند. طرفین در بیانیه از تقویت همکاری و مشارکت آسیا و اروپا در جریان اجلاس رهبران آسیا و اروپا حمایت کردند.‌

در این بیانیه تاکید شد که دو کشور آماده مقابله با چالش‌های ناشی از جهانی شدن اقتصاد هستند و از مزایای آن استفاده و در این فرایند با یکدیگر همکاری خواهند کرد و اعتقاد دارند ایجاد نظام تجاری چندجانبه، باز، عادلانه، شفاف و برابر، خواست مشترک همه کشورها می‌‌باشد. دو طرف در این بیانیه بر نهایی کردن برنامه توسعه دوحه مرتبط با سازمان تجارت جهانی و تقویت همکاری کشورها در این زمینه تاکید کردند و افزودند: از همکاری‌های علمی از جمله در برنامه توسعه رآکتور آزمایشی حرارتی هسته‌ای موسوم به «آی‌تی.ایی.آر» استقبال می‌‌کنند. در این بیانیه چین و هند بر پیشبرد همکاری در بخش انرژی هسته‌ای غیرنظامی با احترام به پیمان‌های بین‌المللی حمایت به عمل آوردند. دو طرف ضمن اشاره به چالش‌های ناشی از تحولات اقلیمی و درخواست برای همکاری بین‌المللی برای حل این مساله، تاکید کردند: کشورهای جامعه بین‌المللی بایدکنترل تسلیحاتی چندجانبه را مهم دانسته و در زمینه خلع سلاح و کنترل تسلیحاتی و منع تکثیر تسلیحات کشتار جمعی و جلوگیری از تسلیحاتی شدن فضا و استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جو با یکدیگر همکاری کنند.‌

دو کشور در بیانیه خود، تروریسم را در هر شکل آن محکوم کردند و افزودند که در این زمینه همکاری بیشتری خواهند داشت. در بیانیه تاکید شد: چین و هند اعتقاد دارند تساهل و مدارای مذهبی، فرهنگی و گفتگوی بین تمدن‌ها و مردم، عوامل مهمی برای پیشبرد صلح و ثبات در جهان هستند.‌

توافقات نهایی‌

ون جیابائو و مان‌موهان سینگ در اجلاس مهم پکن برگسترش روابط دوجانبه و نگرش راهبردی به مناسبات دو کشور در قرن بیست و یکم تاکید کردند. آنها همچنین برضرورت افزایش تبادلات و دید و بازدیدهای مقامات بلندپایه و برگزاری دیدارهای متقابل وزیران خارجه دو کشور و برگزاری چهارمین دور گفتگوی راهبردی به توافقاتی دست یافتند.‌

دو طرف سرمایه‌گذاری و تقویت همکاری در زمینه انرژی، علوم و فنون و افزایش ارزش مبادلات تجاری تا مرز 60 میلیارد دلار تا سال 2010 میلادی را خواستار شدند. نخست‌وزیران دو کشور گفتند: ارتباطات فرهنگی و ارتباطات میان نسل جوان دو کشور باید افزایش یابد.‌

دو کشور برضرورت مبارزه با تروریسم و همکاری در این زمینه و گفتگو درباره مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی تاکید کردند و خواستار ریشه کن شدن تهدیدهای امنیتی غیرمتعارف شدند. نخست‌وزیر چین معتقد است که توسعه روابط دو کشور برای هر دو طرف اهمیت زیادی دارد و دو کشور همسایه به غیر از روابط مشارکتی، مناسبات دوستانه دارند.‌

نخست‌وزیر هند نیز برپایبندی کشورش براصل چین واحد و مخالفت با استقلال تایوان و برگزاری همه‌پرسی در این جزیره برای ورود به سازمان ملل تاکید می‌‌کند. دو طرف درباره مسائل مرزی خاطرنشان می‌‌کنند که در زمینه نهایی کردن روند حل این مساله پیشرفت‌های زیادی حاصل شده است و برای حفظ ثبات و صلح در منطقه درصدد تکمیل این فرایند هستیم.‌

چین و هند امیدوارند که نمایندگان ویژه دو کشور، بزودی راه‌حلی برای مسائل مرزی تاریخی پیدا کنند.